Trí tuệ cổ nhân: Người quân tử quý thời gian như vàng ngọc

Từ xưa tới nay những người chí lớn đa số đều quý trọng thời gian như vàng ngọc. Cổ nhân nói, “Thánh nhân không coi trọng một miếng ngọc bích dài một xích, mà coi trọng cái bóng mặt trời dài một thốn”, bóng mặt trời ở đây chính là hàm ý chỉ thời gian trong ngày.

Tằng Uyên Minh hiền giả triều nhà Tấn từng nói,

Thịnh niên bất trùng lai,
Nhất nhật nan tái thần,
Cập thời đương miễn lệ,
Tuế nguyệt bất đãi nhân.

Tạm dịch:

Được mùa chẳng được mãi,
Một ngày khó trở lại,
Kịp thời ráng gắng sức,
Tuế nguyệt chẳng chờ ai.

Bởi thời gian thấm thoắt trôi nhanh nên việc xem thời gian như vàng ngọc là Đạo lý của người quân tử. Một tấm gương như vậy là nhà sử học đời Bắc Tống, Lưu Thứ. Ông chí khí cao thượng, cả đời chăm chỉ học hành, tu dưỡng bản thân, mỗi ngày đều sắp xếp thời gian làm việc hợp lý, không bao giờ lãng phí.

Lưu Thứ từ nhỏ đã học tập kinh thư của nhà Nho, mỗi ngày đều đọc sách, ghi nhớ trong lòng, thường hay quên ăn bỏ ngủ. Khi Lưu Thứ lên 8 tuổi đã có thể đối đáp kinh thư với người lớn. Bạn bè cậu có điều gì thắc mắc mà hỏi, không có câu nào cậu không trả lời được. Cậu còn nói rằng kỳ thực mọi câu trả lời đều có trong sách cả, chỉ cần đọc sách cho nhiều thì đều có thể biết được.

Vào năm 18 tuổi, Lưu Thứ thi đậu tiến sỹ. Tể Tướng Yến Thù thấy ông tinh thông “Xuân Thu” và “Lễ Ký”, đối đáp rành rọt trôi chảy, bèn mời đến Quốc Tử Giám để giảng kinh thư. Yến Thù thậm chí tự mình dẫn quan viên cùng đến nghe Lưu Thứ giảng. Mọi người bị đạo đức cao thượng cùng với hiểu biết uyên thâm của Lưu Thứ thuyết phục, khiến ai nấy đều tự nhiên khởi ý muốn học tập kinh thư.

Một lần, Lưu Thứ nghe nói có một học giả tên là Tống Thứ Đạo làm quan tại Bạc Châu, trong nhà có rất nhiều kinh thư. Ông bèn bất kể đường sá xa xôi hằng trăm dặm, chạy đến đó mà mượn sách. Tống Thứ Đạo thấy Lưu Thứ đường xa tìm đến, bèn mời ông ở lại nhà và mở tiệc khoản đãi. Nhưng Lưu Thứ từ chối nói rằng, “Ngài hẳn cũng biết, tôi tìm đến đây không phải là để hưởng thụ sơn hào hải vị, mong ngài hủy lệnh mở tiệc dùm cho, tôi vì ái mộ danh tiếng của ngài mà đến đây để được mượn sách”.

Sau đó Lưu Thứ được Tống Thứ Đạo dẫn vào Tàng Thư lâu. Ông cả ngày lẫn đêm ở tại nơi này, miệng đọc tay chép, kiên trì như vậy đến hơn 10 ngày, cho đến khi đọc xong và sao chép lại xong toàn bộ những kinh thư mà ông muốn. Tống Thứ Đạo cảm thán nói, “Ngài có tinh thần chịu khổ nhọc như vậy thật khiến cho người ta khâm phục!”. Lưu Thứ cười nói, “Nào có khổ gì đâu!? Mỗi lần đọc sách là mỗi lần được sáng tỏ, tôi cảm thấy có niềm vui sướng vô cùng tận ở trong đó!”.

Thời ấy những người làm việc chép sử không qua khoa cử, có những người ít đọc sách. Chỉ có Lưu Thứ học thức uyên bác, tinh thông cách viết sử, phân tích thấu triệt. Dù là những sự kiện lịch sử từ cổ chí kim, từ lớn tới nhỏ, ông đều biết rõ như lòng bàn tay. Khi Tư Mã Quang tu sửa bộ chính sử “Tư Trị Thông Giám” nổi tiếng, người đầu tiên tuyển mộ chính là Lưu Thứ. Một lần, Lưu Thứ đi cùng nhóm Tư Mã Quang du lịch đến núi Vạn An, gặp một con đường núi mà hai bên tả hữu có những bia đá cổ với những danh từ liên quan đến thời Ngũ Đại, mọi người đều không biết lai lịch của chúng ra sao. Chỉ có Lưu Thứ rành mạch giảng xuất sự tích từ lúc khai thủy của chúng. Khi trở về, nhiều người tra cứu lại kinh sử, quả nhiên giống y những điều mà Lưu Thứ nói, không sai điểm nào.

Lưu Thứ là một người có đạo đức cao thượng, là một vị quan thanh liêm chính trực, mọi sự đều là “đúng thì nói là đúng, sai thì bảo rằng sai”. Ông đề xướng việc hoằng dương đạo lý của các bậc Đế Vương thời cổ, thực hành những điều chính nhân quân tử, làm việc đều giảng hợp lòng người, được dân chúng hết sức kính trọng và yêu mến.

Lưu Thứ đối với tự mình yêu cầu vô cùng nghiêm khắc, mỗi ngày ngoài thời gian ngủ nghỉ, ông dành hết thời gian cho việc đọc sách và làm những việc có ý nghĩa. Bất luận là ở trong hoàn cảnh ra sao, ông đều mỗi ngày đọc sách, mười năm không thiếu ngày nào. Ông từng tự viết một cuốn sách, trong đó tự bộc bạch rằng mình có “20 điều sai trái” và “18 điều thiếu sót”, từ đó tu sửa. Sự chân thật và dũng khí của ông khiến người khác hết sức kính phục.

Đăng lại có chỉnh sửa từ “Quý thời gian như vàng ngọc là đạo lý của người quân tử“
Đăng trên Minghui.org
Tác giả: Trí Chân

Xem thêm:

• Bậc quân tử thành tựu cái đẹp cho người khác

Mời xem video: