Vi khuẩn đường ruột: Chìa khóa mới trong quản lý căng thẳng

Đường ruột không chỉ là nơi thức ăn được tiêu hóa mà còn đóng vai trò quan trọng trong cách cơ thể đối phó với căng thẳng. Một nghiên cứu mới trên động vật cho thấy vi khuẩn đường ruột – hệ vi sinh vật sống trong cơ thể – hoạt động theo nhịp sinh học để điều chỉnh phản ứng căng thẳng trong ngày.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Metabolism (Chuyển hóa Tế bào) cho thấy, vi khuẩn đường ruột không chỉ ảnh hưởng đến tiêu hóa và trao đổi chất mà còn liên quan mật thiết đến chu kỳ ngủ-thức và phản ứng căng thẳng. Khi làm rối loạn vi hệ đường ruột ở chuột, các nhà khoa học nhận thấy phản ứng căng thẳng của chúng bị lệch khỏi nhịp sinh học tự nhiên.

John Cryan, trưởng khoa Giải phẫu & Thần kinh học tại Đại học College Cork, Ireland, nhà nghiên cứu chính của nghiên cứu, cho biết: “Hệ vi sinh vật không chỉ điều tiết quá trình tiêu hóa và trao đổi chất, mà còn đóng vai trò quan trọng giúp chúng ta đối phó với căng thẳng theo nhịp sinh học.”

Đồng hồ sinh học của cơ thể, hay còn gọi là nhịp sinh học,  kiểm soát nhiều chức năng quan trọng như giấc ngủ và nồng độ hormone. Sự mất cân bằng nhịp sinh học có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe, bao gồm rối loạn tâm thần và cảm xúc.

Nghiên cứu mở ra triển vọng mới trong việc điều trị các rối loạn như trầm cảm và lo âu, thường liên quan đến sự gián đoạn của cả nhịp sinh học và hệ thống phản ứng căng thẳng. Giáo sư Paul Ross, giám đốc APC Microbiome Ireland, khẳng định: “Đây là bước tiến lớn giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa hệ vi sinh vật và sức khỏe tinh thần.”

Vai trò của vi khuẩn đường ruột trong kiểm soát căng thẳng

Nghiên cứu cho thấy, khi vi hệ đường ruột bị mất cân bằng, đồng hồ sinh học của cơ thể trở nên rối loạn, dẫn đến những thay đổi bất thường trong phản ứng căng thẳng, làm tăng nguy cơ gặp phải các vấn đề về sức khỏe tinh thần.

Các thí nghiệm cho thấy việc giảm vi khuẩn đường ruột ở chuột bằng cách sử dụng kháng sinh khiến phản ứng căng thẳng của chúng trở nên quá mức tại những thời điểm nhất định. Hiện tượng này liên quan đến sự rối loạn ở vùng não kiểm soát căng thẳng và nhịp sinh học, gây ra biến đổi hormone và hành vi giống lo âu.

Một phát hiện quan trọng liên quan đến vai trò của Limosilactobacillus reuteri (L. reuteri), một loại vi khuẩn có lợi thường được dùng trong men vi sinh. Loại vi khuẩn này có thể thay đổi số lượng theo chu kỳ trong ngày và liên quan đến việc điều tiết hormone căng thẳng.

Sự gián đoạn của hormone căng thẳng

Nhóm nghiên cứu tập trung vào corticosterone, hormone căng thẳng ở chuột tương tự cortisol ở người. Mức corticosterone tự nhiên tăng và giảm trong ngày như một phần của phản ứng căng thẳng, có đỉnh bài tiết vào buổi sáng khi cơ thể chuẩn bị cho các hoạt động trong ngày. Tuy nhiên, sự mất cân bằng vi khuẩn đường ruột làm rối loạn nhịp bài tiết này.

Ở chuột không có vi khuẩn đường ruột, đỉnh của corticosterone ban ngày bị đẩy sang ban đêm, làm giảm khả năng xử lý căng thẳng đúng thời điểm, dễ dẫn đến căng thẳng mạn tính và lo âu.

Ở chuột được điều trị bằng kháng sinh, mức corticosterone đạt đỉnh cao hơn bình thường và xảy ra vào lúc cơ thể cần nghỉ ngơi. Sự giải phóng hormone không đồng bộ này có thể dẫn đến tình trạng căng thẳng quá mức, khiến cơ thể không kịp thích ứng và bị quá tải.

Các phát hiện cho thấy sự mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột có thể phá vỡ thời gian biểu của hormone căng thẳng, gây xáo trộn đồng hồ sinh học.

Giáo sư Cryan nhận định: “Những kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì hệ vi sinh khỏe mạnh, đặc biệt trong môi trường sống hiện đại đầy căng thẳng và vội vã.” 

Rối loạn não bộ và nhịp sinh học

Bên cạnh những thay đổi hormone, mất cân bằng vi khuẩn đường ruột còn ảnh hưởng đến các vùng não liên quan đến điều hòa căng thẳng và nhịp sinh học, bao gồm hệ viền như vùng hạ đồi, hạch hạnh nhân và hồi hải mã – các khu vực kiểm soát phản ứng căng thẳng.

Tác giả chính của nghiên cứu, Gabriel Tofani, cho biết: “Bằng cách chỉ ra rằng vi khuẩn đường ruột ảnh hưởng đến cách cơ thể đối phó với căng thẳng trong ngày, chúng tôi đang làm sáng tỏ các cơ chế qua đó hệ vi sinh vật định hình phản ứng của chúng ta với môi trường xung quanh.”

Phản ứng căng thẳng không chỉ liên quan đến cường độ căng thẳng mà còn liên quan đến thời điểm và cách cơ thể phản ứng với nó. Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng việc điều chỉnh thời gian của các mô hình hormone căng thẳng là yếu tố then chốt để phát triển các liệu pháp cân bằng hệ thống phản ứng căng thẳng. Điều này mở ra cơ hội cải thiện sức khỏe tinh thần bằng cách đồng bộ hóa liệu trình điều trị với nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể.

Tương lai của vi khuẩn trong điều trị sức khỏe tinh thần

Phát hiện này mở ra cơ hội cải thiện sức khỏe tinh thần thông qua psychobiotics (liệu pháp tâm sinh học), sử dụng các vi sinh vật để khôi phục sự cân bằng cho vi hệ đường ruột và hệ thống phản ứng căng thẳng.

Theo Hiệp hội Tâm lý học Mỹ (APA):

• Năm 2022, hơn ba phần tư người trưởng thành báo cáo các triệu chứng căng thẳng như đau đầu, mệt mỏi và trầm cảm.
• Năm 2024, 43% người trưởng thành cảm thấy lo âu hơn so với năm trước.

Tình trạng căng thẳng gia tăng gắn liền với các vấn đề sức khỏe tinh thần. Tính đến tháng 10/2023, khoảng 33% phụ nữ và 24% nam giới báo cáo triệu chứng lo âu, trong khi 23% phụ nữ và gần 22% nam giới có triệu chứng trầm cảm.

Với tình trạng này, các nhà nghiên cứu tin rằng psychobiotics có thể giúp cải thiện khả năng quản lý các vấn đề sức khỏe liên quan đến căng thẳng. Đặc biệt, L. reuteri có thể trở thành chìa khóa của các liệu pháp khôi phục nhịp sinh học tự nhiên và tăng khả năng đối phó với căng thẳng.

Giáo sư Ross chia sẻ: “Tiềm năng cải thiện sức khỏe tinh thần qua các can thiệp dựa trên vi khuẩn đường ruột là rất thực tế. Nghiên cứu này đang đưa chúng ta tiến gần hơn đến với mục tiêu đó.”

Thanh Ngọc biên dịch
Theo The Epoch Times 

Xem thêm: