Cựu quan chức CIA cảnh báo: Hàng xóm của bạn có thể là gián điệp ĐCSTQ

Đây không phải là tình tiết điện ảnh, mà là hiện thực đang diễn ra ngay quanh bạn.​ Một vị giáo sư đại học trông có vẻ hiền hòa, một doanh nhân xuất nhập khẩu tất bật, thậm chí là anh kỹ sư gốc Hoa chăm chỉ bên cạnh bạn… Vào một thời điểm nào đó, họ rất có thể đều trở thành một chiếc ốc vít trong cỗ máy tình báo khổng lồ của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).

Chiến tranh tình báo dưới “chế độ huy động toàn quốc” của ĐCSTQ

Cựu quan chức cấp cao của Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) Nicholas Eftimiades đã dành 30 năm phân tích hơn 800 vụ hoạt động gián điệp của ĐCSTQ trong thực tế.

Trong cuốn sách mới “Toàn tập phân tích chiến thuật gián điệp của ĐCSTQ” (Chinese Espionage: Operations and Tactics), ông đưa ra cảnh báo: Bắc Kinh đang sử dụng một kiểu “chế độ huy động toàn quốc” mà phương Tây khó tưởng tượng, vũ khí hóa người bình thường để phát động một cuộc chiến vô hình nhằm thay đổi cục diện quyền lực thế giới.

Bẫy “BEWARE” – sáu kiểu người dễ sa vào nhất

Hơn 800 vụ án này phơi bày một câu hỏi cốt lõi: vì sao những người đó lại sẵn sàng (hoặc buộc phải) liều mình phục vụ ĐCSTQ?

Ông Eftimiades đã tổng kết một công thức chết người mang tên “BEWARE”, mô tả chính xác cách ĐCSTQ thúc đẩy các cá nhân – bất kể là công dân Trung Quốc, kiều dân gốc Hoa hay người nước ngoài – trở thành công cụ của hệ thống tình báo:

• B (Business Opportunity) – Cơ hội kinh doanh: Dùng thị trường khổng lồ Trung Quốc làm mồi nhử. Doanh nhân hoặc doanh nghiệp muốn có giấy phép tiếp cận thị trường, đơn hàng hay cơ hội hợp tác độc quyền ở Trung Quốc thường phải “trao đổi” thông tin hoặc tình báo.
• E (Ethnic/Nationalism) – Chủ nghĩa dân tộc và bản sắc sắc tộc: ĐCSTQ rất giỏi thao túng “tình cảm Đại Trung Hoa”, đánh đồng “Đảng”, “Nhà nước” và “Dân tộc”, kích hoạt niềm tự hào dân tộc nơi người Hoa hải ngoại, khiến họ tin rằng trợ giúp ĐCSTQ là đang “phục hưng Trung Hoa”.
• W (Wealth) – Cám dỗ tài sản: Mua chuộc trực tiếp bằng tiền. Với những mục tiêu tham lam lợi ích kinh tế, ĐCSTQ không tiếc chi đậm để đánh đổi lấy công nghệ lõi hoặc bí mật then chốt.
• A (Academic Advancement) – Thăng tiến học thuật: Nhắm vào giới học giả, giáo sư, nhà nghiên cứu. Hứa hẹn nguồn kinh phí, phòng thí nghiệm, danh hiệu vinh dự hoặc nâng đỡ địa vị học thuật để đổi lấy thành quả nghiên cứu của phương Tây.
• R (Repression) – Đàn áp và cưỡng bức: Mặt tối nhất của hệ thống. Nếu đối tượng không nghe lời, ĐCSTQ có thể biến người thân của họ đang sống ở Trung Quốc thành con tin, hoặc dùng “vết đen” đời tư để uy hiếp, buộc họ phải cúi đầu.
• E (Emotional Bond) – Ràng buộc tình cảm và ý thức hệ: Khai thác sự đồng cảm với “sự trỗi dậy của Trung Quốc”, hoặc thông qua mỹ nhân kế và các mối quan hệ riêng tư để thiết lập dây liên kết tình cảm, khiến mục tiêu nảy sinh lệ thuộc tâm lý với chế độ.

Bản chất cốt lõi: mạng lưới tình báo theo “chế độ huy động toàn quốc” chỉ có ở ĐCSTQ

Các cơ quan tình báo phương Tây thông thường là một nhánh chức năng của chính phủ, chịu sự ràng buộc của pháp luật và đạo đức.

Nhưng cuốn sách chỉ ra điểm khác biệt lớn nhất của chiến tranh tình báo của ĐCSTQ là ở hậu thuẫn thể chế “huy động toàn quốc” phía sau.

Trong cơ chế này, công tác tình báo không còn giới hạn trong Bộ An ninh Quốc gia hay cơ quan quân báo, mà được “toàn dân hóa”:

• Chủ thể hành động: Từ doanh nghiệp nhà nước đến công ty tư nhân, từ đại học hàng đầu đến hội đoàn xã hội, thậm chí cả du học sinh, khách du lịch – bất kỳ tổ chức hay cá nhân nào cũng có thể bị cuốn vào mạng lưới thu thập tình báo.
• Cưỡng chế pháp lý: Luật Tình báo Quốc gia của ĐCSTQ quy định rõ, mọi tổ chức và công dân đều có nghĩa vụ “ủng hộ, trợ giúp và phối hợp” với công tác tình báo quốc gia.​
  Điều này có nghĩa, trong khung pháp luật Trung Quốc, không hề tồn tại “tổ chức dân sự trung lập”; mọi người đều là nút thông tin tiềm năng.

Trung Quốc không chỉ là “một quốc gia”, mà là một “siêu công ty tình báo”

Vì sao nói “người hàng xóm của bạn có thể là gián điệp”?

Trong nhận thức phương Tây, gián điệp là đặc vụ được đào tạo bài bản, trực thuộc CIA hay MI6. Nhưng qua nghiên cứu của ông Eftimiades, chiến thuật tình báo của ĐCSTQ hoàn toàn khác.

Ông chỉ ra rằng Bắc Kinh áp dụng mô hình “tình báo toàn xã hội” (Whole-of-Society). Trong khung pháp lý của Luật Tình báo Quốc gia, mọi công dân Trung Quốc, mọi doanh nghiệp (dù là quốc doanh hay dân doanh), mọi cơ sở học thuật đều có nghĩa vụ phối hợp với chính quyền trong hoạt động tình báo.

Nói cách khác, ĐCSTQ vận hành như một “siêu công ty” sở hữu mọi tài nguyên trong tay, còn Đảng Cộng sản Trung Quốc giữu vai trò cổ đông tuyệt đối. ĐCSTQ có thể tùy ý điều động Bộ Ngoại giao, Bộ Thương mại, phòng thí nghiệm đại học, thậm chí cả tài nguyên của một du học sinh bình thường để thu thập thông tin. Phương Tây thường phòng bị “điệp viên chuyên nghiệp”, trong khi ĐCSTQ có thể cử sang “khách du lịch”, “học giả” hay “thương nhân”.

Đảng – Nhà nước là một: Ai đang điều khiển cỗ máy này?

Muốn hiểu cơ chế huy động toàn quốc, phải thấy rõ trung tâm quyền lực của nó. “Cổ đông” của siêu công ty này không phải là nhân dân Trung Quốc, cũng không phải là Chính phủ Trung Quốc trên danh nghĩa, mà là Đảng Cộng sản Trung Quốc (CCP).

Trong thể chế phương Tây, chính phủ là bộ máy phục vụ dân chúng và có thể bị thay thế; còn ở Trung Quốc, “Đảng lãnh đạo tất cả” là nguyên tắc tối cao. Tổ chức đảng xuyên khắp chính quyền, quân đội, xã hội, trường học và doanh nghiệp (được khái quát bằng câu “đảng, chính, quân, dân, học; đông, tây, nam, bắc, trung – đảng là lãnh đạo tất cả”).

Chỉ có “Đảng” mới sở hữu quyền lực điều phối xuyên bộ, có thể phá vỡ ranh giới giữa các ngành để cho cơ quan tình báo thoải mái sử dụng tài nguyên ngoại giao, thương mại, y tế… phục vụ hoạt động gián điệp. Đây là một kiểu phân bổ tài nguyên điển hình của chế độ toàn trị.

Loại “tiền tệ” vượt trên tiền bạc: Đặc quyền và bù đắp bằng tài nguyên quốc gia

Ở các nước phương Tây, thù lao cho gián điệp thường được lượng hóa bằng tiền. Nhưng trong cơ chế huy động toàn quốc của ĐCSTQ, “đặc quyền” trở thành một loại “siêu tiền tệ” không thể đo đếm bằng con số.

