Bãi xỉ Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 làm đất và nước nhiễm mặn

Sở TN&MT tỉnh Bình Thuận vừa công bố kết luận nguyên nhân làm đất canh tác của nhiều hộ dân ở xã Vĩnh Tân (huyện Tuy Phong) sống xung quanh khu vực bãi xỉ của Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 bị ngập úng, nhiễm mặn và cây trồng chết trong thời gian qua.

Từ cuối năm 2016, một số hộ dân sinh sống tại thôn Vĩnh Phúc (xã Vĩnh Tân) phản ánh tình trạng nhiều diện tích cây trồng (nhất là cây trôm) và hoa màu bị chết hàng loạt, nước giếng nhiễm mặn làm ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất.

Các cơ quan chức năng đã tiến hành khảo sát thực tế và lấy mẫu, phân tích mẫu nước, đất tại khu vực các hộ dân, đồng thời lấy mẫu tro xỉ, mẫu nước tưới trong bãi xỉ của Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 để phân tích, đánh giá.

Kết quả phân tích cho thấy: hàm lượng clorua trong nước ngầm của 3/4 hộ dân vượt từ 1,2 đến 1,8 lần; hàm lượng clorua trong 4/5 hồ nước để phục vụ nhu cầu tưới tro, xỉ vượt từ 1,05 lần đến 1,8 lần, đất bị mặn.

UBND tỉnh Bình Thuận đã chọn đơn vị độc lập là Viện Môi trường và Tài nguyên (thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM) phân tích, tìm nguyên nhân khiến cây chết, đất ngập úng nước và nhiễm mặn tại khu vực.

Viện đã tiến hành đo địa vật lý (ảnh điện) 3.000 m dọc bốn tuyến cắt ngang qua khu vực bị ảnh hưởng tiềm năng; Khoan bổ sung tám lỗ khoan địa chất thủy văn dựa vào kết quả đo ảnh điện; Lấy mẫu khảo sát bổ sung: các mẫu đất trong khu dân cư, đất có lẫn san hô đổ đống ven đường, mẫu nước ngầm, mẫu nước mặt ở khu vực xung quanh bãi xỉ của Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2.

Bãi xỉ làm thay đổi địa hình tự nhiên, chế độ dòng chảy bề mặt và dòng chảy ngầm

Kết quả khảo sát thực tế kết hợp với phân tích bản đồ địa hình của Viện Môi trường và Tài nguyên xác định khu vực bị ngập úng cục bộ có diện tích khoảng 13,2 ha. Trong khu vực này, nước thường tồn đọng lại thành từng cụm nhỏ trên bề mặt, mực nước trong các giếng đào đã dâng lên xấp xỉ gần bằng với mặt đất tự nhiên và phần lớn diện tích cây trôm bị thiệt hại đều nằm trong vùng này.

Theo đó, Viện Môi trường và Tài nguyên kết luận nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng cây trôm bị chết là do bị ngập úng (dấu hiệu phổ biến là rễ cây bị hư thối), không phải do bị nhiễm mặn.

Theo lý giải của Viện Môi trường và Tài nguyên, nguyên nhân gây ngập úng cục bộ ở khu vực là do trong năm 2016, lượng mưa tại đây gia tăng đột biến so với các năm từ 2012-2015 nên đã góp phần thúc đẩy nhanh quá trình ngập úng.

Hệ thống cống thoát nước bề mặt ngang qua tuyến đường sắt Bắc – Nam không được duy tu bảo dưỡng tốt, cây cối mọc nhiều phía trước miệng cống làm cản trở dòng chảy, giảm năng lực thoát nước, từ đó góp phần làm gia tăng mức độ ngập úng tại khu vực.

Khu vực phía Bắc của bãi xỉ Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2 chưa có tuyến kênh thoát lũ ngoại lai nên nước mưa từ trên sườn núi cao đổ xuống không có đường tiêu thoát, bị thấm hết xuống đất làm gia tăng dòng chảy ngầm và mực nước ngầm tầng nông.

Viện Môi trường và Tài nguyên cũng chỉ ra việc hình thành bãi thải xỉ đã làm thay đổi địa hình tự nhiên, thay đổi chế độ dòng chảy bề mặt và dòng chảy ngầm ngang qua khu bãi xỉ, dẫn đến sự dồn đọng nước tập trung về khu vực trũng thấp phía Tây bãi xỉ và gây ra ngập úng.

Đất và nguồn nước khu vực xung quanh bãi xỉ nhiễm mặn

Kết luận của Viện Môi trường và Tài nguyên cho hay nguyên nhân gây nhiễm mặn đất và nguồn nước ở khu vực xung quanh bãi xỉ hoàn toàn không có nguồn gốc nào từ tự nhiên mà chủ yếu là do tác động của con người.

Theo phân tích, nguồn nước ngầm ở khu vực này trước đây dùng được cho ăn uống (tức là không bị nhiễm mặn hoặc lợ) và địa hình khu vực này có độ cao từ 12 m trở lên so với mực nước biển, các nhánh suối nhỏ trong vùng không bị ảnh hưởng của thủy triều nên khả năng xâm nhập mặn từ biển vào khu vực này là hoàn toàn không có (do độ chênh lệch địa hình khá lớn).

Tại khu vực, dọc theo các đường mòn phía Tây và phía Bắc, bãi xỉ có những đống đất cát có lẫn san hô. Việc đổ đất ở đây được ghi nhận từ năm 2016 do quá trình thi công các dự án tại Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân. Kết quả phân tích 18 mẫu đất cho thấy các mẫu đất đổ đống có giá trị pH 6,04-9,05; hàm lượng clorua (Cl-) 25-2235 mg/kg, độ mặn 0,22-1,43 ‰.

Theo phân tích của Viện Môi trường và Tài nguyên, các đống đất này có nguồn gốc từ phía ven biển đưa lên mang theo một hàm lượng muối nhất định. Theo thời gian, khi gặp mưa, độ mặn trong đất bị rửa trôi theo nước mưa, một phần chảy tràn trên bề mặt xuống khu vực trũng thấp phía Tây bãi xỉ, một phần thấm xuống đất đi vào tầng nước ngầm mạch nông, từ đó góp phần gây nhiễm mặn cho khu vực xung quanh.

Trên cơ sở hàng loạt các kết luận vừa được công bố, UBND tỉnh Bình Thuận yêu cầu các sở, ngành, địa phương và đề nghị Genco 3 thực hiện các giải pháp để hạn chế tình trạng ngập úng, ngăn ngừa việc nhiễm mặn nước dưới đất, nước mặt trong khu vực; Xác định mức độ thiệt hại của người dân trong khu vực bị ảnh hưởng và đề xuất biện pháp hỗ trợ người dân sớm ổn định đời sống, sản xuất.

Kiến Huy

Xem thêm: