Mỹ tiết lộ tiến triển đàm phán thương mại, ĐCSTQ đã không còn con bài thực sự

Từ ngày 14 đến 15/9 phái đoàn Mỹ và Trung Quốc đã tiến hành một vòng đàm phán kinh tế – thương mại mới tại Tây Ban Nha. Như thường lệ, ông Trump tiết lộ trước tiến triển đàm phán; một trong những kết quả của vòng đàm phán này là hai bên đạt được thỏa thuận khung về TikTok. Để tranh thủ chuyến thăm Trung Quốc của ông Trump trong năm nay, phía Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) dường như đã phải nhượng bộ. Sau cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh, Trung Nam Hải tỏ ra càng sốt sắng muốn làm dịu quan hệ với Mỹ. Nga e rằng không giúp ĐCSTQ tăng thêm con bài trên bàn đàm phán, mà ngược lại đang trở thành quân bài để Mỹ và các đồng minh châu Âu gây sức ép với ĐCSTQ. ĐCSTQ rõ ràng lại tự đẩy mình vào thế khó.

ĐCSTQ phô trương thanh thế nhưng không có tác dụng

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent công khai cho biết, phái đoàn Trung Quốc ngay từ đầu cuộc đàm phán đã đưa ra những “yêu cầu hết sức hung hăng”, bao gồm việc Mỹ giảm thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt công nghệ… để đổi lấy việc Bắc Kinh cho phép thương vụ TikTok được thông qua. Nhưng ông Bessent khẳng định: “Chúng tôi sẽ không hy sinh an ninh quốc gia chỉ vì một ứng dụng mạng xã hội.”

Thương vụ TikTok được coi là chủ đề quan trọng nhất trong vòng đàm phán này, vì ông Trump đã ấn định hạn chót là ngày 17/9. Nếu không đạt được thỏa thuận, hoạt động của TikTok tại Mỹ sẽ bị chấm dứt cứng rắn. Đây gần như là nỗ lực vào phút chót của đôi bên, trong đó Mỹ nắm lá bài quyết định sự sống còn của TikTok.

Trước thời hạn chót, Bắc Kinh thực tế đã rơi vào thế bị động, nhưng vẫn tỏ ra cứng rắn, tìm cách tự tạo thêm “quân bài” mặc cả. Đúng vào thời điểm then chốt, ngày 14/9, ông Trump tuyên bố công khai: nếu không đạt được thỏa thuận thì “sẵn sàng để TikTok chấm dứt”. Phái đoàn Mỹ cũng thể hiện lập trường cứng rắn tương tự, khiến Bắc Kinh buộc phải chấp nhận khung thỏa thuận về TikTok.

Rốt cuộc, Mỹ sẵn sàng trả một mức giá hợp lý cho TikTok, còn Trung Quốc thu về một khoản tiền đáng kể, vẫn tốt hơn là chẳng được gì.

Tuy nhiên, cuộc đấu quanh TikTok chưa chắc đã khép lại. Bắc Kinh có thể lật kèo, tìm cách gây rối bất cứ lúc nào, còn Mỹ cũng có thể buộc TikTok tách khỏi Trung Quốc. Theo phía Mỹ, việc Trung Quốc tạm thời nhượng bộ lần này nhằm thúc đẩy khả năng ông Trump thăm Bắc Kinh trong năm, điều này cho thấy mối lo ngại sâu xa của Trung Nam Hải.

ĐCSTQ tìm cách “đi trước” giao dịch với Mỹ?

Ông Trump đã được mời thăm Trung Quốc và nhiều lần công khai nhắc đến việc này, coi đó là cách buộc Bắc Kinh phải nhượng bộ lớn, nếu không chuyến đi khó thành hiện thực. Trung Nam Hải đang sốt sắng lôi kéo ông Trump sang thăm, buộc phải thể hiện vài động thái nhượng bộ.

Tổng thống Nga Putin đã gặp ông Trump trước, trong khi cái gọi là “ngoại giao nguyên thủ” của Bắc Kinh rõ ràng chậm một nhịp. Nếu thu xếp được chuyến thăm của ông Trump, Trung Nam Hải sẽ giành lại thế chủ động.