Loại đặc quyền này thể hiện ở việc bộ máy nhà nước ban cho cá nhân một dạng phần thưởng tối hậu: Đặc quyền sinh tử, phòng VIP và y tế – ghép tạng cao cấp.

Điều đáng sợ nhất là ĐCSTQ có thể cung cấp những thứ mà cơ quan tình báo phương Tây tuyệt đối không thể cho, ví dụ một kiểu đặc quyền liên quan trực tiếp đến sinh mạng.

Trong sách và các cuộc phỏng vấn liên quan, có nhắc đến trường hợp điển hình là siêu điệp viên Kim Vô Đãi (Larry Wu-Tai Chin).​

Trước khi bị bắt, ông ta được đãi ngộ tương đương quan chức cấp thứ trưởng. Điều gây sốc là, trên tầng cao nhất của Khách sạn Trường Thành Bắc Kinh luôn có một phòng tổng thống được giữ sẵn cho ông ta.

Dù ông ta có đến ở hay không, chìa khóa căn phòng đó vĩnh viễn thuộc về ông, và luôn có người quét dọn, bảo trì. Đây không còn là vấn đề tiền bạc, mà là một thứ vinh quang mang màu sắc “đế vương”, một cảm giác được xếp vào hàng ngũ giai cấp thống trị.

• Sự nghiệp ẩn nấp và kết cục bi thảm của một siêu gián điệp của ĐCSTQ

Thậm chí, loại đặc quyền ấy còn vươn tới lĩnh vực sinh tử: ĐCSTQ có thể huy động tài nguyên y tế trên toàn quốc, hứa hẹn cung cấp dịch vụ điều trị cao cấp nhất, thậm chí ưu tiên ghép tạng cho điệp viên cao cấp và người thân của họ. Nếu điệp viên phương Tây chỉ nhận được một khoản tiền trong tài khoản, thì đặc vụ của ĐCSTQ có thể nhận được “tuổi thọ kéo dài” và “địa vị gia tộc được thăng hạng” như một sự bù đắp.

Thế tiến thoái lưỡng nan về pháp lý và đạo đức của các nền dân chủ

Công trình nghiên cứu của ông Eftimiades cùng mô hình “BEWARE” phơi bày một thực tế nghiêm khắc: đây là một cuộc chiến bất đối xứng.

Luật pháp của các nước dân chủ được thiết kế để bảo vệ quyền công dân và hạn chế quyền lực chính phủ, nên khi đối mặt với sự thâm nhập của một cơ chế “kết hợp thời bình – thời chiến”, “quân – dân hợp nhất” kiểu ĐCSTQ, họ thường tỏ ra bị trói tay. Hệ thống pháp lý phương Tây rất khó định tội những hành vi trôi nổi trong vùng xám giữa giao lưu học thuật, hợp tác thương mại và hoạt động gián điệp.

Bằng việc hòa tan hệ thống đặc vụ vào từng thớ thịt của xã hội, lợi dụng tham lam, sợ hãi và tình cảm con người, ĐCSTQ đã dựng nên một đế chế tình báo vừa khổng lồ vừa kín đáo. Đây không chỉ là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia, mà còn là thách thức tận gốc đối với trật tự pháp lý và hệ giá trị của thế giới tự do.

Những gì ông Eftimiades vạch ra nhắc chúng ta rằng: điều phải đối mặt không phải là vài điệp viên kiểu 007, mà là một hệ thống khổng lồ nối thông đảng, chính quyền, quân đội, xã hội và học thuật.

Khi một quốc gia dùng pháp luật buộc toàn bộ công dân phải làm “tai mắt”, khi cơ hội kinh doanh, giao lưu học thuật và thậm chí là tình thân đều bị biến thành vũ khí tình báo, thì phòng vệ trở nên vô cùng gian nan.

“BEWARE” – “Hãy cảnh giác” – không chỉ là một từ viết tắt, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh chấn động nhất đối với các xã hội tự do.​

Người hàng xóm của bạn có lẽ vốn không có ác ý, nhưng dưới sức ép và cám dỗ của một thể chế khổng lồ như vậy, rất có thể anh ta cũng không còn đường lựa chọn.