Sự trỗi dậy của ISIS ở Châu Phi và mối lo của Hoa Kỳ

Trong tuần qua, các vụ tấn công chết người vào nhà thờ ở Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC) và vụ giết lính tại Burkina Faso đã làm nổi bật tình hình căng thẳng này. Các nhà phân tích cho rằng ISIS đang tận dụng tình trạng bất ổn và các cuộc xung đột tại châu Phi để mở rộng ảnh hưởng và đe dọa an ninh toàn cầu.

Sự gia tăng ảnh hưởng của ISIS tại châu Phi

Mặc dù Nhà nước Hồi giáo chủ yếu gắn liền với Trung Đông, nhóm này đã bén rễ tại châu Phi từ trước khi Abu Bakr al-Baghdadi tuyên bố thành lập “vương quốc Hồi giáo” ở Iraq và Syria vào năm 2014. Tại châu Phi, ISIS đã gia tăng hoạt động, đặc biệt tại Sahel và vùng Sahara, với các nhóm chiến binh ISIS tấn công ở Nigeria, Mali, Burkina Faso, và Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC). Mối đe dọa này được dự báo sẽ tiếp tục lan rộng nếu không có các biện pháp đối phó hiệu quả.

Các nhà phân tích cho rằng các cuộc tấn công của ISIS sẽ càng trở nên phức tạp hơn vì nhóm này không chỉ đối đầu với các lực lượng khủng bố khác như Al-Qaeda (qua nhóm Jama’at Nusrat ul-Islam wa al-Muslimin – JNIM), mà còn khai thác tình trạng các quốc gia châu Phi đối mặt với các vấn đề về chính trị, tham nhũng, nhà nước thất bại, và vi phạm nhân quyền. Đặc biệt, một số chuyên gia lo ngại rằng ISIS đang tìm cách liên kết các khu vực lãnh thổ trong Sahel và Nigeria, tạo thành các “tiền đồn” chiến lược có thể gây ra mối đe dọa toàn cầu.

Sahel: Trung tâm của chủ nghĩa khủng bố thánh chiến

Khu vực Sahel, nơi giao nhau giữa Mali, Burkina Faso, và Niger, đã trở thành tâm điểm toàn cầu của chủ nghĩa khủng bố thánh chiến. Các nhóm khủng bố ở khu vực này bao gồm các nhóm liên kết với Al-Qaeda và ISIS, trong đó nhóm ISIS-Sahel là một phần quan trọng trong sự gia tăng bạo lực. Một yếu tố đặc biệt trong tình hình này là việc các chính phủ quân sự của các quốc gia như Burkina Faso, Mali, và Niger đã trục xuất lực lượng Mỹ và Pháp, khiến cho khu vực này trở nên dễ tổn thương trước sự mở rộng của các nhóm chiến binh.

Một điểm nghịch lý được nhắc đến trong bài viết là sự đối đầu giữa ISIS và Al-Qaeda, khi Al-Qaeda, thông qua nhóm JNIM, đang ngăn cản sự tiến công của ISIS về phía nam của Sahel. Điều này thể hiện sự cạnh tranh và xung đột giữa các nhóm cực đoan trong khu vực, trong khi chính quyền địa phương thiếu khả năng đáp ứng các mối đe dọa từ cả hai tổ chức.

Động thái của ISIS tại Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC)

Ở Cộng hòa Dân chủ Congo, ISIS đã lợi dụng tình trạng xung đột để mở rộng ảnh hưởng. Lực lượng Dân chủ Đồng minh (ADF), một nhóm chiến binh Uganda, đã tuyên thệ trung thành với chi nhánh Trung Phi của ISIS từ năm 2018. Nhóm này đã nhận trách nhiệm về vụ tấn công vào một nhà thờ ở miền đông DRC vào tháng 7 vừa qua, giết chết gần 40 người. Những vụ tấn công vào các nhà thờ không chỉ nhằm làm gia tăng căng thẳng tôn giáo mà còn phục vụ cho mục tiêu khải huyền của ISIS, theo đó quân đội Hồi giáo phải chiến đấu chống lại “quân đội La Mã” (biểu trưng cho Cơ đốc giáo).

Các chuyên gia nhận định rằng việc nhắm mục tiêu vào người Cơ đốc giáo tại DRC phản ánh mục tiêu của ISIS trong việc kích động xung đột tôn giáo và thực hiện các chiến thuật khủng bố có tính chất tuyên truyền và thao túng tâm lý chiến.

Mối đe dọa đối với Hoa Kỳ và toàn cầu

Một trong những mối lo ngại lớn là khả năng ISIS và các nhóm liên kết có thể tạo ra mối đe dọa trực tiếp đến Hoa Kỳ và các khu vực ngoài châu Phi. Các quan chức Hoa Kỳ, bao gồm Tướng Michael Langley từ Bộ Tư lệnh Châu Phi (AFRICOM), đã cảnh báo rằng nếu không có biện pháp can thiệp, các nhóm này có thể gây ra mối đe dọa lớn hơn đối với an ninh quốc gia của Hoa Kỳ. Bất chấp những nỗ lực của chính quyền Mỹ trong việc hỗ trợ các quốc gia bị ảnh hưởng, tình hình tại châu Phi vẫn được đánh giá là phức tạp, đặc biệt khi chính sách ngoại giao của Mỹ ngày càng bị chi phối bởi các lợi ích tài nguyên và cạnh tranh địa chính trị.

Sự phân hóa trong các nhóm khủng bố và ảnh hưởng toàn cầu

Sự phân hóa giữa các nhóm khủng bố có liên kết với Al-Qaeda và ISIS cũng được nhấn mạnh. Mặc dù cả hai đều gây ra sự tàn phá lớn, nhưng chúng có các mục tiêu và chiến thuật khác nhau. Các nhóm Al-Qaeda thường thực dụng hơn, trong khi ISIS theo đuổi một chiến lược cực đoan và tôn giáo hơn, đặc biệt là việc nhắm mục tiêu vào các cộng đồng Cơ đốc giáo. Những cuộc tấn công này không chỉ có tác động đối với các quốc gia châu Phi mà còn lan rộng đến các khu vực khác, gây thêm căng thẳng và phân hóa tôn giáo.

Kết luận

Châu Phi đang trở thành một chiến trường quan trọng trong cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu. Việc các nhóm chiến binh liên kết với ISIS mở rộng ảnh hưởng ở Sahel, DRC và các khu vực khác có thể tạo ra những mối đe dọa lớn hơn không chỉ đối với các quốc gia châu Phi mà còn đối với toàn cầu. Mặc dù các quốc gia như Hoa Kỳ đã nhận thức được sự nguy hiểm, nhưng tình trạng bất ổn chính trị, sự tham nhũng và các vấn đề địa phương đang khiến việc đối phó với ISIS trở nên vô cùng phức tạp. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia châu Phi và sự hỗ trợ quốc tế hiệu quả, mối đe dọa từ các nhóm chiến binh này sẽ tiếp tục gia tăng, đe dọa an ninh khu vực và toàn cầu.