TikTok với hơn 1 tỷ người dùng ẩn chứa nguy cơ gì?

TikTok thuộc sở hữu của Trung Quốc, năm ngoái đã công bố rằng họ có hơn 1 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng trên toàn thế giới và đã trở thành phần mềm xã hội phổ biến nhất đối với thế hệ trẻ. Nhưng đằng sau việc này lại ẩn chứa mối đe dọa về bảo mật thông tin và vấn đề gây nghiện. Chương trình talk show của đài truyền hình công cộng PTS Đài Loan, lấy bộ phim tài liệu của Úc “TikTok: ứng dụng phổ biến thế giới” (The World’s Most Popular APP) thảo luận về nguy cơ thuật toán của TikTok.

Chương trình talk show của PTS (Public Television Service) “Trò chuyện buổi tối theo chủ đề của PTS” hôm 8/7 đã phát sóng bộ phim tài liệu “TikTok: Ứng dụng phổ biến nhất thế giới” (TikTok: The World’s Most Popular APP), giải thích sự nổi tiếng của phần mềm xã hội phổ biến TikTok được thế hệ Z yêu thích. Nó có rất nhiều video ngắn thú vị và sinh động, có thể khiến mọi người nổi tiếng chỉ trong một sớm một chiều, ngoài bề mặt vui tươi của nền tảng này, còn ẩn chứa nhiều vấn đề như cấm xuất bản các nội dung nhân quyền của người tàn tật, các phong trào xã hội người da màu, v.v. Các thuật toán đề xuất rất nhiều video không phù hợp khiến thanh thiếu niên trông có vẻ lo lắng hoặc mắc chứng rối loạn ăn uống.

Sau khi phát sóng, chương trình với chủ đề “TikTok nổi nhờ điều gì? Người dùng sẽ bị xâm nhập và thay đổi suy nghĩ?”, đã mời Kylie Wang, người dẫn chương trình Podcast “Bilingual News”, Roy Liu – giám đốc Cộng đồng Pháp lý bạch thoại (Plain Law Movement), Trịnh Vũ Quân – giảng viên Trường truyền thông thuộc Đại học Chính trị Đài Loan, Khâu Trúc Du và Ông Gia Dung thuộc Trường Trung học thực nghiệm Phương Hòa, cùng các khách mời khác, để thảo luận về kỷ nguyên của video và âm thanh ngắn. Đối mặt với các mối đe dọa tiềm ẩn về bảo mật dữ liệu người dùng do các công nghệ khác nhau được TikTok sử dụng, bao gồm cả hệ thống nhận dạng khuôn mặt, và cách đối phó với những mối đe dọa này.

TikTok đang nổi tiếng nhờ điều gì?

Ông Roy Liu chia sẻ, “Điểm hấp dẫn nhất của TikTok là cảm giác kích thích”. So với các nền tảng xã hội như Facebook, IG hay Twitter, những nền tảng cần được theo dõi tích cực, thì cơ chế khuyến nghị thuật toán của TikTok sẽ phát những video mà người dùng có hứng thú, nếu bạn không nhận ra thì màn hình cứ không ngừng chuyển tiếp.

Người sáng tạo TikTok Khâu Trúc Du và Ông Gia Dung cũng lần lượt nói rằng “TikTok sẽ giới thiệu cho người dùng những thứ của nước ngoài” và “có thể biết thêm về các ngôi sao và điện ảnh nước ngoài”, qua đó để xem diện mạo của thế giới ra sao. Ông Trịnh Vũ Quân, người đã nghiên cứu mạng xã hội trong nhiều năm, phân tích “Thuật toán của TikTok rất mạnh. Nó nắm bắt được mong muốn nhất định của người dùng thông qua thời gian người dùng ở lại và do dự, và liên tục đẩy các nội dung để khơi dậy sự tò mò của người dùng, để họ đắm chìm trong đó.”

Theo thống kê, ứng dụng TikTok đã đứng đầu trong bảng xếp hạng lượt tải xuống toàn cầu trong 4 năm liên tiếp và có khoảng 1 tỷ người dùng tích cực trên toàn thế giới, đặc biệt là giới trẻ. Người dân có mặt tại buổi talk show cho rằng những lý do chính khiến giới trẻ yêu thích TikTok là do “thuật toán”, “video ngắn không dùng đến tư duy”, “có tính kích thích cao”. Người dẫn chương trình Kylie tò mò hỏi: “Ai thích các chữ [tiếng Trung] giản thể?” Dịch Phạm, một học sinh từ trung học, trả lời: “Lúc đầu, tôi nghĩ rằng các bạn cùng lớp của tôi đang sử dụng giản thể để thuận tiện, nhưng sau khi trò chuyện với họ, tôi nhận ra rằng họ nghĩ chữ giản thể là một xu hướng.” Ông Gia Dung cũng nói rằng việc sử dụng các chữ giản thể là để thuận tiện cho việc trò chuyện với cư dân mạng Trung Quốc.

Lo ngại về quyền tự do ngôn luận, kiểm duyệt hệ tư tưởng và bảo mật thông tin của TikTok

Ông Gia Dung chia sẻ rằng từng có thời điểm video bị gỡ và tài khoản bị khóa do liên quan đến các vấn đề chính trị. Cô nói, “Nó khiến tôi không thể chơi TikTok một thời gian, có thể coi là có chút tức giận, nhưng sau đó chỉ có thể cố gắng tránh những thứ liên quan đến chính trị.”

Roy Liu cũng thừa nhận rằng bản thân cũng đầy lo lắng, vì có rất nhiều thông tin sai lệch trên TikTok, nhưng thực sự không có bằng chứng cho thấy một số người dùng đang sử dụng tiền Trung Quốc để tuyên truyền một vấn đề nào đó. Roy Liu cũng nhấn mạnh, “Khi một nền tảng xã hội lớn đến mức nó có thể kiểm soát quyền tự do ngôn luận, đó là một điều khủng khiếp. Cần phải thông qua pháp chế hóa, kiểm soát hết mức có thể để tránh kiểm duyệt một cách chủ quan về thông tin.”

Ông Trịnh Vũ Quân cho biết, “sự phân mảnh thông tin” sẽ gặp phải ở mọi thế hệ, cần bồi dưỡng “năng lực đọc hiểu và phân biệt tin tức” đối với cả người lớn tuổi và thanh niên sinh viên học sinh. Ông cho rằng “những gì người dùng có thể làm là yêu cầu TikTok làm cho thuật toán công khai và minh bạch, đồng thời trao cho người dùng một phần quyền tự chủ lựa chọn”, và nhận thức của người dùng vẫn là quan trọng nhất.

Chính phủ Trung Quốc là chủ quản của TikTok

TikTok bị phơi bày nhiều lần chia sẻ dữ liệu người dùng Mỹ với công ty mẹ của nó ở Bắc Kinh vài lần gần đây. Mặc dù TikTok đã thông báo rằng họ sẽ chuyển tất cả dữ liệu của Mỹ sang dịch vụ đám mây Oracle ở Texas để lưu trữ, nhưng động thái này bị chỉ trích là không ngăn được Bắc Kinh truy cập thông tin người dùng Mỹ. Các thượng nghị sĩ Mỹ một lần nữa kêu gọi Chính phủ Mỹ ra lệnh cho TikTok thu hồi quyền sở hữu vốn của Trung Quốc, nếu không cần cấm hoàn toàn.

Thượng nghị sĩ Hawley nói với Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA): “Quan điểm cá nhân của tôi về TikTok là họ không nên được phép kinh doanh ở Mỹ trừ khi họ có thể bị cách ly [khỏi chính quyền Trung Quốc], trừ khi cơ cấu quyền sở hữu của họ tách khỏi chính quyền cộng sản Trung Quốc”.

Ông Joel Thayer, chủ tịch của Viện Tiến bộ Kỹ thuật số (Digital Progress Institute), cho biết, Mỹ cần khẩn xác lập một bộ luật bảo mật cấp quốc gia. Ông nói: “Quốc hội nên đẩy mạnh và thực sự phát triển một hệ thống không chỉ là khuôn khổ quyền riêng tư mà còn là một hệ thống khả thi để giữ cho dữ liệu của chúng ta không bị ảnh hưởng bởi các loại giao dịch này.”

Thượng nghị sĩ Marco Rubio, người giữ thái độ phê bình lâu nay đối với vấn đề của TikTok, nói rằng: “Hãy cấm nó.”

Ông cũng nói: “Nhưng tôi nghi ngờ rằng chúng tôi không có đủ số phiếu để làm điều đó, nhưng đó là những gì chúng ta nên làm cách đây hai năm.”