Trước tâm lý bài Trung tại Hàn Quốc, đeo huy hiệu “tôi là người Đài Loan” trở thành ‘cứu cánh’

Trước thềm Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) sắp diễn ra tại Seoul, Hàn Quốc rơi vào tình trạng căng thẳng ngoại giao và chính trị khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ tham dự. Trong khi chính quyền Hàn Quốc chuẩn bị nghênh đón các nguyên thủ, làn sóng chống Trung Quốc và chống Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) trong xã hội Hàn Quốc đang dâng cao chưa từng có, trở thành một hiện tượng chính trị – xã hội đặc trưng của thời điểm này.

Tâm lý bài Trung lan rộng tại Hàn Quốc

Từ đầu năm đến nay, Hàn Quốc chứng kiến hàng loạt cuộc biểu tình phản đối Trung Quốc, đặc biệt ở các khu trung tâm Seoul như Gwanghwamun, Myeongdong hay gần Đại sứ quán Trung Quốc. Người biểu tình – chủ yếu là các nhóm bảo thủ, cựu quân nhân và sinh viên – hô vang khẩu hiệu “ĐCSTQ đảo ngược”, “Tập Cận Bình từ chức”, “Trời diệt ĐCSTQ”. Họ mang theo cờ Hàn Quốc, Mỹ, đánh trống và diễu hành rầm rộ, coi việc chống ĐCSTQ là biểu hiện của lòng yêu nước.

Sự bùng phát của tâm lý bài Trung được đánh giá là mạnh nhất trong nhiều năm qua, lan sang đời sống thường nhật, mạng xã hội, thậm chí cả hành vi tiêu dùng. Nhiều người dân tẩy chay sản phẩm Trung Quốc, chỉ trích các nghệ sĩ, doanh nghiệp có liên hệ với Bắc Kinh.

Tổng thống Lee Jae-myung, sau khi nhậm chức, đã cố gắng kêu gọi kiềm chế, cho rằng các hành động cực đoan có thể gây tổn hại đến hình ảnh quốc gia. Tuy nhiên, các nỗ lực của ông và Đảng Dân chủ trong việc ban hành dự luật “chống biểu tình thù hận” đã bị phe bảo thủ phản đối kịch liệt, cho rằng đó là hành vi “đàn áp tự do ngôn luận”.

Chính sách thị thực và vết thương từ THAAD

Một trong những chất xúc tác khiến làn sóng phản Trung gia tăng là việc Seoul khôi phục chính sách miễn thị thực cho khách du lịch Trung Quốc theo đoàn từ ngày 29/9. Trong khi chính quyền mong kích thích tiêu dùng sau đại dịch, dư luận lại cho rằng đây là hành động “xoa dịu Bắc Kinh”. Các nhóm dân tộc chủ nghĩa cho rằng việc mở cửa sẽ ảnh hưởng đến an ninh công cộng và gây áp lực kinh tế, dẫn đến hàng loạt cuộc biểu tình phản đối ở Yeouido, Myeongdong và trước Đại sứ quán Trung Quốc.

Tâm lý bài Trung không chỉ là phản ứng tạm thời mà bắt nguồn sâu xa từ khủng hoảng THAAD năm 2016. Khi Hàn Quốc triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ, Trung Quốc đáp trả bằng biện pháp trừng phạt kinh tế: cấm du lịch, cấm văn hóa Hàn Quốc, khiến Seoul thiệt hại khoảng 15,6 tỷ USD. Sự kiện này khiến người dân Hàn Quốc xem Trung Quốc như một “cường quốc trừng phạt” chứ không phải “đối tác tin cậy”.

Theo khảo sát của JoongAng Ilbo và Yonhap News, 66,3% người Hàn Quốc có cái nhìn tiêu cực về ĐCSTQ; một nghiên cứu của Pew Research Center cho thấy 97% người Hàn Quốc có thái độ tiêu cực đối với Trung Quốc – một trong những tỷ lệ cao nhất thế giới.

Sự căng thẳng trong dư luận đã dẫn đến một số vụ tấn công mang tính thù hận. Một người đàn ông Hàn Quốc ngoài 30 tuổi, do thù ghét người Trung Quốc, đã tấn công du khách Trung Quốc và Đài Loan tại Seoul. Anh ta bị kết án 10 tháng tù vì “tội ác thù hận chống lại nhóm dân tộc cụ thể”.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Hàn Quốc đã ra khuyến cáo du khách “cảnh giác khi đi lại”, song nhấn mạnh rằng đa số người dân Hàn Quốc vẫn thân thiện. Tuy nhiên, nhiều du khách Trung Quốc thừa nhận họ cảm thấy lo lắng và phải né tránh các khu vực có biểu tình.

“Huy hiệu Đài Loan” – hiện tượng xã hội mới

Đáng chú ý, trong bầu không khí nhạy cảm này, du khách Đài Loan lại bị ảnh hưởng gián tiếp do dễ bị nhầm với người Trung Quốc đại lục. Để tránh rắc rối, nhiều người đã đeo huy hiệu có dòng chữ “Tôi là người Đài Loan” kèm quốc kỳ khi du lịch Hàn Quốc.

Theo trưởng đoàn Lâm Hồng Tân, trung bình trong mỗi đoàn du lịch có khoảng 1/20 người đeo huy hiệu. Nếu xảy ra hiểu lầm, chỉ cần chỉ vào huy hiệu là có thể hóa giải tình huống. Phong trào này nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội, các shop trực tuyến Đài Loan bán hết hàng chỉ trong vài ngày. Một số cư dân mạng thậm chí gọi huy hiệu này là “bùa hộ mệnh du lịch đến Hàn Quốc”.

Người Đài Loan chia sẻ rằng sau khi đeo huy hiệu, thái độ của người Hàn Quốc trở nên thân thiện hơn, cho thấy mức độ nhạy cảm của xã hội Hàn Quốc trước biểu tượng nhận dạng quốc tịch. Với nhiều du khách, huy hiệu không chỉ là biện pháp an toàn mà còn là tuyên ngôn bản sắc dân tộc.

Bản chất của tâm lý bài Trung

Các học giả Hàn Quốc nhận định rằng làn sóng bài Trung hiện nay không chỉ bắt nguồn từ kinh tế hay chính trị, mà còn phản ánh tâm lý lo âu sâu sắc trước sự trỗi dậy của Trung Quốc. Trong hai thập niên qua, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Hàn Quốc nhưng cũng là đối thủ cạnh tranh trực tiếp.

Sự phát triển mạnh của Trung Quốc trong các lĩnh vực chất bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và xe điện đã khiến Hàn Quốc cảm thấy bị đe dọa. Hơn nữa, Trung Quốc kiểm soát tới 74% lượng đất hiếm nhập khẩu của Hàn Quốc, gây lo ngại về việc “bóp nghẹt nguồn cung” chiến lược. Một nhà kinh tế nhận xét: “Trung Quốc vừa là cơ hội, vừa là rủi ro sinh tử đối với Hàn Quốc”.

Cùng với yếu tố kinh tế, xung đột văn hóa – lịch sử cũng góp phần làm sâu sắc thêm bất mãn: tranh chấp về nguồn gốc Khổng Tử, món kim chi, hay việc cư dân mạng Trung Quốc tẩy chay K-drama. Theo giáo sư Park Seung-chan (ĐH Yongin), “sự lo lắng trước sức mạnh ngày càng lớn của Trung Quốc đã khiến người Hàn Quốc hình thành tâm lý phòng vệ tập thể, lấy bài Trung làm lối thoát tinh thần”.

Khía cạnh chính trị trong nước

Sau khi Tổng thống Yoon Seok-yeol bị Quốc hội luận tội vì tranh cãi về thiết quân luật, tình hình chính trị Hàn Quốc rơi vào chia rẽ. Các nhóm bảo thủ kết hợp khẩu hiệu “chống Trung Quốc” với “ủng hộ Yoon”, coi các cuộc biểu tình chống ĐCSTQ là biểu hiện yêu nước và chống cộng sản. Do đó, vấn đề bài Trung đã vượt khỏi phạm vi đối ngoại, trở thành biểu tượng chính trị – bản sắc của một bộ phận công chúng.

Tổng thống Lee Jae-myung hiện ở thế khó: nếu cứng rắn trấn áp biểu tình, ông bị cáo buộc “đàn áp tự do”; nếu buông lỏng, nguy cơ quan hệ Trung – Hàn xấu đi và hình ảnh đất nước bị tổn hại trước mắt quốc tế.

Một xã hội chia rẽ trước APEC

Trước chuyến thăm của Tập Cận Bình, Seoul đứng giữa hai áp lực – ngoại giao và dư luận trong nước. Chính quyền phải đảm bảo an ninh, giữ thể diện quốc gia, đồng thời ngăn chặn bạo động. Dù chính phủ kêu gọi bình tĩnh, song tâm lý chống Trung Quốc dường như đã bén rễ sâu trong lòng xã hội Hàn Quốc, phản ánh nỗi bất an của một quốc gia dân chủ nhỏ bên cạnh siêu cường đang trỗi dậy.

Trong bối cảnh đó, những chiếc huy hiệu “Tôi là người Đài Loan” của khách du lịch trở thành hình ảnh biểu trưng: nhỏ bé nhưng chứa đựng ý nghĩa lớn. Nó vừa thể hiện nỗi lo an toàn cá nhân, vừa phản chiếu cục diện địa chính trị phức tạp của Đông Á, nơi bản sắc, kinh tế và quyền lực đang đan xen, va chạm từng ngày.

Tóm lại, làn sóng chống Trung Quốc ở Hàn Quốc không chỉ là phản ứng tức thời với chuyến thăm của Tập Cận Bình hay chính sách visa, mà là kết quả tích tụ của nhiều năm bất mãn về kinh tế, chính trị, văn hóa và lịch sử. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cạnh tranh khu vực gay gắt, tâm lý này vừa là dấu hiệu của sự tự khẳng định dân tộc, vừa là lời cảnh báo về những rạn nứt xã hội đang gia tăng trong lòng một trong những nền dân chủ năng động nhất châu Á.