Một sinh viên Trung Quốc bị Canada từ chối cấp thị thực vì có “nguy cơ gián điệp”

Gần đây, Tòa án Liên bang Canada phán quyết rằng một sinh viên Trung Quốc dự định học tập tại Canada không được phép nhập cảnh vào nước này do có “nguy cơ gián điệp tiềm ẩn”. Phán quyết này rất quan trọng, vì nó thay đổi định nghĩa của Canada về hoạt động gián điệp “phi truyền thống” của Chính phủ Trung Quốc.

Trong phán quyết, chủ tọa phiên tòa nhấn mạnh các chiến thuật gián điệp “phi truyền thống” của Trung Quốc, như sử dụng sinh viên nước ngoài để đánh cắp công nghệ cao, đồng thời cho rằng các biện pháp phản gián của Canada cũng cần phát triển để bảo vệ lợi ích quốc gia của Canada.

Vào thời điểm “sự can thiệp của Trung Quốc” ngày càng nghiêm trọng, bản án này đã giành được sự ủng hộ của nhiều người dân Canada.

Đương sự tốt nghiệp học viện quốc phòng Trung Quốc, từng bị từ chối cấp visa vào Mỹ

Theo các kênh truyền thông Anh như The Globe and Mail, Global News và bản phán quyết, sinh viên Trung Quốc trong vụ án này tên là Lý Dược Khang (Yuekang Li), sinh năm 1998 ở Trùng Khánh, Trung Quốc. Anh học tại Đại học Hàng không Vũ trụ Bắc Kinh từ năm 2016 – 2020 và lấy bằng cử nhân kỹ thuật cơ khí vào năm 2020.

Năm 2022, Lý Dược Khang hoàn thành chương trình thạc sĩ tại Đại học Bắc Carolina ở Greensboro, và lấy bằng thạc sĩ về kỹ thuật cơ khí. Khóa học được hoàn thành thông qua đào tạo từ xa, do đi lại xuyên biên giới khá bất tiện trong thời kỳ dịch viêm phổi Vũ Hán (COVID-19). Ngoài ra, đơn xin thị thực du học của anh cũng bị Chính phủ Hoa Kỳ từ chối.

Tháng 4/2022, Lý Dược Khang được nhận vào chương trình nghiên cứu tiến sĩ về Kỹ thuật Cơ khí và Cơ điện tử tại Đại học Waterloo ở Canada, và dự kiến nhập học vào tháng 9/2022.

Tuy nhiên, sau một thời gian dài kiểm tra lý lịch, đơn xin thị thực du học của anh đã bị Bộ Di trú từ chối, với lý do anh có thể tham gia vào các hoạt động gián điệp trong tương lai gây tổn hại đến lợi ích của Canada.

Tháng 1/2023, Lý Dược Khang nộp đơn xin xem xét tư pháp lên Tòa án Liên bang Canada. Ngày 22/12/2023, Chánh án Paul Crampton của Tòa án Liên bang Canada đã đưa ra phán quyết ủng hộ ý kiến của các quan chức nhập cư, và ra phán quyết rằng Lý Dược Khang không được phép nhập cảnh vào nước này.

Chiến thuật gián điệp “phi truyền thống” của Trung Quốc

Trong phán quyết, thẩm phán nhấn mạnh Lý Dược Khang tốt nghiệp Đại học Hàng không Vũ trụ Bắc Kinh, dự định đến Canada để nghiên cứu công nghệ vi lỏng, và sử dụng nó cho y tế cộng đồng ở Trung Quốc sau khi tốt nghiệp.

Một báo cáo của cơ quan tình báo Canada cho biết, Đại học Hàng không Vũ trụ Bắc Kinh có liên quan chặt chẽ với ngành công nghiệp quốc phòng của Trung Quốc. Dược phẩm sinh học và các sản phẩm y tế tiên tiến là một trong 10 lĩnh vực công nghệ cao, phù hợp với lợi ích chiến lược cao nhất của Chính phủ Trung Quốc.

Báo cáo trích dẫn thông tin công khai và tuyên bố rằng vi lỏng có thể được sử dụng để cải thiện hiệu suất của vũ khí hạt nhân, thậm chí được sử dụng để phát triển vũ khí sinh hóa.

Trong bản phán quyết, thẩm phán cho biết, Chính phủ Trung Quốc thường sử dụng các vai trò phi truyền thống như sinh viên quốc tế, đặc biệt là các ứng viên thạc sĩ và tiến sĩ, để thu thập thông tin tình báo nước ngoài và đánh cắp tài sản trí tuệ theo những cách phi truyền thống.

Nếu Lý Dược Khang được cấp thị thực để theo học tại Đại học Waterloo, có cơ sở hợp lý để tin rằng anh ấy có thể bị hối lộ, hoặc bị ép buộc cung cấp thông tin nhạy cảm cho Chính phủ Trung Quốc, và tham gia vào các hoạt động gián điệp phi truyền thống gây tổn hại cho Canada.

Trong những năm gần đây, Chính phủ Hoa Kỳ đã triển khai nhiều dự án chống lại hoạt động gián điệp kinh tế, và trộm cắp tài sản trí tuệ của Trung Quốc tại Hoa Kỳ, trong đó trọng tâm là “gián điệp phi truyền thống” trong giới học thuật.

Ông Charles Burton, cựu nhà ngoại giao Canada tại Trung Quốc, hiện là thành viên cấp cao tại Viện Macdonald-Laurier, cho rằng phán quyết trong vụ Lý Dược Khang rất quan trọng, vì nó thay đổi định nghĩa của Canada về hoạt động gián điệp, phù hợp hơn với Mỹ.

Ông chỉ ra rằng Lý Dược Khang đã bị Hoa Kỳ từ chối cấp thị thực khi anh dự định đến Đại học Colorado học cao học. Cơ sở để từ chối là Nghị định của Tổng thống Hoa Kỳ số 10043, tức tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 29/5/2020. Nghị định cấm công dân Trung Quốc có quan hệ với Quân đội Giải phóng Nhân dân được phép xin thị thực sinh viên hoặc học giả.

Luật Tình báo Quốc gia của Trung Quốc và cơ chế phản gián “phòng ngừa” của Canada

Điều 7 của “Luật Tình báo Quốc gia” Trung Quốc quy định rằng tất cả công dân và tổ chức Trung Quốc nên hỗ trợ và hợp tác với công tác tình báo của chính phủ Trung Quốc.

Điều 14 còn quy định thêm rằng khi cơ quan tình báo quốc gia Trung Quốc thực hiện công tác tình báo theo quy định của pháp luật, thì có thể yêu cầu cơ quan, tổ chức và công dân có liên quan hỗ trợ, giúp đỡ và hợp tác khi cần thiết.

Bà Lý Nghệ Vy (Ivy Li), người sáng lập kiêm thành viên cốt cán của Canadian Friends of Hong Kong, cho rằng nếu chính quyền Trung Quốc ra lệnh cho Lý Dược Khang (hoặc bất kỳ sinh viên Trung Quốc nào khác) làm gián điệp, anh ấy chỉ có thể phục tùng. Hơn nữa, những nhà nghiên cứu như anh ấy gần như chắc chắn sẽ bị Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) sử dụng làm công cụ gián điệp.

Vì vậy phán quyết trong vụ Lý Dược Khang có thể cải thiện khả năng của hệ thống pháp luật Canada trong việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa, và tiến một bước then chốt trong việc giải quyết vấn đề bảo vệ an ninh quốc gia và nền dân chủ của Canada.