Tại lễ duyệt binh ở Bắc Kinh, cuộc đối thoại gây chú ý giữa lãnh đạo Trung Quốc với ông Putin và sự xuất hiện cùng ông Kim Jong-un từng thu hút sự quan tâm quốc tế. Ngoài vấn đề ghê rợn về cấy ghép nội tạng, việc Trung–Nga–Triều thể hiện xu hướng chống Mỹ, chống phương Tây cũng khiến nhiều nước cảnh giác. Nhưng giữa họ không hề có liên minh thật sự, mỗi bên đều có tính toán riêng.

Moscow đã chủ động hơn, tìm cách cải thiện quan hệ với Washington và tận dụng chiến tranh Nga – Ukraine để tranh thủ lợi ích từ Mỹ và châu Âu. ĐCSTQ muốn chiến tranh kéo dài, Nga cũng muốn Mỹ – Trung đối đầu dữ dội hơn, cả hai đều toan tính đẩy đối phương ra tuyến đầu làm “lá chắn”.

Ông Putin dự lễ duyệt binh ở Bắc Kinh vừa để tiếp tục “hưởng lợi” từ Trung Quốc, vừa thúc đẩy Bắc Kinh ra mặt đối đầu với Mỹ. Ông Kim Jong-un cũng vậy, vừa cân bằng giữa Trung–Nga, vừa tranh thủ gửi thông điệp cho ông Trump rằng Triều Tiên cũng có thể là “con bài” của ĐCSTQ.

Bắc Kinh không mời quan chức Mỹ – Âu dự duyệt binh, dù ngoài mặt vẫn phô trương thanh thế, nhưng khó che giấu nỗi lo bên trong. ĐCSTQ chưa thể dựng lên một liên minh chống Mỹ, rốt cuộc lại tự mình ra tiền tuyến, trong khi Nga và Triều Tiên đều muốn đẩy Bắc Kinh làm “bia đỡ đạn” để họ dễ hòa giải với Washington.

Các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung đã diễn ra nhiều vòng, ĐCSTQ đang ở thế yếu, và việc tiếp tục phô trương chỉ mang lại những đòn đánh mạnh hơn. Lúc này, ĐCSTQ buộc phải điều chỉnh thái độ với Mỹ, tìm cách mời ông Trump thăm Trung Quốc, tốt nhất là đạt được thỏa thuận với Mỹ trước để tránh bị Nga hoặc Triều Tiên phản bội.

Giữa lúc cuộc chiến thương mại leo thang, Trung Nam Hải còn đối mặt rủi ro lớn khác: nếu Mỹ và châu Âu cùng áp lệnh trừng phạt thứ cấp đối với việc Trung Quốc nhập khẩu dầu Nga, Bắc Kinh sẽ càng khó xoay sở.

Mỹ – Âu chuẩn bị liên hợp trừng phạt Trung Quốc

Tại cuộc họp báo Bộ Ngoại giao ĐCSTQ ngày 15/9, phóng viên Tân Hoa Xã đặt câu hỏi: Gần đây, phía Mỹ lấy lý do Trung Quốc nhập khẩu dầu Nga để kêu gọi G7 và NATO cùng áp thuế cao với Trung Quốc, thúc đẩy Bắc Kinh góp phần chấm dứt xung đột Nga – Ukraine. Phía Trung Quốc phản ứng ra sao?

Người phát ngôn Lâm Kiến vẫn khẳng định hợp tác năng lượng với Nga là “chính đáng” và “kiên quyết phản đối” trừng phạt.

Đây là màn “tự biên tự diễn” cho thấy Bắc Kinh đang chịu áp lực rất lớn. Trong thời gian đàm phán, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Bessent còn công khai nhấn mạnh châu Âu cần hành động đồng bộ, nếu không Mỹ sẽ không đơn phương áp thuế – một cách gây sức ép ngoài bàn đàm phán, buộc phái đoàn ĐCSTQ phải nhượng bộ.

Ông Trump nhiều lần tuyên bố muốn sớm kết thúc chiến tranh Nga – Ukraine. Nếu Moscow chịu nhượng bộ thì tốt, còn nếu Điện Kremlin tiếp tục trì hoãn, Mỹ – Âu sẽ áp dụng biện pháp cứng rắn hơn.

Hiện quá trình thúc đẩy hòa bình đã đến điểm then chốt: buộc ĐCSTQ giảm hoặc ngừng hỗ trợ Nga mới có thể chấm dứt chiến tranh. Các nước châu Âu mong chấm dứt xung đột, nhưng vẫn cần Mỹ dẫn dắt. Trước đây Mỹ và châu Âu đã cảnh báo Bắc Kinh, song các lệnh trừng phạt có sự hạn chế lại ít hiệu quả. Nay Washington chủ trương cùng châu Âu áp thuế thứ cấp với Trung Quốc, đặt EU trước quyết định lớn liên quan trực tiếp đến quan hệ với Bắc Kinh.

Sau khi chiến tranh thương mại Mỹ – Trung bùng phát trở lại, chính sách thuế “có đi có lại” của ông Trump cũng tạo sức ép với nhiều quốc gia, và ông đã đạt thỏa thuận với EU cùng một số nước, mở ra trang hợp tác mới. Sau cuộc gặp với ông Putin, ông Trump còn mời lãnh đạo châu Âu đến Nhà Trắng bàn bạc, hiện chỉ còn chờ châu Âu ra quyết định then chốt, điều này sẽ định hình bước đi tiếp theo trong quan hệ EU – Trung Quốc.

EU và Bắc Kinh nhiều lần rơi vào bế tắc, khối này cũng nhiều lần đề xuất điều chỉnh chiến lược đối với Trung Quốc. Giờ đây, họ đứng trước bước ngoặt lớn, chắc chắn khiến ĐCSTQ lo lắng: khi Mỹ – Trung đang căng thẳng, quan hệ EU – Trung Quốc có thể đồng thời bùng phát xung đột mới.

Đây là kết quả tất yếu khi Bắc Kinh ủng hộ Nga trong cuộc chiến Ukraine. Trung Nam Hải lâm vào thế tiến thoái lưỡng nan, lựa chọn duy nhất dường như là buộc phải cải thiện quan hệ với Mỹ, hy vọng việc sắp xếp chuyến thăm của ông Trump sẽ tạo ra bước ngoặt – dù vẫn đầy bất định. Bắc Kinh muốn lấy Nga làm “con bài” đối đầu Mỹ – Âu, nhưng giờ lại có nguy cơ khiến Washington và Brussels liên thủ chống lại chính mình, điều mà họ không lường trước được.

Lời kết

Dù Mỹ và Trung Quốc đã đạt khung thỏa thuận về TikTok, các cuộc đàm phán thương mại rộng hơn vẫn chưa tiến triển. Đại diện Thương mại Mỹ Greer cho biết, Bắc Kinh “chưa tìm được cách thúc đẩy vấn đề”. Hai bên cũng bàn về chống rửa tiền và ngăn chặn fentanyl, nhưng Trung Quốc chưa cam kết. Mỹ thì không chỉ chờ đợi: hải quân đã được lệnh chặn và tấn công các tàu chở ma túy trên biển.

Ngày 16/9, Tân Hoa Xã liên tiếp đăng hai bài “Trực diện bất đồng, đối thoại bình đẳng, đàm phán kinh tế Mỹ – Trung tiến vào vùng nước sâu” và “Đối thoại lý tính phù hợp lợi ích hai nước”, nhằm giải thích sự nhượng bộ của Bắc Kinh với công chúng trong nước và dẫn dắt dư luận. Tuy nhiên, nhiều vòng đàm phán cho thấy ĐCSTQ thực sự không có con bài nào, ngược lại liên tục dâng thêm lợi thế cho Mỹ và các đồng minh, để rồi ngày càng rơi vào thế bế tắc.

Dương Uy