Hòa bình thật sự ở Ukraine là điều hầu như không thể — Giáo sư Mearsheimer

“Điều chúng ta thật sự quan tâm là liệu thỏa thuận qua đàm phán có dẫn tới một ‘hòa bình có ý nghĩa’, tức là một thỏa thuận hòa bình có ý nghĩa, hay kết cục là chúng ta có được ‘đóng băng xung đột’,” giáo sư Mearsheimer bình luận. “Theo tôi, và tôi mong rằng tôi đã sai ở chỗ này, thì chúng ta sẽ không đạt được một hòa bình có ý nghĩa đâu.” Theo giáo sư, những diễn biến thời gian với chính quyền mới của Tân Tổng thống Trump thì có khả năng cao là chiến tranh Ukraine sẽ kết thúc bằng sự đóng băng xung đột, mà trong đó, các quan hệ quốc tế giữa Nga và phương Tây sẽ tiếp tục bị đầu độc.

Giáo sư về chính trị và quan hệ quốc tế của Đại học Chicago, John Mearsheimer, trong một phỏng vấn được công bố vài hôm trước đã tái khẳng định về các phỏng đoán mà ông đã đưa ra trước đó, trước khi Donald Trump tái nhập Nhà Trắng.

Giáo sư Mearsheimer: “Ở đây điều chúng ta thật sự quan tâm là liệu thỏa thuận qua đàm phán có dẫn tới một ‘hòa bình có ý nghĩa’, tức là một thỏa thuận hòa bình có ý nghĩa, hay kết cục là chúng ta có được ‘đóng băng xung đột’, một loại hòa ước mà chiến tranh dừng lại kèm với thỏa thuận sẽ không tái khởi chiến nữa, nhưng mà, trong đó không có được hòa bình có ý nghĩa, điều mà [người Mỹ] chúng ta sẽ nhận được.”

“Theo tôi, và tôi mong rằng tôi đã sai ở chỗ này, thì chúng ta sẽ không đạt được một hòa bình có ý nghĩa đâu.”

“Chúng ta sẽ không đạt được một hòa bình có ý nghĩa [ở Ukraine] bởi vì đó là không thể đối với [Tổng thống Mỹ] Trump nếu chấp thuận 2 điều kiện cơ bản nhất mà [Tổng thống Nga] Putin kiên quyết phải có.”

“Thứ nhất, như ông Putin nói, đó là phương Tây và cả Ukraine nữa, cả hai phải thừa nhận việc [Nga] đã sáp nhập không chỉ Crimea mà còn 4 tỉnh phía Đông [Ukraine] mà đã nay được sáp nhập. Tức là chúng ta phải thừa nhận điều ấy như một khoản vĩnh viễn trong chính trị quốc tế.”

“Thứ hai, chúng ta phải đồng ý rằng Ukraine sẽ không bao giờ gia nhập NATO. Nó sẽ là quốc gia trung lập thực sự, không thể là một quốc gia trên thực tế (de facto) là thành viên của NATO như đang diễn ra trong những năm qua.”

“Tôi cho rằng ông Trump hầu như không thể nào đồng ý 2 điều kiện đó. Vì nếu ông Trump mà đồng ý 2 điều kiện đó, điều mà Nga rất kiên quyết, thế thì ông ấy sẽ phải đối mặt với phản đối mạnh mẽ từ phía Mỹ, và cả từ phía Ukraine nữa.”

Người dẫn chương trình, Glenn Greenwald, bổ xung rằng nếu thế thì cũng sẽ có phản đối cả từ phía đảng của chính ông Trump, Đảng Cộng hòa, và giáo sư Mearsheimer cũng hoàn toàn đồng ý như thế.

Trong video phỏng vấn này, người dẫn chương trình Greenwald đã giới thiệu rằng giáo sư Mearsheimer hiện nay đã không còn bị chụp mũ là tuyên truyền theo Nga như xưa nữa. Mặc dù ông đã trình bày quan điểm về Ukraine từ cả chục năm trước rồi, nhưng vào thời chính quyền Biden, các quan điểm đó bị coi là tuyên truyền Nga. Nhưng mà, theo ông Greenwald, thì đã có thay đổi kể trong vài tháng này, kể từ sau khi Donald Trump đắc cử. Cho đến nay, người Mỹ đã chấp nhận các luận điểm của ông Mearsheimer về chiến tranh Ukraine, về quan hệ Mỹ-Nga.

Ít nhất từ năm 2015, ông đã tiên đoán rằng nếu Mỹ vẫn tiếp tục cái gọi là mở ra khả năng Ukraine gia nhập NATO, thì kết cục Ukraine sẽ bị đánh thành một quốc gia què quặt (dysfunctional state), vì cách làm đó của Mỹ sẽ biến Ukraine thành chiến trường xung đột khi trật tự thế giới mới được xác lập. Thực tế cho đến nay, Ukraine trở thành thành viên chính thức của NATO vẫn là điều chưa thành hiện thực, nhưng mà, Ukraine trở thành lực lượng chống Nga là đã thành hiện thực rõ ràng.

Ông Mearsheimer là người nhiều lần cho rằng Mỹ nên thực hiện chủ trương hòa Nga đấu Trung ngay từ đầu, thay vì cùng một lúc đấu với cả 2 cường quốc cùng một lúc. Tuy nhiên, thời gian gần đây, ông đã cho rằng điều đó đã muộn rồi, bởi vì quan hệ Mỹ-Nga đã bị đầu độc và không thể cứu vãn.

Nếu như năm 2021, theo đề xuất của Tổng thống Nga Vladimir Putin với Tổng thống Mỹ Joe Biden, thì Nga chấp nhận một giải pháp hòa bình ở Ukraine mà không có sự sáp nhập 4 tỉnh như hiện nay. Nhưng mà, tình huống sau 4 năm đã thay đổi quá nhiều.

Theo như cuộc phỏng vấn này, thì ông Mearsheimer cho rằng chính quyền Trump cuối cùng sẽ không thể đạt được hòa bình chân chính ở Ukraine, mặc dù có lẽ mong muốn của cá nhân ông Trump là như vậy. Cuối cùng sẽ là một đóng băng xung đột. Nga sẽ tiếp tục là kẻ thù của phương Tây, và dù chiến tranh không còn diễn ra nữa, thì hai phe sẽ vẫn tìm mọi cách trong khả năng của mình để phá hoại đối phương. Ukraine tiếp tục là nơi được sử dụng bởi phương Tây để làm suy yếu Nga, và đương nhiên Nga sẽ tiếp tục sẽ không thể để yên như thế.

Không rõ lần này ông Mearsheimer có tiếp tục dự đoán đúng như những lần trước đó nữa không.

• Ông Trump sẽ thắng, phỏng đoán miễn cưỡng của giáo sư Mearsheimer — Vài ngày trước khi công bố kết quả bầu cử, ông Mearsheimer phỏng đoán rằng nếu buộc ông phải đặc cược ai sẽ thắng, thì ông sẽ đặt cược ở cửa ông Trump, vì ông Trump sẽ thắng nhờ giành thắng lợi tại các tiểu bang dao động.
• Tổng thống Putin sẽ đàm phán cứng rắn, giáo sư Mearsheimer trình bày tư tưởng realpolitik — Trước đó một thời gian ngắn, ông Mearsheimer cho rằng, với chiến thắng trên chiến trường thực tế, phía Nga sẽ chơi rắn với Mỹ trong đàm phán. Ông khẳng định kết quả tốt nhất cho chiến tranh Ukraine mà Mỹ có thể đạt được là đóng băng xung đột. Mặc dù sau đó chính quyền Biden đã leo thang chiến tranh, cho dùng vũ khí tầm xa bắn vào lãnh thổ Nga, nhưng rốt cuộc cũng không thay đổi tình thế. Tình hình chiến sự hiện nay cho thấy Nga tiếp tục lấn đất ở Ukraine, trong khi chính quyền Kiev đã đi vào tình huống cạn kiệt binh lính.
• Giáo sư Mearsheimer bàn về khả năng xung đột Mỹ-Trung — Hồi tháng 9 năm ngoái, trong một phân tích về tình hình quốc tế nói chung, ông Mearsheimer nhắc lại lập luận rằng lẽ ra Mỹ nên chọn đường lối hòa Nga đấu Trung. Những lập luận kiểu đó thời bấy giờ thường bị coi là tuyên truyền Nga. Nhưng theo ông Greenwald, thì hiện nay người Mỹ đã suy nghĩ lại, và bắt đầu tiếp thụ nhận định này. Tuy nhiên, hiện nay thì ông Mearsheimer cho rằng giờ thì đã muộn rồi.

Người Nga đã coi việc Ukraine trở thành thành viên của NATO, dù là chính thức hay là một cách không chính thức (de facto), đều là uy hiếp nghiêm trọng tới sống còn của mình, đặc biệt là chính quyền Kiev luôn luôn đi đầu trong mọi cơ hội cổ xúy chủ nghĩa bài Nga, chống phá dân tộc Nga. Người Mỹ thì coi đó là một phương tiện để làm suy yếu Nga. Người Nga sẽ dốc toàn lực để bảo vệ quyền lợi của mình. Người Mỹ và nhiều thành viên NATO khác ở Châu Âu sẽ không ở trong tình huống bị buộc phải đấu tranh vì sự sống còn như vậy, họ chỉ làm những gì có lợi cho mình.

Đây là cách nhìn nhận của chính trị hiện thực như ông Mearsheier cổ xúy. Trong học thuyết chính trị hiện thực ấy, và cũng tương đồng quan điểm vốn có từ lâu trong nhân loại về khái niệm “binh chinh thiên hạ”, thì các khẩu hiện như đấu tranh tự do dân chủ, trật tự toàn cầu, hay gì đó tương tự, đều chỉ là chiêu bài bề ngoài.

Ông Mearsheimer từng đề xuất rằng hòa Nga đấu Trung là tốt, không phải vì ông cho rằng Nga là quốc gia thân thiện với Mỹ, mà là vì chính sách đó là có lợi hơn cho Mỹ. Theo ông, cả Nga và Trung Quốc đều là đối thủ cạnh tranh của Mỹ.

Lập luận của ông Mearsheimer cũng là bác bỏ một khả năng mà đôi khi được nêu lên trên truyền thông: khả năng chính quyền Trump sẽ bỏ rơi Kiev, hoàn toàn từ bỏ việc sử dụng Ukraine như một lực lượng chống Nga.

Nhật Tân