Giới khoa học lo ngại về 2 lò phản ứng hạt nhân bí mật mà Trung Quốc đang xây dựng

Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc đang xây dựng 2 lò phản ứng hạt nhân bí ẩn trên Changbiao – một hòn đảo nhỏ bé và không có gì nổi bật thuộc tỉnh Phúc Kiến. Động thái này đang thu hút nhiều sự chú ý và khiến các nhà khoa học quốc tế cảm thấy lo ngại.

Các lò phản ứng hạt nhân được lên kế hoạch phát điện vào năm 2023 và 2026, đều cùng một loại lò phản ứng có tên là “China Fast Reactor 600 (CFR-600), tạm dịch: Lò Phản ứng Nhanh 600 (CFR-600)” của Trung Quốc.

Đây là loại lò phản ứng tái sinh (breeder), có nghĩa là phản ứng hạt nhân của nó tạo ra nhiều vật liệu phân hạch hơn mức tiêu thụ. Điều này chính là nguyên nhân khiến cho các nhà khoa học trên khắp thế giới phải đau đầu, theo một báo cáo mới từ Al Jazeera.

Mục tiêu của hầu hết các nhà máy điện hạt nhân là sử dụng hiệu quả tối đa nhiên liệu, chứ không phải tạo ra nhiều nhiên liệu hơn. Điều này đặc biệt đúng khi lò phản ứng hạt nhân này tạo ra plutonium, một chất dễ biến thành vũ khí hạt nhân.

Trong lịch sử, các lò phản ứng tái sinh đã sớm không được ưa chuộng trong các nhà máy điện hạt nhân. Ngày nay, các quốc gia như Mỹ, Anh và Đức đã từ bỏ những chương trình phát triển các lò phản ứng tái sinh.

Nhưng Trung Quốc lại không như vậy. Lò phản ứng hạt nhân CFR-600 làm mát bằng natri, có nghĩa là, thay vì sử dụng nước, giống như hầu hết các nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động trên thế giới, nó được làm mát bằng natri lỏng, với dải về nhiệt độ (temperature range) rộng hơn nhiều và khả năng tương tác kém hơn nước. Các hạt neutron nhanh trong lò có nhiều năng lượng hơn so với các hạt neutron nhiệt thay thế – vật chất này phải được giữ trong một môi trường được kiểm soát nhiệt độ có thể để hoạt động được.

Bên trong CFR-600 là một loại nhiên liệu có tên là oxit hỗn hợp (MOX), được làm từ chất thải hạt nhân plutonium và uranium đã cạn kiệt. Đây là bước tiếp theo trong quá trình mà Trung Quốc đã bắt đầu vào năm 2003, với việc thiết kế Lò Phản ứng Thử nghiệm Nhanh của Trung Quốc (CEFR). Mỗi lò phản ứng CFR-600 sẽ tạo ra 1500 MWt và 600 MWe năng lượng.

Điều này nghe có vẻ tốt đấy, nhưng thực tế không hẳn là vậy. Lò phản ứng nhanh sử dụng nhiều uranium hơn, đó là lý do tại sao mà các nhà khoa học về hạt nhân đã không loại bỏ nó từ nhiều thập kỷ trước do chi phí của nhiên liệu uranium là rất cao.

Vậy tại sao Trung Quốc lại xây dựng một lò phản ứng tái sinh bên cạnh danh mục lớn các lò phản ứng nhẹ, làm mát bằng nước – loại truyền thống mà hầu hết các nhà máy hạt nhân trên thế giới đang sử dụng?

Đây chính là điều khiến mọi thứ trở nên phức tạp hơn. Trong một bài báo mới, các chuyên gia từ Trung tâm Giáo dục Chính sách Không phổ biến Vũ khí hạt nhân Mỹ (NPEC) cho biết với lượng plutonium cấp độ vũ khí mà các lò phản ứng nhanh sẽ tạo ra, Trung Quốc có thể có 1.270 đầu đạn hạt nhân vào năm 2030. Con số này tương đương với số lượng mà Mỹ có trong kho tên lửa đạn đạo xuyên lục địa.

Hai cựu Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ về An ninh Quốc tế và Không phổ biến Vũ khí hạt nhân đã viết bài báo mới, trong đó kêu gọi các chính phủ thế giới đối chất với chính phủ Trung Quốc về ý nghĩa của các lò phản ứng đối với chương trình vũ khí của nước này:

“Theo quan điểm của chúng tôi, ít nhất, đã đến lúc các nhà lãnh đạo ở xung quanh Vành đai Thái Bình Dương phải giao ước với nhau về mặt ngoại giao khi báo cáo khuyến nghị về việc liệu đó có thực sự là một ý tưởng tốt cho một khu vực quan trọng, năng động và thịnh vượng như vậy của thế giới hay không”.

Theo các chuyên gia, thay vì tham gia đối thoại, Trung Quốc đã làm cho chương trình hạt nhân của mình ngày càng trở nên “đen tối” hơn. Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc đều báo cáo tình trạng plutonium “dân dụng” của họ (có nghĩa là không được sử dụng trong vũ khí) cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), nhưng Trung Quốc đã không làm điều này kể từ năm 2017.

Tại sao Trung Quốc lại dự trữ plutonium? Các chuyên gia giải thích rằng: “Trung Quốc hiện đang tham gia vào việc xây dựng một kho vũ khí hạt nhân lớn mà theo các quan chức tình báo Mỹ ước tính sẽ dẫn đến việc tăng gấp đôi (hoặc hơn) quy mô kho vũ khí hạt nhân của Bắc Kinh, và việc tích lũy plutonium có thể khiến cho kho vũ khí nguy hiểm này mở rộng hơn”.

Theo Popular Mechanics,

Phan Anh

Xem thêm: