Iran và Ả Rập Xê Út đồng ý nối lại quan hệ, với Trung Quốc làm trung gian

Iran và Ả-rập Xê-út hôm thứ Sáu đã nhất trí thiết lập lại quan hệ sau nhiều năm thù địch vốn đe dọa sự ổn định và an ninh ở vùng Vịnh cũng như châm ngòi cho các cuộc xung đột ở Trung Đông từ Yemen đến Syria, Reuters đưa tin.

Thỏa thuận giữa hai nước được công bố sau 4 ngày đàm phán không được tiết lộ trước đó ở Bắc Kinh giữa các quan chức an ninh hàng đầu của hai cường quốc Trung Đông đối địch, với Trung Quốc đứng ra làm trung gian.

Theo một tuyên bố của Iran, Ả-rập Xê-út và Trung Quốc, Tehran và Riyadh đã đồng ý nối lại quan hệ ngoại giao và mở lại các đại sứ quán trong vòng hai tháng. “Thỏa thuận bao gồm việc các bên khẳng định tôn trọng chủ quyền của các quốc gia và không can thiệp vào các vấn đề nội bộ,” tuyên bố nói.

Ả-rập Xê-út cắt đứt quan hệ với Iran vào năm 2016 sau khi đại sứ quán nước này ở Tehran bị làm náo loạn trong cuộc tranh chấp giữa hai nước về việc Riyadh hành quyết một giáo sĩ Hồi giáo dòng Shi’ite.

Ả-rập Xê-út cũng đổ lỗi cho Iran về các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái vào các cơ sở dầu mỏ của nước này vào năm 2019, cũng như các cuộc tấn công vào tàu chở dầu ở vùng Vịnh.

Phong trào Houthi liên kết với Iran của Yemen cũng đã thực hiện các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái xuyên biên giới vào Ả-rập Xê-út, quốc gia dẫn đầu một liên minh chống lại Houthi, và vào năm 2022 đã mở rộng các cuộc tấn công sang Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất.

Thỏa thuận hôm thứ Sáu, được ký bởi quan chức an ninh hàng đầu của Iran, Ali Shamkhani, và cố vấn an ninh quốc gia Ả-rập Xê-út Musaed bin Mohammed Al-Aiban, đã đồng ý kích hoạt lại hiệp định hợp tác an ninh năm 2001, cũng như một hiệp định khác trước đó và liên doanh trong lĩnh vực kinh tế.

Nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, Vương Nghị, mô tả thỏa thuận này là một thắng lợi cho đối thoại và hòa bình, đồng thời nói thêm rằng Bắc Kinh sẽ tiếp tục đóng vai trò xây dựng trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu khó khăn.

Người phát ngôn an ninh quốc gia của Nhà Trắng John Kirby cho biết Ả-rập Xê-út đã thông báo cho Hoa Kỳ về các cuộc đàm phán ở Bắc Kinh, nhưng Washington không trực tiếp tham gia.

“Đây không phải là về Trung Quốc. Chúng tôi ủng hộ bất kỳ nỗ lực nào nhằm giảm căng thẳng trong khu vực. Chúng tôi nghĩ rằng điều đó nằm trong lợi ích của chúng tôi, và đó là điều mà chúng tôi đã làm việc thông qua sự kết hợp hiệu quả giữa răn đe và ngoại giao”, ông Kirby nói.

Mối quan hệ chiến lược lâu dài giữa Riyadh và Washington đã trở nên căng thẳng dưới thời chính quyền của Tổng thống Joe Biden về hồ sơ nhân quyền của vương quốc này, cuộc chiến Yemen và gần đây là mối quan hệ với Nga và sản xuất dầu của OPEC+.

Ngược lại, mối quan hệ ngày càng tăng của Ả-rập Xê-út với Trung Quốc đã được nhấn mạnh bởi chuyến thăm cấp cao của Chủ tịch Tập Cận Bình ba tháng trước. Thông báo hôm thứ Sáu được đưa ra đúng vào ngày ông Tập chính thức trở thành chủ tịch Trung Quốc nhiệm kỳ 3.

Iran và Ả-rập Xê-út từ lâu đã có mâu thuẫn, lần lượt là hai cường quốc Hồi giáo dòng Shi’ite và Sunni hàng đầu ở Trung Đông, đã ủng hộ các bên đối lập trong các cuộc chiến tranh ủy nhiệm từ Yemen đến Syria và các nơi khác.

Các nhà phân tích cho rằng cả hai bên đều có lợi từ việc giảm căng thẳng, khi Iran tìm cách giảm bớt những nỗ lực của Mỹ nhằm cô lập nước này trong khu vực và Ả-rập Xê-út cố gắng tập trung vào phát triển kinh tế.

Các quốc gia vùng Vịnh gồm Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Oman, Qatar, Bahrain và Kuwait hoan nghênh mối quan hệ giữa Ả-rập Xê-út và Iran được khôi phục, cũng như Iraq, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ.

Kristian Coates Ulrichsen, một nhà khoa học chính trị tại Viện Baker của Đại học Rice, Hoa Kỳ, cho biết: “Sự bất ổn hơn nữa trong khu vực không có lợi cho Ả-rập Xê-út hay Iran vào lúc này.”

“Và việc Trung Quốc giải quyết vấn đề này vào thời điểm mà lập trường của Hoa Kỳ đối với Iran đang trở nên hiếu chiến hơn đã gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ.”

Ngoại trưởng Ả-rập Xê-út, Hoàng tử Faisal bin Farhan Al Saud, trong bài phát biểu trên truyền hình nhà nước, cho biết Riyadh “ủng hộ các giải pháp chính trị và đối thoại.”

Bộ trưởng Ngoại giao Iran Hossein Amirabdollahian viết trên Twitter: “Chính sách láng giềng, với tư cách là trục chính trong chính sách đối ngoại của chính phủ Iran, đang đi đúng hướng và bộ máy ngoại giao đang tích cực chuẩn bị cho các bước đi mang tính khu vực hơn”.

Một quan chức cấp cao của Iran cho biết giải quyết căng thẳng với Ả-rập Xê-út đã trở thành ưu tiên hàng đầu của Tehran và sẽ giúp giải quyết các cuộc đàm phán kéo dài về chương trình hạt nhân của Iran.

“Điều đó sẽ khuyến khích phương Tây đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran”, quan chức này nói với Reuters.

Lê Vy (theo Reuters)