Nga – Mỹ chạy đua vũ trang, Bắc Kinh chớp thời cơ mở rộng kho tên lửa

40 mươi năm trước, Hoa Kỳ đã triển khai tên lửa hành trình và tên lửa mang đầu đạn hạt nhân Pershing II ở châu Âu để chống lại tên lửa SS-20 có khả năng mang đầu đạn hạt nhân của Liên Xô, qua đó làm trầm trọng thêm căng thẳng trong Chiến tranh Lạnh. Hiện nay, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố khởi động lại hoạt động sản xuất tên lửa đất liền tầm ngắn và tầm trung, đồng thời Mỹ cũng sẽ triển khai tên lửa siêu thanh và các loại vũ khí khác ở Đức.

Nguy cơ xảy ra vòng chạy đua vũ trang mới giữa Nga và Mỹ

Reuters đưa tin, 40 năm trước, mặc dù cuộc chạy đua vũ trang giữa Liên Xô cũ và Mỹ khiến căng thẳng Chiến tranh Lạnh trở nên trầm trọng hơn, nhưng hai bên đã đạt được thỏa thuận giải trừ quân bị lịch sử SALT (Strategic Arms Limitation Talks) chỉ trong vòng vài năm. Vào tháng 12/1987, cựu lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev đã nói với Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là ong Ronald Reagan: “Chúng ta có thể tự hào khi trồng cây non này. Một ngày nào đó, nó có thể phát triển thành một cây cao chót vót”. Vào thời điểm đó, họ đã đồng ý cắt giảm các loại vũ khí như tên lửa mang đầu đạn hạt nhân, có tầm bắn từ 500 km đến 5.500 km, theo hiệp ước về tên lửa tầm ngắn và tầm trung (INF) cũng như vũ khí thông thường.

• Chuyện Tổng thống Reagan từng bị ám sát và biến cố lịch sử Liên Xô tan rã

Chỉ đến bây giờ, khi cả Nga và Mỹ đang phát triển kế hoạch triển khai tên lửa mới, hậu quả tiêu cực của nguy cơ một thỏa thuận giải trừ vũ khí hoàn toàn tan rã trở nên rõ ràng.

Ngày 28/6, Tổng thống Nga Vladimir Putin công khai tuyên bố Nga sẽ nối lại sản xuất tên lửa đất liền tầm ngắn và tầm trung, triển khai các tên lửa này dựa theo nhu cầu quốc phòng, an ninh. Các chuyên gia an ninh quân sự tin rằng giống như hầu hết các tên lửa của Nga, những tên lửa này có thể mang đầu đạn thông thường hoặc hạt nhân.

Vào ngày 10/7, Chính phủ Mỹ tuyên bố sẽ triển khai vũ khí quân sự tiên tiến ở Đức bắt đầu từ năm 2026, bao gồm tên lửa Standard Missile 6 (SM-6) và Tomahawk trước đây chủ yếu được triển khai trên tàu hải quân, cũng như các tên lửa siêu thanh mới, v.v. Mặc dù đây là những vũ khí thông thường nhưng về mặt lý thuyết, một số tên lửa có thể mang đầu đạn hạt nhân.

Trong bối cảnh căng thẳng ngày càng nghiêm trọng do chiến tranh Nga – Ukraine gây ra, và việc phương Tây tin vào những ngôn luận đe dọa hạt nhân của ông Putin, Nga và Mỹ đã đưa ra những quyết định triển khai quân sự, khiến thế giới đứng trước nguy cơ leo thang chiến tranh Nga – Ukraine rất lớn; việc triển khai quân sự này cũng là một phần của cuộc chạy đua vũ khí tên lửa tầm trung rộng hơn với Bắc Kinh.

Trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại với giới truyền thông, ông Jon Wolfsthal, Giám đốc Rủi ro Toàn cầu tại Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ (Federation of American Scientists, FAS), cho biết: “Thực tế ngày nay là bất kể nó có gây tổn hại cho lợi ích của đối phương hay không, thì cả Nga và Mỹ đều đang thực hiện các bước đi mà họ tin rằng sẽ tăng cường an ninh quốc gia của nước mình.”

Ông nói thêm: “Vì vậy, mọi động thái mà Mỹ hoặc Nga thực hiện, dù là chính trị hay quân sự, đều gây áp lực lên đối thủ và tìm cách để đối thủ đáp trả theo cách nào đó. Đây là định nghĩa của cuộc chạy đua vũ trang.”

Khả năng xảy ra đối đầu quân sự trực tiếp giữa Nga và NATO

Ông Andrey Baklitskiy, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện nghiên cứu giải trừ quân bị của Liên Hợp Quốc (United Nations Institute for Disarmament Research), cho rằng việc triển khai quân sự theo kế hoạch của Mỹ và Nga làm tăng khả năng xảy ra đối đầu quân sự trực tiếp giữa Nga và các nước NATO, tất cả các nước cần phải chuẩn bị cho điều này.

Ông Baklicki cho rằng vì các căn cứ quân sự của Ba Lan có vũ khí và thiết bị của phương Tây được chuyển đến Ukraine, đồng thời đã triển khai radar quân sự hoặc các trạm chỉ huy và kiểm soát của Mỹ để tấn công Nga, nên không thể loại trừ khả năng quân đội Nga sẽ tiến hành một cuộc tấn công. Nga và NATO đã có năng lực tiến hành các cuộc tấn công quân sự như vậy bằng cách sử dụng tên lửa trên biển hoặc trên không. Tuy nhiên, việc bổ sung thêm tên lửa phóng từ mặt đất sẽ giúp họ có thêm lựa chọn để tiến hành các cuộc tấn công quân sự và chống lại các cuộc phản công của đối phương.

Các chuyên gia quân sự cho rằng nguy cơ từ các quyết định triển khai quân sự gần đây của Nga và Mỹ là sẽ tiếp tục làm trầm trọng thêm tình hình địa chính trị vốn đã rất căng thẳng, dẫn đến cuộc chiến Nga – Ukraine leo thang hơn nữa.

Ông Jon Wolfsthal, giám đốc Ban Rủi ro Toàn cầu của Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, tin rằng việc triển khai quân sự theo kế hoạch của Mỹ ở Đức là một tín hiệu về cam kết quân sự với các đồng minh châu Âu, chứ không phải là một động thái nhằm đạt được bất kỳ lợi thế chuẩn bị quân sự lớn nào. Ông nói: “Mối lo ngại duy nhất của tôi về việc Mỹ triển khai những tên lửa này ở Đức là chúng có thể không thực sự nâng cao khả năng quân sự của chúng ta, nhưng chúng gần như chắc chắn sẽ dẫn đến sự leo thang của cuộc khủng hoảng, và có thể đẩy nhanh nguy cơ vượt khỏi tầm kiểm soát.”

Ông Ulrich Kuehn, chuyên gia kiểm soát vũ khí tại Viện Nghiên cứu Hòa bình và Chính sách An ninh ở Hamburg, Đức (Institute for Peace Research and Security Policy), cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với giới truyền thông: “Từ quan điểm của Moscow, nếu tên lửa và các loại vũ khí quân sự khác được triển khai ở châu Âu, nó sẽ có tác động (răn đe) chiến lược đối với trung tâm chỉ huy quân sự Nga, trung tâm chính trị của Nga và các sân bay Nga nơi Nga đã triển khai máy bay ném bom chiến lược.” Về vấn đề này, Nga có thể triển khai nhiều nhiều tên lửa chiến lược có thể phóng về phía đất liền Mỹ để đáp trả.

Bắc Kinh mở rộng kho tên lửa tầm trung

Việc Nga và Mỹ triển khai tên lửa tầm trung cũng có thể thúc đẩy Bắc Kinh phát triển và tăng cường sức mạnh quân sự hơn nữa. Bởi vì Bắc Kinh không bị ràng buộc bởi hiệp ước Liên Xô – Mỹ năm 1987, cho nên Bắc Kinh có thể tự do mở rộng kho vũ khí quân sự như tên lửa tầm trung.

Trong một báo cáo trình lên Quốc hội vào năm 2023, Bộ Quốc phòng Mỹ tuyên bố rằng kho vũ khí quân sự của Lực lượng Tên lửa của Trung Quốc (Đảng Cộng sản Trung Quốc, ĐCSTQ) có 2.300 tên lửa với tầm bắn từ 300 km đến 3.000 km và 500 tên lửa khác có tầm bắn từ 3.000 km đến 5.500 km.

Những lo ngại về việc Bắc Kinh không chịu sự kiểm soát vũ khí là yếu tố quan trọng dẫn đến quyết định rút khỏi hiệp ước với Nga của cựu Tổng thống Mỹ Trump, hơn nữa Mỹ đã thực hiện bước đầu tiên trong việc triển khai tên lửa tầm trung tới các đồng minh châu Á. Vào tháng 4 năm nay, khi tham gia cuộc tập trận chung kéo dài 2 tuần ở Philippines, quân đội Mỹ đã lần đầu tiên triển khai tên lửa phóng từ đất liền mà trước đó bị cấm ra nước ngoài.

Chuyên gia kiểm soát vũ khí Ulrich Kuehn cho biết: “Đây sẽ không phải là cuộc chạy đua vũ trang giữa Nga với Mỹ và các đồng minh. Đây sẽ là một cuộc chạy đua vũ trang rất phức tạp, có khả năng khiến Bắc Kinh và các đồng minh châu Á khác của Mỹ như Nhật Bản và Hàn Quốc bị cuốn vào.”

Về hiệp ước kiểm soát vũ khí mang tính đột phá mà ông Reagan và ông Gorbachev đạt được vào những năm 1980, cả ba chuyên gia kể trên đều tin rằng khả năng Nga và Mỹ đạt được sự đồng thuận tương tự là vô cùng mong manh.

Ông Andrey Baklitskiy, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Giải trừ Vũ khí của Liên Hợp Quốc, cho biết: “Ngay cả khi Nga và Mỹ hoàn toàn đồng ý rằng việc triển khai quân sự tên lửa như vậy sẽ không mang lại lợi ích cho bất kỳ ai, và vì thế mà tiến hành quay trở lại ‘Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung’ hoặc các hiệp ước tương tự, nhưng vì Bắc Kinh đang nhanh chóng mở rộng vũ khí nên Mỹ không có ý định đạt được thỏa thuận vì họ thực sự cần những tên lửa này để răn đe Bắc Kinh.”

Ông Andrey Baklitskiy nói thêm rằng Mỹ và Nga có thể sẽ tiếp tục mở rộng việc triển khai quân sự những tên lửa này và tấn công lẫn nhau. Vì vậy, “có vẻ như chúng ta không có khoảng thời gian vui vẻ phía trước”.