Hố chôn tập thể cách Damascus, Syria 40 km chứa ít nhất 100.000 thi thể?

Vào hôm thứ Hai (16/12), một hố chôn tập thể đã được phát hiện tại thành phố Qutayfah, cách thủ đô Damascus khoảng 40 km về phía Bắc, được ước tính chứa ít nhất 100.000 thi thể, theo điều tra của Lực lượng Đặc nhiệm Khẩn cấp Syria do ông Mouaz Moustafa lãnh đạo.

“Con số 100.000 là ước tính thấp nhất có thể [về số lượng thi thể được chôn tại địa điểm này]. Đây thực sự là một con số rất, rất thấp, gần như bất công khi [nó không phản ánh hết mức độ nghiêm trọng của tình hình]”, ông Moustafa phát biểu.

Hố chôn này là một trong năm hố chôn tập thể mà ông Moustafa đã xác định được qua nhiều năm. Ông Moustafa cho hay vẫn còn rất nhiều hố khác trên mảnh đất Syria này.

Các nạn nhân bao gồm người Syria, công dân Hoa Kỳ, Anh Quốc và nhiều người nước ngoài khác.

Ông Moustafa bày tỏ lo ngại rằng những địa điểm hố chôn vẫn có thể tiếp cận dễ dàng, không có sự bảo vệ nghiêm ngặt và nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo tồn những địa điểm bằng chứng để phục vụ công cuộc điều tra sau này.

Hiện Tri Thức Việt Nam không thể xác nhận các cáo buộc của ông Moustafa.

Lời khai và bằng chứng

Các nhân chứng, bao gồm một người được biết đến với tên “người đào mộ”, đã cung cấp những lời khai chi tiết về những lần chôn cất tập thể trong các phiên tòa tại Đức và tại Quốc hội Hoa Kỳ.

Vào cuối năm 2011, trong khi làm việc tại các nghĩa trang xung quanh thủ đô Damascus, hai viên chức tình báo chính quyền Assad đã xuất hiện tại văn phòng của nhân chứng [người đào mộ] và ra lệnh cho ông cùng các đồng nghiệp vận chuyển và chôn cất thi thể. Nhân chứng khai rằng ông đã lái một chiếc xe tải nhỏ được trang trí sử dụng hình ảnh của ông Assad đến các địa điểm này vài lần mỗi tuần kể từ năm 2011 đến năm 2018, đi sau các xe tải đông lạnh lớn chở đầy thi thể.

Nhân chứng cũng tiết lộ rằng, các xe tải này chở theo hàng trăm thi thể từ các bệnh viện quân sự Tishreen, Mezzeh và Harasta đến Najha và Qutayfah. Tại các địa điểm này, các rãnh sâu đã được đào sẵn và ông cùng các đồng nghiệp đã vận chuyển các thi thể xuống rãnh, sau đó các máy xúc sẽ lấp đất lên ngay sau khi một phần rãnh được lấp đầy.

“Tuần nào cũng vậy, hai lần mỗi tuần, ba chiếc xe tải lớn đến, chứa từ 300 đến 600 thi thể nạn nhân bị tra tấn, chết đói và hành quyết từ các bệnh viện quân sự và các chi nhánh tình báo xung quanh thủ đô Damascus“, nhân chứng phát biểu trước Quốc hội trong một tuyên bố bằng văn bản.

Người đào mộ đã trốn thoát khỏi Syria đến châu Âu vào năm 2018 và đã nhiều lần làm chứng về các ngôi mộ tập thể, nhưng luôn giữ kín danh tính trước công chúng và truyền thông.

Hình ảnh vệ tinh xác nhận động thái đào bới quy mô lớn tại các địa điểm này từ năm 2012 đến năm 2014 và tiếp tục cho đến năm 2022. Nhiều hình ảnh vệ tinh được Maxar chụp trong thời gian này cho thấy một máy xúc và các rãnh lớn rõ ràng tại địa điểm, cùng với ba hoặc bốn xe tải lớn.

Ông Moustafa tiết lộ Nhánh tình báo Không quân Syria “chịu trách nhiệm vận chuyển các thi thể từ các bệnh viện quân sự, nơi các thi thể được gom lại sau khi họ bị tra tấn đến chết, [rồi lại được vận chuyển đến] các nhánh tình báo khác nhau, rồi sau đó mới được đưa đến các địa điểm hố chôn tập thể”.

Các thi thể cũng được Văn phòng tang lễ thành phố Damascus vận chuyển đến các địa điểm này, nơi các nhân viên hỗ trợ vận chuyển các thi thể từ các xe tải đông lạnh, ông Moustafa bổ sung thêm.

“Chúng tôi đã trò chuyện với những người từng làm việc tại các hố chôn tập thể này, những người đã tự trốn thoát khỏi Syria hoặc được chúng tôi giúp đỡ trốn thoát”, ông Moustafa cho hay.

Nhóm của ông Moustafa cũng đã tiếp xúc với những tài xế xe ủi buộc phải đào hố chôn và “nhiều lần theo lệnh, phải ép các thi thể xuống để chúng vừa vặn với hố chôn, sau đó phủ đất lên”, ông Moustafa kể lại.

“Các hố chôn được chuẩn bị một cách có tổ chức – xe tải đến, dỡ hàng hóa xuống và rời đi. Có các phương tiện an ninh đi kèm, và không ai được phép tiếp cận. Bất cứ ai đến gần đều bị đưa xuống cùng với họ”, ông Abb Khalid, một nông dân sống cạnh nghĩa trang Najha, đã chia sẻ những lần ông nhìn thấy dòng xe tải đông lạnh chở các thi thể, sau đó được đổ vào các rãnh dài được đào bằng xe ủi.

Ông Omar Hujeirati, một cựu lãnh đạo biểu tình chống chính quyền Assad sinh sống gần nghĩa trang Najha nghi ngờ rằng một số thành viên gia đình mất tích của mình có thể nằm trong hố chôn.

• Sau khi nghĩa trang Najha được sử dụng hết, chính quyền Assad buộc phải xây dựng một hố chôn mới lớn hơn tại thành phố Qutayfah.

Ông Hujeirati tin rằng ít nhất một số người bị bắt giữ, bao gồm hai người con trai và bốn người anh em, đã bị giam giữ vì biểu tình chống lại chính quyền Assad.

“Đây là tội lỗi của tôi, điều đã khiến họ bắt gia đình tôi đi”, ông Hujeirati nghẹn ngào chia sẻ. 

Quy mô tội ác và những tác động

Hơn 150.000 người được báo cáo mất tích tại Syria, với 66 địa điểm tồn tại hố chôn tập thể tiềm năng đã được Ủy ban Quốc tế về Người mất tích thu thập thông qua các dữ liệu.

Bà Kathryne Bomberger, người đứng đầu Ủy ban, tiết lộ với tờ Reuters rằng cổng thông tin của họ dành cho việc báo cáo người thân mất tích hiện đang “bùng nổ”.

Gia đình của những người mất tích đang đối mặt với rất nhiều khó khăn cũng như thời gian chờ đợi kéo dài trong việc xác định thi thể vì cần phải đối chiếu DNA, đòi hỏi mẫu DNA từ ít nhất ba thân nhân, cùng với mẫu DNA được lấy từ từng bộ hài cốt tìm thấy trong các hố chôn tập thể.

Cư dân sống gần các địa điểm này, từ chối phát biểu trước máy quay hoặc tiết lộ tên tuổi vì sợ bị trả thù, nói họ vẫn chưa thực sự chắc chắn khu vực này an toàn thậm chí sau khi chính quyền Assad sụp đổ cũng như nhận xét rằng đây là “những địa điểm kinh hoàng”. 

Phản ứng quốc tế

Ông Stephen Rapp nhận xét rằng những đợt giết chóc hàng loạt của chính quyền Syria là một hệ thống “cỗ máy tử thần” với các phương pháp tra tấn, bỏ đói và hành quyết từ năm 2013.

• Ông Stephen Rapp, giữ cương vị cựu Đại sứ Hoa Kỳ, đồng thời là một công tố viên chuyên điều tra về tội ác chiến tranh quốc tế. Ông Rapp đã dẫn dắt các vụ truy tố tại các phiên tòa về tội ác chiến tranh Rwanda và Sierra Leone.

Các hành vi tàn bạo này được ông Rapp nhận định là “chưa từng có tiền lệ kể từ thời Đức Quốc xã”.

Sau khi đến thăm hai địa điểm hố chôn tập thể tại các thành phố Qutayfah và Najha gần thủ đô Damascus, ông Rapp phát biểu: “Chúng tôi [biết] chắc chắn có hơn 100.000 người đã biến mất và bị tra tấn đến chết trong cỗ máy này. Tôi không có mảy may nghi ngờ về những con số như vậy, dựa trên những gì chúng tôi đã chứng kiến tại các hố chôn tập thể”.

“Chúng tôi đang nói về một hệ thống khủng bố nhà nước, đã trở thành một cỗ máy tử thần. Từ những cảnh sát mật vụ bắt bớ người dân ngay trên đường phố và trong tận nhà, đến những cai ngục và người thẩm vấn tra tấn và bỏ đói họ đến chết, đến những tài xế xe tải và xe ủi chôn giấu thi thể, hàng ngàn người đã tham gia vào hệ thống giết chóc này”, ông Rapp phát biểu.

Ông Rapp đang hợp tác với các tổ chức Syria để thu thập bằng chứng về tội ác chiến tranh và chuẩn bị đòi lại công lý cho các nạn nhân tại các phiên tòa trong tương lai.

Vào hôm thứ Ba (17/12), Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết bộ đang hợp tác với một số cơ quan của Liên Hợp Quốc để bảo đảm người dân Syria nhận được câu trả lời và công lý.

Bối cảnh và nguyên nhân

Hàng trăm ngàn người Syria được cho là đã thiệt mạng kể từ năm 2011, khi chính quyền Assad thực hiện chiến dịch đàn áp đẫm máu đối với các cuộc biểu tình chống lại ông, leo thang thành một cuộc nội chiến toàn diện.

Gia tộc Assad gồm ông Assad và cha ông, Hafez, cựu tổng thống qua đời năm 2000, đã cầm quyền hơn 50 năm tại Syria, bị cáo buộc vi phạm nhân quyền trên diện rộng, bao gồm hành quyết hàng loạt và tấn công hóa học trong hệ thống nhà tù khét tiếng của đất nước này.

Gia tộc Assad đã thẳng thừng phủ nhận những hành vi vi phạm nhân quyền, nhận định các cáo buộc là tuyên truyền của những phần tử cực đoan.

Ông Bashar al-Assad hiện đã lưu vong sang Nga sau khi chính quyền của ông sụp đổ trước một cuộc tấn công chớp nhoáng của lực lượng nổi dậy Syria.