6 phương pháp hướng dẫn trẻ đọc sách hiệu quả và sâu sắc

Đọc sách không chỉ là một hoạt động bổ ích mà còn là cơ hội để trẻ phát triển tư duy và mở rộng kiến thức. Tuy nhiên, để trẻ tiếp cận và đọc sách một cách hiệu quả và sâu sắc, phụ huynh cần áp dụng những phương pháp phù hợp. 

Trong xã hội hiện đại, thông tin ngày càng đa dạng và phong phú, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các thiết bị điện tử, khiến lượng thông tin càng thêm phong phú. Tuy nhiên, nhiều bậc phụ huynh lại lo lắng khi thấy con suốt ngày dán mắt vào điện thoại và ít khi mở sách để đọc. Dưới đây là sáu phương pháp giúp trẻ rèn luyện kỹ năng đọc sách một cách tập trung, hiệu quả và sâu sắc. Nếu việc đọc sách trở nên thú vị như một cuộc phiêu lưu, trẻ sẽ tự động từ bỏ việc “tiếp nhận thông tin thụ động” từ điện thoại và yêu thích việc đọc sách hơn.

Phương pháp giới hạn thời gian

Cơ sở của việc đọc sách là sự tập trung; nếu không có sự tập trung thì không thể đạt được gì. Nhưng có mấy đứa trẻ có thể ngồi yên được? Những thiết bị điện tử được thiết kế để thu hút sự chú ý của trẻ. Các bậc phụ huynh có kinh nghiệm đều hiểu rằng sự tập trung của trẻ cần phải được rèn luyện qua thời gian, và những thói quen tốt sẽ mang lại cho trẻ những lợi ích trong suốt cuộc đời. Khi trẻ đã có sự tập trung khi đọc sách, chúng sẽ dễ dàng duy trì sự kiên trì trong mọi công việc khác sau này.

Cha mẹ đều biết rằng những đứa trẻ thông minh, năng động thường dễ bị xao nhãng hơn. Lúc này, phương pháp giới hạn thời gian sẽ giúp nhanh chóng khiến trẻ tập trung hơn.

Ví dụ, bạn có thể nhắc trẻ rằng “Còn 30 phút nữa là đến giờ ăn trưa, con hãy đọc hết chương này”. Hoặc một kế hoạch xa hơn, như việc “cuối tuần này chúng ta sẽ đi dã ngoại, trước khi đi con cần đọc xong quyển sách này”. Bằng cách học cách đặt ra các mục tiêu cho bản thân, trẻ có thể học được cách duy trì sự tập trung và khả năng ghi nhớ, từ đó đọc sách một cách hiệu quả hơn.

Phương pháp đọc sách 50/50

Theo tâm lý học, có hiện tượng hiệu ứng bắt đầu và hiệu ứng kết thúc. Điều này có nghĩa là khi bắt đầu và kết thúc việc học, người học thường có sự tập trung cao độ và trí nhớ tốt hơn.

Vậy đối với một đứa trẻ năng động, việc đọc 60 phút liên tục hay chia thành 4 đợt mỗi đợt 15 phút, cái nào hiệu quả hơn?

Một phép tính đơn giản cho thấy nếu trẻ đọc sách trong 15 phút, thì cả hiệu ứng bắt đầu và kết thúc mỗi phần đều chiếm khoảng 5 phút, tổng cộng có 10 phút đọc hiệu quả. Nếu áp dụng phương pháp này 4 lần, trong 60 phút, sẽ có 40 phút trong trạng thái tập trung cao độ.

Trong khi đó, nếu đọc liên tục 60 phút, thì chỉ có 10 phút là thời gian đọc hiệu quả vào đầu và cuối buổi.

So sánh rõ ràng, trong giai đoạn ban đầu của việc đọc hiệu quả, chia nhỏ khoảng thời gian dài thành những phần nhỏ giúp bộ não của trẻ tận dụng tốt hơn hiệu ứng bắt đầu và kết thúc, liên tục làm quen với hai trạng thái đọc sách hiệu quả này. Điều này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho khả năng tập trung, và đó chính là phương pháp đọc sách 50/50.

Phương pháp so sánh

Sau khi đã rèn luyện được khả năng tập trung, có thể dần dần hướng dẫn trẻ luyện tập việc đọc sách sâu sắc. Đọc sách không phải chỉ lướt qua một lượt rồi xong, mà còn phải đạt được kiến thức và giá trị, điều này đòi hỏi phải đọc sâu. Phương pháp so sánh là bước đầu tiên giúp mở rộng tư duy. Ví dụ, khi trẻ đọc một cuốn sách về địa lý, bạn có thể yêu cầu trẻ tìm thêm 2-3 cuốn sách tương tự, sau đó so sánh những mô tả về một quốc gia hay khu vực trong các sách này để xem những điểm giống và khác nhau. Cách so sánh ngang này sẽ giúp trẻ không bị giới hạn kiến thức trong một cuốn sách duy nhất. Khi trẻ hiểu được cách nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ, lâu dần, khi đọc sách trẻ sẽ tự động suy nghĩ về các cách diễn đạt hoặc khía cạnh khác nhau của vấn đề, giúp trẻ hiểu sâu hơn về cuốn sách đó.

