Nếu chế độ Bắc Hàn sụp đổ, ai sẽ thay thế Kim Jong Un?

Tờ báo nổi tiếng nhất Hàn Quốc, JoongAng Ilbo (Central Times) hôm 14/3/2017 đã gây ra một vụ xôn xao không nhỏ khi đăng một bài báo dẫn nguồn tin từ Bộ Quốc Phòng Hàn Quốc với tiêu đề “Đội đặc nhiệm SEAL từng tiêu diệt Osama bin Laden sẽ tham gia các cuộc tập trận ở Hàn Quốc”. Bài báo này cho biết “SEAL 6 sẽ sớm đến Hàn Quốc để tham gia một cuộc tập trận chung mô phỏng việc lật đổ lãnh đạo Bắc Triều Tiên, Kim Jong Un”. Một quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ sau đó đã thông qua tờ Fox News nhanh chóng phủ nhận thông tin trên.

Mâu thuẫn vẫn đang tiếp tục leo thang trên bán đảo Triều Tiên khi Tổng thống Trump và lãnh đạo Bắc Hàn, Kim Jong Un công kích nhau lời qua tiếng lại, các bên liên quan đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp mới để giải quyết tình thế hóc búa này. Vào 8/3, Đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hợp Quốc (LHQ), bà Nikki Haley tuyên bố rằng “tất cả lựa chọn” đều đã sẵn sàng. Đến 17/3, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson lặp lại tuyên bố trên, gia tăng triển vọng sử dụng hành động tấn công phủ đầu vào Bắc Triều Tiên.

Theo Reuters, chính quyền Trump đã hoàn thành việc rà soát chính sách “chống lại các chương trình hạt nhân và tên lửa của Bắc Triều Tiên” vào đầu tháng Tư. Việc rà soát này đã được “đẩy nhanh tiến độ để có kết quả trước cuộc gặp Trump – Tập [tại Florida, Hoa Kỳ]” vào ngày 5 và 6 tháng Tư. Cuộc rà soát, do cố vấn an ninh quốc gia H.R. McMaster chủ trì, đã đưa ra đề xuất phương án tiếp cận đa chiều nhằm gây sức ép mạnh mẽ lên Bắc Triều Tiên cả về kinh tế và quân sự. Mặc dù không bỏ qua các cuộc tấn công quân sự phủ đầu vào Bắc Hàn, nhưng báo cáo của ông McMaster ưu tiên thực hiện các bước ít rủi ro hơn và “ít tính đến các hành động quân sự trực tiếp”.

Trước khi gặp Chủ tịch Tập, Tổng thống Trump đã tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn với tờ Financial Times rằng Hoa Kỳ đang chuẩn bị để đáp trả các mối đe dọa hạt nhân của Bắc Triều Tiên nếu Trung Quốc không thể gây áp lực lên Bình Nhưỡng. Tờ Washington Post, chạy dòng tít trên trang nhất rằng: “Người Hàn Quốc đang đối mặt với một nhân tố bất ngờ mới – tại Washington”. Bài báo ghi nhận những sự lo lắng gia tăng ở Seoul về chính sách của Tổng thống Hoa Kỳ và nói: “ông Trump đã chứng tỏ ông rất nhanh chóng trong việc nhấn nút gửi (send) trên Twitter mỗi sáng và rất sẵn sàng trong việc ra lệnh tấn công chớp nhoáng Syria và Afghanistan”.

Rất ít người có thể dự đoán được rằng Tổng thống Trump sẽ phản ứng ra sao nếu Kim Jong Un tiến hành vụ thử hạt nhân lần thứ sáu hoặc phóng một tên lửa đạn đạo tầm xa đe dọa Bờ Tây Hoa Kỳ. Trong những kịch bản nguy hiểm này, chuyện gì cũng có thể xảy ra. Tuy nhiên, nếu tiếp tục bất động theo chính sách “kiên nhẫn chiến lược” của cựu chính quyền Obama, sẽ dẫn đến một Bắc Triều Tiên có khả năng đe dọa trực tiếp Hoa Kỳ bằng vũ khí hạt nhân trước khi nhiệm kỳ hiện tại của chính quyền Trump kết thúc.

Việc loại bỏ quyền lực của Kim Jong Un tại Bắc Hàn, dù bằng bất kỳ cách nào, cũng không phải là điểm kết thúc, đó sẽ chỉ là sự khởi đầu, vì các lý do sau:

Thứ nhất, do đã bị tẩy não qua nhiều thế hệ, lãnh tụ tối cao Bắc Triều Tiên yêu cầu lòng trung thành cuồng tín của người dân. Điều này được thể hiện rõ ràng trên gương mặt hân hoan nhiệt thành của người dân Bình Nhưỡng trong suốt đại lễ diễu binh kỷ niệm 105 ngày sinh cố Chủ tịch Kim Nhật Thành, ông nội của lãnh đạo đương nhiệm Kim Jong Un, buổi lễ được gọi là “Ngày của Mặt Trời”.

