Tâm trí ảnh hưởng đến việc tăng hoặc giảm cân như thế nào?

Nghiên cứu cho thấy sự mất kết nối giữa não và ruột có thể góp phần gây ra béo phì. May mắn thay, có nhiều cách để tái thiết lập mối liên kết này.

Nhận thức của chúng ta về thực phẩm ảnh hưởng đến cách cơ thể phản ứng với thức ăn.

Ví dụ, trên thực tế, chúng ta nạp vào ít calo nhưng lại được thông báo rằng thức ăn của mình chứa nhiều calo, thì cơ thể sẽ phản ứng theo cách tương tự như khi ăn những thực phẩm có nhiều calo. Đó chính là sức mạnh của tâm trí.

Nhận thức này và những nhận thức khác có thể thay đổi quá trình trao đổi chất của cơ thể.

Nghiên cứu về sữa lắc

Năm 2011, nhà nghiên cứu Alia J. Crum của Đại học Yale và các đồng tác giả đã công bố một nghiên cứu trên Health Psychology (Tập san Tâm lý học Sức khỏe), trong đó 46 người tham gia đã uống một ly sữa lắc chứa 380 calo được dán nhãn theo hai cách khác nhau. Kết quả là mỗi cách đều phản ánh sai hàm lượng calo của ly sữa.

Một nhóm uống ly sữa lắc được dán nhãn “thỏa mãn” với 620 calo, trong khi nhóm còn lại uống ly sữa lắc được dán nhãn “hợp lý” với 140 calo.

Những người tham gia được đo nồng độ ghrelin máu (hormone gây đói) và nhận thức về mức độ lành mạnh của thực phẩm vào thời điểm trước và sau khi uống ly sữa lắc. 

Nhóm uống ly sữa “thỏa mãn” báo cáo nhận thức thấp hơn nhiều về mức độ lành mạnh của thực phẩm so với nhóm uống ly sữa “hợp lý”.

Nhóm được uống ly sữa có dán nhãn “thỏa mãn” cho thấy nồng độ ghrelin giảm mạnh hơn đáng kể sau khi uống, trong khi nhóm uống ly sữa có dán nhãn “hợp lý” cho thấy phản ứng ghrelin tương đối ổn định, mặc dù cả 2 nhóm đều thực sự đã uống những ly sữa lắc giống hệt nhau.

Ghrelin là một loại hormone báo hiệu cảm giác đói, trong khi hormone leptin báo hiệu cảm giác no. Ghrelin được ruột tiết vào máu khi một người đói, trong khi leptin được tiết ra từ các tế bào mỡ khi cơ thể có cảm giác no.

Thông qua sự tương tác của ghrelin và leptin, vùng dưới đồi điều chỉnh cảm giác đói và no, tạo ra cân bằng năng lượng và thể lực thích hợp.

Giao tiếp kém

Ở những người béo phì, ghrelin không giảm sau bữa ăn và não không nhận được tín hiệu no do tình trạng kháng leptin.

Nếu một người ăn quá nhiều, mức leptin cao liên tục có thể gây ra hiệu ứng kháng này, khi đó não không phản ứng đúng với nhu cầu thực sự của cơ thể. Trong bệnh béo phì, tác dụng của leptin có thể bị suy giảm.

Nhìn chung, mối quan hệ giữa ruột và não liên quan đến việc ăn uống và cảm giác no dường như đã bị mất.

Thử nghiệm với hormone

Kể từ khi phát hiện ra ghrelin, các nhà khoa học đã cố gắng phát triển các liệu pháp nhắm vào các con đường liên quan đến ghrelin để điều trị bệnh béo phì. Tuy nhiên, do những tác dụng phụ tiềm ẩn ở các trung tâm khen thưởng của bộ não, cho nên, đến nay, vẫn mới chỉ có được một chút ít  thành công.

Các nhà nghiên cứu cũng đã thử nghiệm một loại hormone khác có tên là glucagon-like peptide-1 (GLP-1) để giảm cân. GLP-1 được tiết ra sau khi ăn, điều chỉnh sự thèm ăn và cân nặng.

Mặc dù liệu pháp GLP-1 RA, chẳng hạn như thuốc Wegovy, có vẻ có tác dụng tốt cho những người muốn giảm từ 5 đến 10% trọng lượng cơ thể, nhưng lại có tác dụng phụ – chống chỉ định ở những người đang mang thai, bị liệt dạ dày nặng (chậm rỗng dạ dày) hoặc mắc bệnh viêm ruột. Sử dụng lâu dài cũng có thể gây ra nguy cơ ung thư tuyến giáp – do đó cần có cảnh báo hộp đen của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ.

Có cách nào ngoài thuốc để giúp khắc phục vấn đề ruột – não này không?

Chính niệm giúp ích toàn diện

Trong một nghiên cứu năm 2020 với thời gian thử nghiệm kéo dài 8 tuần, các nhà nghiên cứu Mexico đã đánh giá tác động của việc can thiệp dựa trên chánh niệm đối với trọng lượng cơ thể, chất điều chỉnh sự thèm ăn và căng thẳng ở 45 trẻ em trong độ tuổi đi học mắc chứng béo phì và lo lắng.

Một nhóm được can thiệp bằng dinh dưỡng thông thường trong 8 tuần (chế độ ăn kiêng) và nhóm còn lại được can thiệp dựa trên chánh niệm trong 8 tuần. Can thiệp dựa trên chánh niệm tập trung vào việc cải thiện nhận thức về cơ thể, tăng nhận thức về việc ăn uống và hiểu cảm xúc.

Trước khi nghiên cứu bắt đầu, những đứa trẻ tham gia nghiên cứu có lượng mỡ cơ thể, mức ghrelin, mức leptin và các thông số sức khỏe khác tương tự nhau.

Sau 8 tuần, những đứa trẻ trong nhóm được can thiệp dựa trên chánh niệm đã giảm lo âu và mỡ cơ thể. Hormone ghrelin và các hormone gây căng thẳng (cortisol) cũng giảm. Ngoài ra, đến tuần thứ 16 cũng ghi nhận sự giảm chỉ số khối cơ thể (BMI) kéo dài.

Ngược lại, những đứa trẻ trong nhóm can thiệp bằng dinh dưỡng thông thường mà không được rèn luyện chánh niệm đã tăng mức ghrelin và giảm BMI ở mức vừa phải hơn.

Kết quả cho thấy rằng, việc rèn luyện trí óc có thể giúp phục hồi cơ chế bình thường trong trục ruột – não, có khả năng thông qua 2 hormone chính ghrelin và leptin, và cuối cùng là giúp giảm cân.

Những gì chúng ta ăn ảnh hưởng đến những gì chúng ta thích

Cũng giống như tâm trí có thể ảnh hưởng đến cách các phân tử trong cơ thể phản ứng, thì những gì cơ thể làm có thể tái cấu trúc tâm trí của chúng ta.

Việc lặp lại một số kích thích nhất định có thể thay đổi sở thích đối với những thứ khác nhau thông qua cảm nhận, như mùi vị và mùi hương. Điều này đã được chứng minh trong nhiều nghiên cứu, đặc biệt là với thực phẩm và hương vị.

Các nhà nghiên cứu tại Yale đã quan sát thấy rằng, những người được hướng dẫn ăn sữa chua nhiều chất béo, nhiều đường không còn thích bánh pudding ít béo hoặc nước ép táo ít đường như trước nữa.

Loại nghiên cứu này đã cho thấy, mọi người phát triển sở thích về thực phẩm dựa trên sự tiếp xúc. Hiệu ứng tiếp xúc này có thể được tận dụng để cải thiện mối quan hệ với thực phẩm.

Một nghiên cứu năm 2012 cho thấy, mọi người cuối cùng lại thích món súp cà rốt và rau mùi không muối như các phiên bản mặn sau khi thường xuyên được ăn loại không muối.

Cụ thể, sau khi ăn 20 ml súp không muối mỗi ngày trong 3 ngày, số người tham gia nghiên cứu thích súp hơn tăng thêm 27% so với trước đó. Sau khi ăn 280 ml súp không muối mỗi ngày trong 5 ngày, số người tham gia thích súp không muối hơn là 50%.

Có những thay đổi tương tự trong đánh giá mức độ quen thuộc với súp không muối.

Những kết quả này cho thấy rằng, chỉ cần nếm thử súp không muối nhiều lần là đủ để khiến món này trở nên thú vị và quen thuộc như các loại súp mặn.

Nếu đã quen ăn loại thực phẩm siêu chế biến thì bạn nên rèn luyện bản thân để thưởng thức các thực phẩm tự nhiên, toàn phần. Khi càng ăn nhiều những thực phẩm như vậy, bạn sẽ càng thích chúng.

Món ăn tinh thần

Sự phức tạp của cơ thể con người không chỉ liên quan đến sở thích cá nhân; mà còn liên quan đến việc hài hòa các mối quan hệ phức tạp giữa hàng triệu tế bào trong cơ thể, ruột và não, cũng như sự lựa chọn thực phẩm và thậm chí cả tư duy hoặc quan điểm của chúng ta về thực phẩm.

Hãy xem xét một dàn nhạc giao hưởng, trong đó nhạc cụ nào cũng đóng vai trò quan trọng nhưng tất cả vẫn phải dựa vào người chỉ huy để điều phối các nỗ lực của họ. Tương tự như vậy, một phương pháp tiếp cận toàn diện, tích hợp tâm trí và cơ thể ở nhiều cấp độ tế bào và phân tử khác nhau là điều cần thiết cho sức khỏe tối ưu.

Cuối cùng, các giải pháp hiệu quả không nhất thiết phải phức tạp. Các phương pháp đơn giản, dễ tiếp cận thường nằm ngay trong tầm tay. Chúng ta chỉ cần cởi mở và sẵn sàng kết nối lại với người chỉ huy đã mất của sức khỏe.

Khánh Ngọc biên dịch
Theo The Epoch Times

Xem thêm: