Liệu Ấn Độ có khả năng thay được vị thế ‘công xưởng thế giới’ của Trung Quốc?

Có nhận định tâm điểm chú ý thị trường toàn cầu trong những năm tới sẽ là Ấn Độ. Thực tế trong cạnh tranh với Trung Quốc, Ấn Độ đã thu hút được đáng kể những ‘ông lớn’ trên thế giới. Tuy nhiên, vẫn còn đó những điểm yếu mà Ấn Độ  chưa dễ khắc phục được…

Thông báo đầu tư vào Ấn Độ từ một số tập đoàn có uy tín trên thị trường toàn cầu đang tăng lên gấp bội, giống như họ đã “trao chiếc cúp cho Ấn Độ”. Theo tin từ phóng viên đặc biệt của tờ Le Monde ở New Delhi là Carol Detrick, ‘gã khổng lồ’ Nam Á này mơ ước cạnh tranh với Trung Quốc trong chuỗi giá trị toàn cầu, và những năm gần đây đã thu hút được những tên tuổi lớn trong ngành điện tử. Apple hiện sản xuất iPhone 15 ở Ấn Độ, Google sản xuất Pixel 8 mới ở Ấn Độ, và Samsung sản xuất Galaxy S24 ở Ấn Độ. Thậm chí CEO Elon Musk của Tesla còn tính đến việc xây dựng nhà máy sản xuất ô tô điện ở đó.

Apple là minh chứng cho việc ngày càng có nhiều công ty đa quốc gia đặt cược vào Ấn Độ. Apple bắt đầu lắp ráp các mẫu iPhone giá rẻ tại Ấn Độ vào năm 2017, sau đó phát triển năng lực sản xuất với sự trợ giúp của các nhà thầu phụ Đài Loan như Pegatron và Wistron. Bắt đầu từ năm 2022, Apple đã thay đổi quan điểm và bắt đầu sản xuất các mẫu mới là iPhone 14 và sau đó là iPhone 15. Tuy số iPhone bán ra trên toàn cầu hiện chỉ từ 12% – 14% được sản xuất tại Ấn Độ, nhưng Apple dự kiến đến cuối năm 2024 khoảng 1/4 số điện thoại thông minh của hãng ​​sẽ đến từ các nhà máy ở Ấn Độ.

Sự xuất hiện của những ‘gã khổng lồ’ này tại Ấn Độ đã khiến người Ấn Độ phấn khích: Tầng lớp trung lưu, quan chức chính phủ, ngôi sao điện ảnh và thậm chí cả các ông chủ địa phương của Ấn Độ đều tự hào về khung cảnh mới này.

Người đứng đầu Tập đoàn Mahindra & Mahindra là Anand Mahindra đã đăng lên mạng xã hội X: “Gần đây tôi đã mua một thẻ SIM địa phương từ một cửa hàng Verizon ở Mỹ, tôi tự hào nói với nhân viên cửa hàng rằng iPhone 15 của tôi được sản xuất tại Ấn Độ”.

Ông cũng đảm bảo rằng ông sẽ nhận được một trong những chiếc Google Pixel 8 được sản xuất tại Ấn Độ sau khi nó có mặt tại các cửa hàng.

“Make in India Campaign”

Bộ trưởng Piyush Goyal Bộ Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ cho biết: “Rất nhiều khi, một công ty hàng đầu tạo nên tiếng vang”. Ông hy vọng trường hợp của Apple sẽ gửi “tín hiệu mạnh mẽ” đến các doanh nghiệp trên toàn thế giới. Xuất khẩu điện thoại thông minh của Ấn Độ đã tăng gấp đôi lên khoảng 11 tỷ USD (10,2 tỷ euro) trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2023.

Chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi có tham vọng lâu dài là biến Ấn Độ trở thành công xưởng mới của thế giới. Trong bài phát biểu đầu tiên năm 2014, ông tuyên bố: “Tôi muốn kêu gọi thế giới (…): ‘Hãy đến và sản xuất tại Ấn Độ’.”

Ngay sau khi người theo chủ nghĩa dân tộc theo đạo Hindu này lên nắm quyền, ông đã công bố kế hoạch ​​cốt lõi: “Sản xuất tại Ấn Độ” (Make in India Campaign), nhằm thúc đẩy lĩnh vực sản xuất của đất nước vốn hiện chỉ chiếm 17% tổng sản phẩm quốc nội. Chiến lược này chủ yếu bao gồm việc tăng thuế nhập khẩu để khuyến khích sản xuất trong nước. Năm 2022, thuế nhập khẩu sẽ ở mức trung bình 18% – con số này cao hơn ở Thái Lan hay Việt Nam chẳng hạn.

Năm 2020, Ấn Độ đưa ra chính sách “Khuyến khích liên kết sản xuất”, theo đó trợ cấp xuất khẩu trị giá gần 22 tỷ USD cho 14 ngành công nghiệp chính bao gồm sản xuất điện thoại thông minh, sản phẩm y tế và phụ tùng ô tô. Giáo sư kinh tế Catherine Bros tại Đại học Tours – Pháp tổng kết: “Trong lịch sử Ấn Độ không mấy cởi mở với thương mại quốc tế, chiến lược cơ bản của chính phủ gồm cả việc hạn chế nhập khẩu, đặc biệt là nhập khẩu từ Trung Quốc, áp thuế cao nhập khẩu và trợ cấp xuất khẩu”.

Nhưng còn khoảng cách lớn

Quy mô dân số hiện nay Ấn Độ đã vượt Trung Quốc để trở thành nước đông dân nhất thế giới, nhưng về thương mại toàn cầu hóa thì còn khoảng cách lớn so với Trung Quốc. Giáo sư Catherine Bros nhận xét: “Ý tưởng cho rằng Ấn Độ có thể thay thế Trung Quốc thường xuất hiện, nhưng nếu nhìn vào chuỗi giá trị toàn cầu thì sẽ thấy rằng họ chưa thể cùng mắt xích với Trung Quốc mà nằm ở hạ nguồn”. Để tạo ra một hệ sinh thái thuận lợi hơn, ngày 30/1 năm nay Ấn Độ đã đặc biệt tuyên bố sẽ giảm thuế nhập khẩu đối với nhiều loại linh kiện điện thoại thông minh, trong đó có nhiều linh kiện được nhập khẩu từ Trung Quốc.

Có thể nói nước khổng lồ Nam Á này phải vượt qua nhiều thách thức để thực sự cạnh tranh được với nước láng giềng Trung Quốc. Cho dù trong thập niên qua Chính phủ Ấn Độ đã có những nỗ lực đáng kể, nhưng cơ sở hạ tầng vẫn kém phát triển và nguồn cung cấp điện vẫn còn nhiều vấn đề, nhiều hạn chế, do đó tiếp tục cản trở các nhà đầu tư.

Tuy đội ngũ kỹ sư ưu tú của Ấn Độ nổi tiếng khắp thế giới, nhưng nước này cũng phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động có trình độ. Khoảng 350 triệu người không biết đọc hoặc viết và chỉ một tỷ lệ nhỏ được đào tạo chuyên nghiệp. Ngoài ra, các nước khác như Việt Nam, Indonesia, Mexico và Thái Lan đang cạnh tranh với New Delhi để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài – những người muốn ngừng đặt cược trọn gói vào Bắc Kinh.

Chuyên gia kinh tế Vivien Massot là CEO công ty con Ấn Độ Tac Economics – một công ty phân tích rủi ro kinh tế, đánh giá rằng, “Giá trị gia tăng hàng hóa sản xuất của Trung Quốc chiếm 30% thế giới, trong khi Ấn Độ chỉ chiếm 3%. Ngành sản xuất của Ấn Độ cần hoạt động cật lực trong 20 năm mới hy vọng để bắt kịp Trung Quốc”.

Nhưng tốc độ tăng trưởng 7,3% và dân số 1,4 tỷ người của Ấn Độ đã thu hút các công ty muốn thâm nhập vào thị trường đang phát triển này. Chuyên gia Vivien Massot phân tích rằng: “Đây là dành cho một phân khúc cụ thể, cho một công nghệ và sản phẩm cụ thể”. Bà nhấn mạnh rằng hầu hết các công ty Pháp thành lập ở Ấn Độ đều nhằm mục đích thâm nhập thị trường nội địa hơn là lắp đặt sản xuất để xuất khẩu thiết bị.

Cần tính nhất quán và minh bạch

Các chính sách kinh tế của chính quyền Ấn Độ phần lớn vẫn mang tính can thiệp, điều này có thể khiến các nhà đầu tư lo lắng. Ví dụ, Chính phủ Ấn Độ vào tháng 8/2023 bất ngờ tuyên bố hạn chế nhập khẩu máy tính xách tay để thúc đẩy sản xuất trong nước – chính sách đã gây kinh ngạc trong ngành và cuối cùng nhà chức trách đã phải rút lại.

Chính phủ Ấn Độ cũng đang bị giám sát chặt chẽ vì mối liên hệ với doanh nhân, đặc biệt là những doanh nhân hàng đầu như Mukesh Ambani và Gautam Adani. Các tập đoàn của hai ông chủ lớn này đã phát triển mạnh mẽ kể từ khi người theo chủ nghĩa dân tộc theo đạo Hindu lên nắm quyền. Cộng tác viên nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Himalaya – Đại học Shiv Nadar ở ngoại ô Delhi, ông Anand Paraappadi Krishnan nhấn mạnh: “Vấn đề cơ bản là Chính phủ Ấn Độ thiếu nhất quán về chính sách công nghiệp, nhiều khi họ cũng tiếp cận vấn đề theo cách xảo quyệt khôn lỏi như nhà chức trách Trung Quốc”.

Krishnan kết luận: “Dùng một câu tục ngữ của Trung Quốc để miêu tả: Chính phủ Ấn Độ đang vượt sông bằng cách ‘dò đá qua sông’”.