Phương pháp tóm tắt

Nhiều chuyên gia khuyên rằng, đọc sách cần phải làm theo phương pháp “từ dày đến mỏng, sau đó từ mỏng đến dày”. Ý nghĩa của điều này là sau khi đọc một cuốn sách, liệu có thể rút ra được ý chính của cuốn sách không? Quan điểm của tác giả là gì? Ý nghĩa của tác phẩm là gì? Đây chính là việc tóm tắt cuốn sách thông qua suy nghĩ của bản thân, làm cho cuốn sách trở nên “mỏng” trong nhận thức, hiểu rõ cốt lõi của nó. Câu “cúi xuống đọc, ngẩng lên suy nghĩ” của người xưa là một cách hình tượng hóa quá trình này.

Phương pháp tóm tắt đọc sách đòi hỏi trẻ phải chú ý không thêm thắt những suy nghĩ của mình. Cần khách quan và công bằng, giữ nguyên ý của tác giả, không lệch đi ý nghĩa của tác phẩm. Hãy tiếp cận tác phẩm theo đúng bản chất của nó.

Khi đã làm sách “mỏng”, tiếp tục đọc để làm “dày”. Sau khi nắm bắt được ý chính của cuốn sách, tiếp tục luyện tập để mở rộng chủ đề. Lúc này, trẻ có thể vận dụng ý tưởng cá nhân. Bạn có thể yêu cầu trẻ nghĩ xem: nếu là trẻ, trẻ sẽ diễn đạt chủ đề này như thế nào? Dùng những nguồn tài liệu và căn cứ nào để hỗ trợ luận điểm đó? Quá trình từ “mỏng đến dày” sẽ mở rộng không gian tự do hơn cho trẻ.

Phương pháp chia sẻ cảm nghĩ

Phương pháp chia sẻ cảm nghĩ cũng có thể gọi là phương pháp giới thiệu sách. Sau khi đọc xong một cuốn sách, thử cho phép trẻ dùng lời của mình để giới thiệu cuốn sách đó cho người khác. Trẻ sẽ bắt đầu từ những cảm xúc của bản thân, những phần cảm động hoặc mang lại ích lợi, tái hiện lại những điều đó trong một đoạn văn. Đừng coi thường phương pháp này, vì trong cuộc sống, khả năng chia sẻ cảm nhận và tạo được sự đồng cảm với người khác là một kỹ năng lớn. 

Trong hành trình cuộc đời, từ học tập, phỏng vấn, công việc, thăng tiến, cho đến quan hệ xã hội, hôn nhân, tất cả đều cần đến khả năng này. Nói một cách đơn giản, phương pháp chia sẻ cảm nghĩ này có liên quan trực tiếp đến khả năng giao tiếp của con người. Phụ huynh có thể khuyến khích trẻ thử giới thiệu một cuốn sách hay cho người khác, đồng thời rèn luyện có ý thức về khả năng giao tiếp này.

Phương pháp “Bát diện nhận địch”

Cuối cùng, có một phương pháp đọc sách cực kỳ hiệu quả, đó là phương pháp “Bát diện nhận địch” của nhà văn Tô Đông Pha. Ông là một nhà văn lớn của triều Tống, có thành tựu nổi bật trong thơ ca, văn xuôi, thư pháp, hội họa và nhiều lĩnh vực nghệ thuật khác. Là một nhân vật đa tài ít có trong lịch sử, ông đã có một phương pháp đọc sách đặc biệt mà ông đã đề cập trong các tác phẩm của mình, điều này đã được các thế hệ sau rất xem trọng.

Tô Đông Pha nói: “Sách phong phú như biển, có tất cả các loại, nhưng năng lực của con người không thể thu nạp tất cả, chỉ có thể thu nhận những điều mình cần tìm kiếm. Vì vậy, tôi mong muốn học giả mỗi lần đọc sách đều phải đặt ra một mục tiêu rõ ràng.”

Để đơn giản hóa, điều này có nghĩa là mỗi lần đọc một cuốn sách, chỉ nên đặt ra một mục tiêu cụ thể. Ông tự mình có ví dụ rất hay. Ông đã đọc nhiều lần cuốn Hán Thư, nhưng mỗi lần đọc lại có mục tiêu khác nhau. Ông học về cách trị quốc, phương pháp sử dụng binh, nghiên cứu thể chế quan liêu, v.v. Mỗi lần đọc sách ông lại chia nó thành các phần và chỉ tập trung vào một mục tiêu cụ thể trong mỗi lần đọc, chính là cách mà ông tự gọi là phương pháp “Bát diện nhận địch”, nghe có vẻ giống như chiến lược quân sự.

Ví dụ, khi đọc một cuốn sách dày về 4 mùa trong thiên nhiên, có thể yêu cầu trẻ tìm ra sự thay đổi của một chiếc lá trong mùa xuân, hè, thu, đông. Điều này rất thú vị đúng không? Thay vì đọc hết tất cả một lần, chia nhỏ vấn đề ra và tập trung thảo luận từng phần sẽ giúp trẻ đọc sâu sắc hơn và hiểu cuốn sách một cách toàn diện.

Trúc Nhi biên dịch
Theo Vision Times