Ý tẩy chay nhập khẩu nước sốt cà chua của Trung Quốc

Cuộc khủng hoảng xuất khẩu nước sốt cà chua của Trung Quốc đang trở nên trầm trọng khi Ý – nhà sản xuất cà chua lớn nhất châu Âu – siết chặt các quy định về ghi nhãn xuất xứ và tăng cường phản đối việc nhập khẩu từ Trung Quốc.

Theo báo cáo của Financial Times ngày 15/11 và dữ liệu từ Tomato News, ngành cà chua Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng hàng tồn kho khổng lồ, từ 600.000 đến 700.000 tấn cà chua xay nhuyễn, tương đương lượng xuất khẩu trong nửa năm. Nguyên nhân chủ yếu là do thị trường châu Âu, đặc biệt là Ý và các nước Tây Âu, giảm mạnh lượng nhập khẩu vì lo ngại về cạnh tranh giá rẻ và cáo buộc lao động cưỡng bức tại Tân Cương.

Tomato News cho biết xuất khẩu nước sốt cà chua của Trung Quốc trong quý 3 năm 2025 đã giảm 9% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, lượng xuất khẩu sang các nước Tây Âu giảm đến 67%, và sang riêng thị trường Ý giảm tới 76%. Số liệu của Hải quan Trung Quốc cũng cho thấy trong 9 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cà chua chế biến sang Ý giảm từ hơn 75 triệu USD xuống dưới 13 triệu USD. Điều này đánh dấu sự sụt giảm mạnh nhất trong nhiều năm, gây áp lực nặng nề lên ngành công nghiệp cà chua Trung Quốc.

Sự sụt giảm nhu cầu cũng khiến sản lượng chế biến cà chua của Trung Quốc lao dốc. Tomato News ước tính tổng sản lượng chế biến năm 2025 sẽ giảm hơn một nửa, chỉ còn khoảng 3,7 triệu tấn, so với mức 11 triệu tấn cà chua dùng để sản xuất bột cà chua vào năm 2024. Nguyên nhân là do các nhà nhập khẩu châu Âu, vốn trước đây mua lượng lớn bột cà chua từ Trung Quốc, nay giảm đơn hàng một cách đáng kể.

Một trong những yếu tố quan trọng thúc đẩy xu hướng này là lo ngại về việc Trung Quốc sử dụng lao động cưỡng bức ở Tân Cương. Đây là khu vực chiếm phần lớn sản lượng cà chua công nghiệp của Trung Quốc, nơi Quân đoàn Sản xuất và Xây dựng Tân Cương – một doanh nghiệp nhà nước có tính chất bán quân sự – chịu trách nhiệm cho phần lớn hoạt động trồng và chế biến.

Tổ chức này bị cáo buộc sử dụng lao động cưỡng bức đối với người Duy Ngô Nhĩ. Từ năm 2021, Hoa Kỳ đã cấm nhập khẩu cà chua và các sản phẩm phái sinh từ Tân Cương. Châu Âu cũng tăng mức cảnh giác, đặc biệt sau bộ phim tài liệu của BBC năm 2024, trong đó một số người Duy Ngô Nhĩ từng bị giam giữ kể lại việc họ buộc phải lao động trong các nông trại cà chua, và sản phẩm sau đó được xuất sang châu Âu thông qua Ý.

Những lo ngại về nhân quyền cùng với cạnh tranh không lành mạnh đã khiến các hiệp hội nông nghiệp và doanh nghiệp Ý mạnh mẽ phản đối nước sốt cà chua Trung Quốc. Coldiretti – hiệp hội nông nghiệp lớn nhất Ý – đã phát động chiến dịch quy mô lớn chống lại sự “xâm lấn” của nước sốt cà chua giá rẻ từ Trung Quốc vào năm 2024. Một trong những nhân tố thúc đẩy phản ứng này là việc giá nước sốt cà chua Trung Quốc chỉ bằng khoảng một nửa so với sản phẩm của Ý, gây sức ép nặng nề lên nông dân và nhà chế biến trong nước.

Một sự kiện từng gây chấn động là vào năm 2021, cảnh sát Ý đã đột kích một nhà máy chế biến lớn và phát hiện doanh nghiệp này dùng nước sốt cà chua Trung Quốc nhưng lại dán nhãn “100% sản xuất tại Ý”. Vụ việc làm dấy lên nghi ngại về gian lận thương mại và gây ra làn sóng bất bình trong ngành công nghiệp thực phẩm Ý.

Francesco Mutti – Giám đốc điều hành của Mutti, thương hiệu nước sốt cà chua hàng đầu và là doanh nghiệp gia đình hơn 125 năm tuổi – cho biết việc Trung Quốc khó thâm nhập thị trường Ý là “một chiến thắng lớn”. Ông kêu gọi EU cấm hoàn toàn hoặc áp thuế 60% đối với sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc. Theo Mutti, việc một số nhà sản xuất Ý pha trộn nước sốt Trung Quốc vào sản phẩm đã “gây ra hai đòn chí mạng”: làm giảm giá cà chua trong nước và làm suy yếu niềm tin của người tiêu dùng vào chất lượng sản phẩm Ý.

Nhìn tổng thể, các yếu tố kinh tế, chính trị và đạo đức đang kết hợp lại để khiến ngành công nghiệp cà chua Trung Quốc gặp khó khăn chưa từng có tại thị trường châu Âu – nơi từng là đầu ra quan trọng nhất cho sản phẩm nước sốt cà chua của nước này.