Chuyên gia: Rác trôi nổi đe dọa du hành vũ trụ nhưng không ai dọn dẹp

Khi ngày càng nhiều quốc gia đặt chân lên mặt trăng và việc du hành vũ trụ trở thành hiện thực, rác thải trôi nổi trong không gian cũng trở thành mối lo ngại về vấn đề an toàn. Một số chuyên gia cho rằng những mảnh rác vũ trụ này gây ra mối đe dọa cho những chuyến du hành vũ trụ, nhưng không ai sẵn sàng dọn dẹp nó.

Tàu thăm dò mặt trăng của Ấn Độ đã hạ cánh trên bề mặt mặt trăng vào tháng trước, đưa nước này trở thành quốc gia thứ 4 trên thế giới hoàn thành sứ mệnh đổ bộ lên mặt trăng.

Ông Chris Impey, Giáo sư thiên văn học nổi tiếng tại Đại học Arizona, viết trên trang web The Conversation rằng ông từng viết một cuốn sách và nhiều bài báo về du hành vũ trụ trong tương lai. Giống như các chuyên gia vũ trụ khác, ông lo lắng về việc thiếu quản lý các mảnh vỡ không gian.

Giáo sư Impey nói rằng mọi người nghĩ không gian rất rộng lớn và trống rỗng, nhưng các khu vực gần Trái đất đã trở nên đông đúc. Trong 10 năm tới, có tới 100 nhiệm vụ không gian được chính phủ và các công ty tư nhân lên kế hoạch.

Thậm chí, quỹ đạo Trái đất tầm thấp còn đông đúc hơn không gian giữa Trái đất và Mặt trăng. Hiện có khoảng 7.700 vệ tinh cách bề mặt Trái đất hàng trăm dặm.

Con số này sẽ tăng lên hàng trăm nghìn vệ tinh vào năm 2027. Nhiều vệ tinh trong số này sẽ được sử dụng để cung cấp mạng lưới cho các nước đang phát triển, hoặc giám sát nông nghiệp và khí hậu trên Trái đất.

Tất cả các hoạt động liên quan đến không gian này đều tạo ra các mảnh vụn và mối nguy hiểm trong không gian vũ trụ. Con người đã để lại một lượng lớn rác thải trên mặt trăng, bao gồm tàn tích từ hơn 50 lần hạ cánh khẩn cấp, như động cơ đẩy tên lửa, khoảng 100 túi phân người và các vật dụng linh tinh như lông vũ, bóng golf, ủng và các vật dụng mẫu. Tổng trọng lượng của những mảnh vụn này trên mặt trăng là khoảng 200 tấn. Nhưng vì không ai sở hữu mặt trăng, nên không ai chịu trách nhiệm dọn dẹp nó.

Rác trên quỹ đạo Trái đất tầm thấp bao gồm tàu ​​vũ trụ bị loại bỏ, bộ đẩy tên lửa đã qua sử dụng, và các vật dụng do phi hành gia vứt bỏ, như găng tay, cờ lê, bàn chải đánh răng và các vật dụng nhỏ khác.

Trong số những mảnh rác này, có khoảng 23.000 mảnh có kích thước lớn hơn 10cm, và khoảng 100 triệu mảnh có kích thước lớn hơn 1mm.

Những mảnh rác nhỏ xíu tưởng chừng không phải là vấn đề lớn, nhưng những vật dụng này đang di chuyển với vận tốc 24.140 km/h, nhanh gấp 10 lần so với một viên đạn. Trong trường hợp này, ngay cả một vật nhỏ cũng có thể đâm thủng bộ đồ du hành vũ trụ, hoặc phá hủy các thiết bị điện tử nhạy cảm.

Rác không gian không được giám sát

Giáo sư Impey cho biết, “Hiệp ước Không gian bên ngoài (Trái đất)” của Liên Hợp Quốc, có hiệu lực vào năm 1967, tuyên bố rằng không một quốc gia nào được phép sở hữu mặt trăng, hoặc bất kỳ phần nào của nó và thiên thể chỉ có thể được sử dụng cho mục đích hòa bình.

Nhưng hiệp ước này không quy định các công ty và cá nhân, cũng như không nói gì về việc tài nguyên không gian được phép và không được phép sử dụng như thế nào.

“Thỏa thuận Mặt trăng” của Liên hợp quốc ký năm 1979 khẳng định, mặt trăng và tài nguyên thiên nhiên của nó là tài sản chung của nhân loại, tuy nhiên Trung Quốc, Mỹ và Nga không ký thỏa thuận này.

Trong trường hợp không có các quy định, rác vũ trụ đã trở thành một ví dụ về “thảm kịch của tài sản chung”.

Trong đó, nhiều bên hưởng lợi có thể giành được các tài nguyên chung. Những tài nguyên này có thể cạn kiệt, và không bao giờ được tái sử dụng. Bởi vì không có bất kỳ bên hưởng lợi nào có thể ngăn chặn người khác khai thác quá mức các nguồn tài nguyên này.

Một số nhà khoa học cho rằng để tránh “thảm kịch của tài sản chung” xảy ra, môi trường quỹ đạo không gian phải được coi là tài sản chung toàn cầu, và đáng được Liên Hợp Quốc bảo vệ.

NASA đã phát triển và ký kết Hiệp định Artemis. Đây là những nguyên tắc chung về hợp tác trong không gian, nhưng không mang tính ràng buộc. Tổng cộng có 28 quốc gia đã ký kết thỏa thuận này, ngoại trừ Trung Quốc và Nga, cũng như không bao gồm các công ty tư nhân và các công ty vũ trụ được có nguồn vốn hùng hậu.

Cuối cùng, ông Impey kết luận, tình trạng thiếu quản lý hiện nay đối với hoạt động khám phá không gian đồng nghĩa với việc các mảnh vụn và chất thải không gian sẽ tiếp tục tích tụ, cũng như các vấn đề và mối nguy hiểm liên quan sẽ tiếp tục tồn tại.