“Thế giới ảo” Facebook đang phát triển là phúc hay họa cho loài người?

Ngày 28/10/2021 là một ngày lịch sử đối với Facebook khi CEO Mark Zuckerberg thông báo rằng Facebook đổi tên thành Meta để thể hiện sự phát triển của công ty theo hướng “thực tế ảo” (Metaverse). Khái niệm “thực tế ảo” gợi nhớ đến những bộ phim khoa học viễn tưởng đầy quyến rũ. Zuckerberg đang toan tính gì? Thực tế ảo và công nghệ mạng xã hội ngày càng phát triển là một bước tiến hay một con đường nguy hiểm cho nhân loại?

“Kể từ bây giờ, chúng tôi sẽ đặt Metaverse lên hàng đầu chứ không phải Facebook”, CEO Zuckerberg thông báo quyết định đổi tên của công ty tại cuộc họp thường niên Facebook Connect vào ngày 28/10, theo đó từ ngày 1/12 mã cổ phiếu công ty cũng được thay đổi là MVRS.

Kế hoạch hàng ngàn nhân sự ở châu Âu

Metaverse là một thế giới siêu ảo được xây dựng thông qua công nghệ thực tế ảo (VR) và tương tác thực tế ảo (AR). Người dùng có thể vào không gian ảo được chia sẻ thông qua thiết bị đeo thông minh và mọi người có thể hòa mình vào thế giới này để làm việc, vui chơi, và tương tác với nhau. Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng Bảy, Mark  Zuckerberg nói rằng trong vòng vài năm Facebook sẽ thay đổi từ “một công ty truyền thông xã hội thành một công ty thực tế ảo”, và mô tả “thực tế ảo” là hình thức cuối cùng của công nghệ về giao tiếp xã hội.

Để hiện thực hóa ước mơ này, Facebook không ngại giảm lợi nhuận hàng chục tỷ USD mỗi năm, hy vọng trong 10 năm tới Metaverse sẽ có 1 tỷ người dùng. Vào ngày 17/10, Facebook một lần nữa thông báo rằng họ sẽ xây dựng “thực tế ảo” và trong 5 năm tới sẽ đầu tư tại châu Âu 10.000 vị trí công việc kỹ thuật được trả lương cao.

Ngoài bộ phận tích hợp, Meta sẽ tập trung vào việc tung ra các sản phẩm phần cứng liên quan mới, bao gồm những sản phẩm có thể được tung ra vào năm tới như tai nghe Oculus VR thế hệ mới, kính AR mới và thậm chí cả đồng hồ thông minh. Ngoài ra, Meta cũng sẽ tung ra một tài khoản hoặc hệ thống nhận dạng duy nhất mang tính tích hợp cả Facebook và Instagram.

Zuckerberg đang tính toán điều gì?

Kế sách đào tẩu?

Có quan điểm cho rằng cái tên mới có thể liên quan đến nền tảng thực tế ảo Horizon mà công ty này đã và đang phát triển. Khái niệm “thực tế ảo” (Meta Universe) gần đây đã thành xu thế của các công ty mạng toàn cầu, tháng Ba năm nay công ty Meta Universe đầu tiên đã được niêm yết tại Mỹ. Ngoài ra, còn có các ca sĩ tổ chức buổi biểu diễn trong trò chơi trực tuyến, thu hút hàng chục triệu người tham gia nhập cuộc để nghe.

Cũng có quan điểm chỉ trích cho rằng động thái đổi tên có lẽ nhằm đánh lạc hướng thế giới bên ngoài khỏi vụ bê bối của Facebook và định hình lại vị thế của thương hiệu. Cựu chuyên gia Facebook, bà Frances Haugen gần đây đã tiết lộ một số lượng lớn các nghiên cứu và tài liệu nội bộ của công ty, cho thấy nguyên tắc “lợi ích trên hết” của Facebook gây hàng loạt vấn đề kích động chia rẽ, phá hoại dân chủ, gây tổn hại đến sức khỏe tinh thần của người dùng trẻ… Sau đó Quốc hội Mỹ đã tổ chức một phiên điều trần về các tài liệu này.

Đồng thời Facebook cũng đang phải đối mặt với áp lực điều tra và xử lý tại Anh và Mỹ do các vụ bê bối như rò rỉ thông tin riêng tư của người dùng và vi phạm luật cạnh tranh. Việc đổi tên có thể xem như “kế sách đào tẩu” cho phép Zuckerberg thoát khỏi hàng loạt tranh chấp pháp lý.

Tuy nhiên, Đài Á châu Tự Do (RFA) dẫn lời nhà nghiên cứu internet Trung Quốc là Chu Thự (Zhou Shu) nói rằng việc đổi tên Facebook thành Meta đã được triển khai từ lâu, không chỉ đơn giản là để ứng phó với sóng gió bê bối gần đây mà chính là triển vọng của nền tảng ảo, đi đầu trong việc nắm bắt thị trường “thực tế ảo”, “giả sử thực tế ảo xây dựng đó có thể thâm nhập vào 1 tỷ người, 5 tỷ người, thì đó sẽ là thế giới mới xóa nhòa ranh giới quốc gia”.

Ngay từ năm 2014, Facebook đã chi khoảng 2 tỷ USD để mua lại công ty thực tế ảo Oculus, tháng 9 năm ngoái họ đã phát hành hệ thống kính thông minh thế hệ thứ hai Oculus Quest 2 và bán được hơn 4,6 triệu chiếc Oculus trong quý đầu tiên năm nay. Tháng 8 năm nay, Facebook đã phát hành ứng dụng làm việc từ xa thực tế ảo Horizon để người dùng Oculus hóa thân trong không gian ảo tổ chức các cuộc gặp; họ cũng hợp tác với công ty kính Ray-Ban để phát hành chiếc kính thông minh đầu tiên.

Phiên bản thực của “The Matrix”?

“Thế giới ảo” cho phép con người sống và làm việc trong thực tế ảo, nhưng đằng sau đó ẩn chứa nhiều nỗi lo. CEO Elon Musk của Tesla từng chỉ ra rằng việc lạm dụng những công nghệ như vậy có thể hủy diệt nhân loại.

“Thế giới ảo” cũng gợi nhớ đến cốt truyện kinh dị trong bộ phim “The Matrix”: loài người sống trong một thế giới được định hình bởi máy tính, mọi trải nghiệm đều được máy tính hư cấu, cơ thể ngủ vùi dưới điều khiển của cỗ máy; nhân vật chính phải đối mặt với sự lựa chọn: uống viên thuốc màu xanh lam (trong cảnh mộng nhàn hạ) hay viên thuốc màu đỏ (để nhìn rõ hiện thực)?

Trong một chương trình trực tuyến, học giả Gavinchiu người Hồng Kông cho biết, việc phát minh ra các trang mạng xã hội như Facebook thỏa mãn mong muốn được chú ý của con người, cho phép những người bình thường tận hưởng cảm giác là “người nổi tiếng”, cảm giác được mọi người chú ý đến suy nghĩ cá nhân và cuộc sống riêng tư của người dùng. Tuy vậy, người ta dần phát hiện ra rằng Facebook đang bán quyền riêng tư và sử dụng dữ liệu lớn để thu lợi nhuận, thế hệ mới đã bắt đầu không thích sử dụng Facebook.

Nhưng “thế giới ảo” còn tiến xa hơn nữa, cho phép người dùng tạo dựng danh tính cá nhân mới và tương tác xã hội trong thực tế ảo đó với tính chất thời gian thực, cho phép người dùng nhập vai và hoàn toàn ở trong đó sau giờ làm việc và học hành. “Thế giới ảo” đã hoàn toàn thay đổi cách tiếp xúc xã hội của con người, thậm chí có thể có vòng kinh tế riêng trong đó, mọi người có thể kiếm tiền ảo và chi tiêu trong đó; với sự tiến bộ của khoa học và công nghệ, nó có nhiều khả năng thỏa mãn các giác quan cho đến cả thể chất, và thậm chí kết hôn trong đó. Nhưng học giả Gavinchiu nhận định điều này thực sự rất đáng sợ, “Làm thế nào để mọi người rút lui khỏi thực tế ảo như vậy? Hậu quả sẽ như thế nào nếu loài người chỉ chìm đắm trong đó?”

• Công nghệ thực tế ảo có thể thao túng bạn như thế nào?

Lo lắng con người đánh mất tâm hồn

Học giả Gavinchiu cho biết, thế giới ảo cho phép mọi người tận hưởng những thứ không thể có trong cuộc sống hàng ngày, chắc chắn sẽ được đón nhận và thành xu hướng chung. Nhưng khi con người trở lại thế giới thực, nhất định sẽ có nhiều yếu tố không thể kiểm soát được, bao gồm áp lực công việc, vấn đề gia đình, trong lòng trống rỗng. Khi con người đã quen với việc tận hưởng cảm giác thỏa mãn do cuộc sống ảo mang lại, thì họ phải đối mặt như thế nào với những điều không vừa ý trong cuộc sống thực? Điều này chắc chắn sẽ làm giảm nhiệt huyết của con người trong cuộc sống thực, thích chìm đắm sống hạnh phúc trong thế giới ảo.

Nhà lý luận truyền thông và nhà văn người Mỹ Douglas Rushkoff đã đăng một bài bình luận trên CNN chỉ ra, có lẽ những ‘gã khổng lồ’ công nghệ ở Thung lũng Silicon đã mơ mộng về việc đảo ngược mối quan hệ giữa con người và công nghệ, đảo ngược thực và ảo; “Thế giới ảo” của Mark Zuckerberg không chỉ là một thực tế ảo bình thường mà mọi người có thể dễ dàng vào và ra, mà là dần chiếm hữu thế giới thực và cuối cùng chi phối hoàn toàn mọi thứ trong thế giới thực của chúng ta. Tương lai trong kế hoạch của Facebook, hành vi và tương tác của con người sẽ bị “tiêu chuẩn hóa” và “cơ giới hóa”: nét mặt của con người sẽ không còn được sử dụng để biểu đạt mà sẽ được thay thế bằng biểu tượng cảm xúc; con người sẽ không còn sống chung trong căn phòng nữa, trải nghiệm tiếp xúc của mọi người chỉ còn là nhìn ảnh chiếu của nhau tọa lạc trong gian phòng, giống như Pokemon của AR. Con người ngày càng bị công nghệ điều khiển chứ không phải công nghệ thích ứng với con người.

Nhà văn Douglas Rushkoff cho rằng giờ đây mọi người đã ý thức được nguy hại của mạng xã hội đối với sức khỏe tinh thần của giới trẻ và sự xói mòn của xã hội. Lúc này, Zuckerberg đưa ra một kế hoạch mới: Chúng ta nên từ bỏ việc vật lộn trong thực tế mà hãy đeo kính VR lên và bước vào “thế giới ảo” mà anh ta đã thiết lập. “Nhưng khi bước vào cánh cổng thế giới ảo của Facebook và đi đến nơi mà Zuckerberg muốn, tâm hồn của chúng ta sẽ ngày càng khô cạn”.

Giai Tuệ, Vision Times

Xem thêm: