Chủ tịch Ủy ban EU đề xuất các biện pháp mới nhắm vào Israel

Ngày 11/9, trong bài phát biểu Thông điệp Liên bang trước Nghị viện châu Âu tại Strasbourg, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố rằng Ủy ban sẽ đề xuất các biện pháp trừng phạt đối với các bộ trưởng cực đoan và những người định cư bạo lực của Israel, đồng thời đình chỉ một phần các điều khoản thương mại trong Hiệp định Liên kết EU-Israel.

Bà von der Leyen nhấn mạnh rằng hành động của Israel trong cuộc chiến ở Gaza đã “làm rung chuyển lương tâm của thế giới”, và dù thừa nhận sự chia rẽ trong nội bộ châu Âu, bà cam kết rằng Ủy ban sẽ hành động trong khả năng của mình, kể cả khi chưa có sự đồng thuận đầy đủ từ các nước thành viên.

Chi tiết các đề xuất và tính khả thi

Các biện pháp trừng phạt cá nhân cần sự nhất trí từ toàn bộ 27 quốc gia thành viên EU, trong khi việc đình chỉ điều khoản thương mại cần đa số phiếu đủ điều kiện (15 nước đại diện cho ít nhất 65% dân số EU).

Trong số các đề xuất có thể đưa ra:

• Trừng phạt các bộ trưởng cực đoan và người định cư bạo lực (chưa công bố danh tính cụ thể).

• Đình chỉ một phần Hiệp định Liên kết EU-Israel, đặc biệt là những điều khoản liên quan đến thương mại.

• Tạm dừng viện trợ song phương cho Israel, ngoại trừ hỗ trợ dành cho xã hội dân sự và Trung tâm tưởng niệm Holocaust Yad Vashem.

• Thành lập Nhóm tài trợ Palestine vào tháng tới, trong đó có kế hoạch phục vụ cho tái thiết Gaza.

Tuy nhiên, khả năng các đề xuất được thông qua vẫn chưa rõ ràng do sự chia rẽ trong EU.

Phản ứng trái chiều trong EU

Một số nước EU như Tây Ban Nha, Ireland, Đan Mạch, Thụy Điển và Hà Lan đã nhiều lần kêu gọi đình chỉ thỏa thuận thương mại với Israel. Ngược lại, các quốc gia như Đức, Hungary và Cộng hòa Séc phản đối những hành động mạnh tay này.

Hungary trước đó đã veto đề xuất trừng phạt những người định cư bạo lực. Đức – một đối tác then chốt – cho biết họ vẫn chưa bị thuyết phục bởi các đề xuất hạn chế Israel tiếp cận chương trình tài trợ nghiên cứu của EU.

Bà von der Leyen thừa nhận sự chia rẽ này: “Tôi biết bất kỳ hành động nào cũng sẽ là quá nhiều đối với người này và quá ít đối với người khác. Nhưng tất cả chúng ta phải tự chịu trách nhiệm”.

Phản ứng từ Israel và các nước liên quan

Bộ trưởng Ngoại giao Israel Gideon Saar chỉ trích tuyên bố của von der Leyen là “đáng tiếc”, cho rằng bà đang nhượng bộ áp lực từ các nhóm chống đối Israel và không công nhận nỗ lực của Israel trong việc cung cấp viện trợ nhân đạo. Ông cho rằng Hamas mới là nguyên nhân gây ra đau khổ ở Gaza.

Về phía EU, Tây Ban Nha hoan nghênh đề xuất, khi Ngoại trưởng Jose Manuel Albares tuyên bố rằng:“Châu Âu không thể duy trì quan hệ bình thường với Israel trong khi các hành vi vi phạm nhân quyền trắng trợn và có hệ thống vẫn tiếp diễn ở Gaza”.

EU hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Israel, với kim ngạch thương mại hai bên đạt 42,6 tỷ euro (gần 50 tỷ USD) trong năm 2023.

Việc rút lại các ưu đãi thương mại sẽ ảnh hưởng đáng kể đến các sản phẩm của Israel xuất khẩu vào châu Âu.

Đây là lần đầu tiên Chủ tịch Ủy ban châu Âu chính thức kêu gọi trừng phạt Israel ở cấp độ thương mại và chính trị – một động thái mang tính biểu tượng mạnh mẽ, bất chấp khó khăn trong việc đạt đồng thuận nội khối.

Tuyên bố của bà Ursula von der Leyen đánh dấu một bước chuyển mới trong lập trường của EU với Israel, phản ánh áp lực chính trị và đạo đức ngày càng tăng từ một bộ phận lớn công chúng và các quốc gia thành viên.

Tuy nhiên, với sự chia rẽ nội bộ sâu sắc, khả năng hiện thực hóa các đề xuất này vẫn là dấu hỏi lớn. Dù vậy, động thái này cũng đã gửi đi một tín hiệu rõ ràng về lập trường của Ủy ban EU đối với xung đột tại Gaza và vấn đề nhân quyền.