Thứ hai, như tờ Daily Mail (Anh) đưa tin, thông qua buỗi lễ diễu binh đó, ông Kim Jong Un đã tiết lộ một đơn vị Đặc nhiệm Đặc biệt mới xây dựng. Tờ báo này mô tả: “Các binh sĩ nét mặt nghiêm trang, được huấn luyện nghiêm ngặt, vừa mang theo súng bắn lựu đạn vừa hô lớn các khẩu hiệu yêu nước khi diễu hành qua các tuyến phố tại thủ đô Bình Nhưỡng trong ngày diễu binh 15/4 vừa qua”. Khi đơn vị Đặc nhiệm Đặc biệt này đi qua lễ đài tại quảng trường Kim Nhật Thành, phát thanh viên của đài truyền hình nhà nước Bắc Triều Tiên khi đó đã nói: “Một khi Tư lệnh Tối cao Kim Jong Un ra lệnh họ sẽ mau lẹ ‘xuyên kiếm qua trái tim kẻ thù’ như sét đánh trên núi Paektu [đỉnh núi cao nhất Bắc Hàn]”. Lực lượng này cũng là đội Quân cảnh đặc biệt giữ vai trò bảo vệ lãnh đạo của họ tránh bất kỳ hành động ám sát nào.

Thứ ba, việc bất ngờ lật đổ Kim Jong Un có thể gây ra một cơn ác mộng rộng rãi hơn nữa khi mỗi đối thủ ngay trong nội bộ Bắc Hàn đang cố giành quyền lực đều có kho vũ khí hạt nhân và hóa học riêng. Khoảng trống quyền lực bất ngờ tại Bình Nhưỡng cần phải lấp đầy rất nhanh để ngăn chặn việc có thể dẫn tới sự hỗn loạn khởi xướng từ các tướng lĩnh hiếu chiến trong quân đội, đồng thời, cũng có thể bùng nổ dòng người tị nạn tại các khu vực biên giới. Sự hỗn loạn ở khu vực biên giới Trung – Triều, vốn là ác mộng của mọi triều đại Trung Quốc suốt hai thiên niên kỷ qua, có thể sẽ tái hiện và nhân lên liều lần  khi có biến cố tại Bình Nhưỡng.

Vì những lý do nêu trên, Mỹ cần một kế hoạch cho Bắc Hàn thời hậu Kim Jong Un. Một cuộc thao túng chính trị mạo hiểm và phức tạp như vậy sẽ đòi hỏi sự hợp tác của Bắc Kinh, giống như điều ông Trump đã chỉ ra. Kế hoạch đó phải đáp ứng những ưu tiên về an ninh quốc gia của Bắc Kinh bằng cách duy trì nhà nước ‘vùng đệm’, ít nhất trong một thời gian nhất định và tính toán kỹ lưỡng phương án ngăn chặn dòng người tị nạn Bắc Triều Tiên tràn qua biên giới Trung Quốc.

Giới lãnh đạo Bắc Kinh, trong đó có Chủ tịch Tập Cận Bình – nhà lãnh đạo Trung Quốc đáng gờm nhất kể từ Đặng Tiểu Bình, ít có cảm tình với chính quyền Bình Nhương hiện thời vốn thiếu cả sự thận trọng và tôn trọng cần thiết. Thực tế, không giống như cha và ông nội, “cậu trai hư” của Bình Nhưỡng vẫn chưa nhận được lời mời tới Bắc Kinh sau hơn 5 năm cầm quyền. Đó cũng có thể coi là một dấu hiệu cho thấy Trung Quốc có thể vẫn chưa công nhận quyền lực của Kim Jong Un tại Bắc Hàn. Hơn nữa, Kim Jong Un bộc lộ rõ sự coi khinh Bắc Kinh khi ra lệnh sát hại chính những người thân của mình, những nhân vật thân Trung Quốc như ông chú Jang Song Thaek và anh trai cùng cha khác mẹ Kim Jong Nam.

Làm thế nào để giải quyết vấn đề trọng đại như vậy? Nền tảng chung Mỹ – Trung nằm ở đâu? Một khả năng có thể tính đến là dùng con trai của Kim Jong Nam làm người thế chỗ Kim Jong Un. Kim Han Sol năm nay mới 21 tuổi sẽ là rất trẻ cho vai trò lãnh đạo tối cao. Nhưng chính Kim Jong Un vào năm 2011 cũng lên nắm quyền khi mới 27 tuổi sau cái chết của cha mình, Kim Jong Il. Mấu chốt để người kế nhiệm vị trí lãnh đạo tối cao nhận được sự chấp nhận rộng rãi tại Bắc Hàn là người đó phải mang trong mình dòng máu Baekdu “thiêng liêng”.

Nếu Kim Jong Un là hậu duệ đời thứ 3 của dòng máu đó, Kim Han Sol chính là đại diện của thế hệ thứ 4 và điều này có thể làm cho Sol trở thành sự lựa chọn dễ chịu cho một số người ở Bình Nhưỡng.

Hơn nữa, Kim Han Sol là hậu duệ của một nhánh của gia đình Kim, đối lập trực tiếp với Kim Jong Un, luôn duy trì mối quan hệ thân mật với chính giới Trung Quốc. Nếu giành được quyền lực tối cao ở Bình Nhưỡng, Kim Han Sol thậm chí có thể xúc tiến đề xuất một ý tưởng thành lập liên bang với Hàn Quốc như là một bước đi tiến tới thống nhất cuối cùng.

Kim Han Sol có lập trường trái ngược với người chú quyền lực của mình. Kim Jong Un chứng tỏ mong muốn chuyên quyền theo hướng độc tài cho dù từng được giáo dục tại Thụy Sĩ. Chính việc Kim Jong Un có thời gian học tập tại nước Bắc Âu này, dẫn tới nhiều người có kỳ vọng sai lầm về ông. Nếu có điều gì để nói về Kim Jong Un, có thể nói ông ta thậm chí còn tàn nhẫn hơn cả cha và ông nội khi ra lệnh sát hại chính những người thân trong gia đình mình.

Kim Han Sol được học tập tại Paris, Pháp. Gần đây, trước cả khi cha mình bị ám sát, do lo ngại vấn đề an toàn cá nhân, Kim Han Sol bỏ cơ hội học tập tại trường Oxford, Anh Quốc. Khi đó, tờ Daily Mail cho biết đã có “cảnh báo từ các quan chức an ninh Trung Quốc rằng nhà lãnh đạo Bắc Triều Tiên đang âm mưu giết chết cả hai cha con Kim Jong Nam và Kim Han Sol”.

Tờ BBC mô tả Kim Han Sol là “người con trai có đầu óc cởi mở của Kim Jong Nam”. Sau đó, BBC có trích đăng cuộc trả lời phỏng vấn của Kim Han Sol với truyền hình Phần Lan, anh ta nói: “Tôi luôn mơ ước rằng một ngày nào đó tôi sẽ trở lại [Bắc Hàn] và làm cho mọi thứ trở nên tốt hơn, làm mọi thứ trở nên dễ dàng hơn cho người dân ở đó. Tôi cũng có ước mơ thống nhất đất nước”.

Bài báo của BBC cho hay rằng mặc dù gia đình đang sống lưu vong, Kim Han Sol, khi đó mới 17 tuổi, nói rằng cậu vẫn ghé thăm Bắc Hàn mỗi mùa hè để “gặp gỡ họ hàng và giữ liên lạc với gia đình”. Khi được hỏi về người chú của mình, cậu thiếu niên nói: “Tôi không thực sự biết ông ta trở thành độc tài như thế nào, vì đầu tiên, đó là việc giữa ông ta và ông nội của tôi”.

Nhưng hiện giờ người con của dòng dõi Baekdu đang ở đâu? Kim Han Sol đã lập tức lẩn trốn ngay sau khi cha mình bị sát hại bằng một chất độc thần kinh hồi tháng Hai vừa qua. Một đoạn video xuất hiện vào tháng Ba, trong đó một người tuyên bố là Kim Han Sol đã gửi lời cảm ơn đến “các chính phủ Hà Lan, Trung Quốc, Hoa Kỳ và một quốc gia khác giấu tên” đã hỗ trợ nhân đạo khẩn cấp nhằm bảo vệ anh và gia đình. Một quan chức của Cơ quan Tình báo Quốc gia Hàn Quốc xác nhận người thanh niên  trong video chính là Kim Han Sol.

Kể từ đó, Kim Han Sol, cùng mẹ và em gái đã biến mất không dấu vết. Hy vọng rằng cậu ta đang được bảo vệ tại Trung Quốc. Nếu như vậy, Hoa Kỳ có thể sẽ muốn thảo luận bí mật với Bắc Kinh về các kế hoạch dự phòng để đưa ứng cử viên thân Trung Quốc này lên vị trí đứng đầu nếu chế độ Bình Nhưỡng sụp đổ. Cậu thanh niên trẻ tuổi này có thể sẽ là hy vọng tốt nhất để các bên tránh được kịch bản hỗn loạn, thậm chí là tai họa hạt nhân, trên bán đảo Triều Tiên.

Tác giả Dennis P. Halpin. Ông là cựu cố vấn về vấn đề châu Á cho Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, hiện đang là học giả thỉnh giảng tại Học viện Hoa Kỳ – Hàn Quốc tại SAIS (Johns Hopkins) và là chuyên gia tư vấn của Nhóm Phân tích Poblete.

Bài viết đăng lần đầu trên tạp chí National Interest

Tân Bình dịch

Xem thêm: