Đại biểu đề xuất xử phạt vi phạm môi trường nghiêm như nồng độ cồn

Các đại biểu Quốc hội cho rằng luật về môi trường không thiếu, nhưng việc thực thi còn yếu, cần giám sát và xử phạt vi phạm nghiêm như cách kiểm tra nồng độ cồn trong giao thông.

• Bộ Nông nghiệp và Môi trường: Đấu giá, đấu thầu không chọn được nhà đầu tư có năng lực
• Xả nước thải độc hại gấp hơn 10 lần cho phép, DN dệt may bị tước quyền sử dụng giấy phép môi trường

Ngày 28/10, Quốc hội cho biết trong thảo luận về báo cáo giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật bảo vệ môi trường từ khi Luật Bảo vệ môi trường 2020 hiệu lực, các đại biểu đề xuất tăng cường thực thi pháp luật.

Đại biểu Nguyễn Công Hoàng, Giám đốc Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên, cho rằng pháp luật cần nghiêm minh để thay đổi hành vi. Ông dẫn ví dụ xử lý vi phạm nồng độ cồn mang lại chuyển biến ý thức người dân, và đề xuất áp dụng tương tự với môi trường. Ông đặt câu hỏi liệu có thể xử lý nghiêm túc vi phạm môi trường như vậy không.

Ông Hoàng dẫn kinh nghiệm Singapore, nơi vứt rác như một chiếc tăm xuống đường bị phạt 200 SGD, tái phạm phạt 3.000 SGD kèm lao động công ích. Ông đề xuất Chính phủ nghiên cứu cơ chế xử phạt mạnh, rõ ràng hơn, không chỉ hành chính. Ông cũng đề xuất địa phương thí điểm phong trào như nói không với túi nylon, chai nhựa dùng một lần; xây dựng bảng tiêu chí thi đua môi trường tương tự chỉ số kinh tế xã hội, coi bảo vệ môi trường là đánh giá năng lực quản lý địa phương.

Ông Hoàng đề xuất công khai chỉ số môi trường toàn quốc để người dân giám sát, và khuyến khích xã hội hóa công nghệ xử lý rác thải qua miễn giảm thuế, ưu đãi tiền điện cho doanh nghiệp đầu tư lĩnh vực này.

Ông đề nghị lượng hóa kết quả thực hiện luật ở từng lĩnh vực, như số tiết học giáo dục môi trường trong ngành giáo dục, số chiến dịch truyền thông, hoặc bệnh mới từ ô nhiễm trong y tế. Ông cho rằng báo cáo giám sát nên công khai cụ thể địa phương, vùng, sông ô nhiễm để cử tri giám sát, biểu dương nơi làm tốt và nêu nơi yếu kém.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng GDP tăng, thu nhập cao dẫn đến rác thải nhiều từ tivi, tủ lạnh, nhựa, điện tử đến ô tô hết khấu hao. Ông cảnh báo nếu không quy hoạch đồng bộ xử lý chất thải, người dân có thể sống trong ô nhiễm, hít không khí ô nhiễm, chung với rác thải và sông ô nhiễm.

Ông Nghĩa đề xuất chuyển hướng phát triển kinh tế, giảm khai thác tài nguyên vật chất, phá rừng, đào núi, lấp biển, thay bằng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, khai thác tài nguyên trí tuệ con người.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Xã hội Tạ Văn Hạ cho rằng chính sách hiện nay thiên về quản lý hành chính, thiếu cơ chế khuyến khích biến rác, nước thải, khí thải thành tài nguyên. Nhiều nước coi rác là nguyên liệu thứ cấp, cơ hội đầu tư kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh gắn mục tiêu phát thải ròng bằng 0 mà Việt Nam cam kết.

Ông Hạ cho rằng khung pháp lý chưa hấp dẫn nhà đầu tư, chi phí xử lý chất thải chủ yếu từ ngân sách. Giá nước sạch khoảng 2.000 đồng/m³, trong khi công nghệ hiện đại cần 5.000-7.000 đồng/m³. Ông đề xuất Nhà nước hỗ trợ, bảo hộ, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tham gia xử lý rác thải, nước thải.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân, Phó Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam, cho rằng Luật Bảo vệ môi trường 2020 ra đời khi tư duy phát triển tuyến tính phổ biến, chấp nhận đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng. Ông cho rằng duy trì mức ô nhiễm hiện nay là nỗ lực lớn.

Ông đề xuất sớm hoàn thiện hơn 300 quy chuẩn tiêu chuẩn môi trường vì nhiều quy định lạc hậu, chưa ràng buộc. Ông cho rằng không thể coi chôn lấp là xử lý rác thải, vì địa phương sẽ thiếu động lực tái chế, kéo dài ô nhiễm. Ông nhấn mạnh bảo vệ môi trường phải bắt đầu từ nay để phát triển bền vững, không để kinh tế đi trước môi trường chạy theo sau.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết Việt Nam phát sinh khoảng 25,3 triệu tấn rác mỗi năm, trong đó 1,8 triệu tấn nhựa, gây áp lực thu gom, phân loại, xử lý. Cơ chế chính sách triển khai chậm, hạ tầng thiếu đồng bộ, thói quen phân loại rác của người dân hạn chế.

Bộ trưởng cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường trình Thủ tướng kế hoạch hành động quốc gia quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn 2045, tập trung kiểm soát nguồn phát thải, nâng năng lực quan trắc cảnh báo, thúc đẩy phương tiện giao thông xanh, tăng thanh tra giám sát chấp hành pháp luật.

Về bảo vệ rừng tự nhiên, cả nước có 14,87 triệu ha rừng, trong đó rừng tự nhiên 10,13 triệu ha, rừng trồng 4,47 triệu ha; tỷ lệ che phủ 42,03%, tăng 1,15% so với 2015 nhờ đóng cửa rừng tự nhiên từ 2016, phục hồi chất lượng, bảo tồn đa dạng sinh học, trồng mới.

Bộ trưởng cho biết Bộ sẽ đề xuất Chính phủ tiếp tục đóng cửa rừng tự nhiên đến 2030, đẩy mạnh trồng phục hồi rừng, kiểm soát chặt chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đặc biệt rừng tự nhiên.

Đại biểu Phạm Văn Thịnh (Bắc Ninh) cho biết địa phương thí điểm xử lý nước thải và rác thải sinh hoạt tại nguồn. Với nước thải, chuyển từ xử lý tập trung sang tại nguồn giảm chi phí, nước sau xử lý đạt chuẩn cột A quy chuẩn nước mặt, có thể xả trực tiếp, chi phí biến đổi khoảng 100 đồng/m³.

Ông Thịnh cho rằng mô hình này khả thi cho hộ gia đình, nhà hàng, cơ sở dịch vụ. Nhật Bản áp dụng bắt buộc hộ gia đình, cơ sở sản xuất thương mại xả nước đạt tiêu chuẩn cột A. Ông đề xuất triển khai đồng bộ để nước thải ra môi trường đạt chuẩn.

Về rác thải, Bắc Ninh thí điểm phân hủy nhiệt không phát thải, tạo khí sinh học và than sinh học, không tro bay khí độc hại, tác động môi trường thấp. Ông đề xuất Chính phủ kiểm nghiệm, nhân rộng mô hình để giải quyết căn bản nước thải rác thải cả nước trong 1-2 năm.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách TP Hải Phòng, chỉ ra Quỹ bảo vệ môi trường chưa phát huy hiệu quả do thiếu khung pháp lý thống nhất về tổ chức, cơ chế tài chính. Các quỹ có vốn điều lệ nhỏ vài chục tỷ đồng, nguồn thu chủ yếu ngân sách, huy động doanh nghiệp cá nhân tổ chức quốc tế thấp. Nhiều quỹ chưa hỗ trợ đầu tư vay ưu đãi tài trợ dự án xử lý ô nhiễm cải tạo làng nghề.

Ông Nga đề xuất Chính phủ ban hành nghị định mới thống nhất cơ chế vận hành quỹ cấp tỉnh, cho phép tiếp nhận tài trợ phát hành trái phiếu xanh hợp tác tư nhân đầu tư môi trường, mở rộng thẩm quyền vay ưu đãi bảo lãnh tín dụng đầu tư đồng tài trợ dự án bảo vệ môi trường hoàn vốn.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (Thanh Hóa) đề xuất Chính phủ ban hành văn bản quy định vốn điều lệ vị trí pháp lý mô hình tổ chức hoạt động Quỹ bảo vệ môi trường cấp tỉnh; rà soát sửa Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công, đưa nguyên tắc xử lý ngay trong nghị quyết để thống nhất địa vị pháp lý, phát huy vai trò công cụ tài chính Nhà nước thúc đẩy dự án bảo vệ môi trường.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Cần Thơ) cho rằng tỷ lệ nước thải đô thị thu gom xử lý chỉ khoảng 18%, hơn 80% xả thẳng hoặc xử lý sơ sài. Đầu tư xử lý chi phí lớn nhưng giá dịch vụ thoát nước xử lý thấp; đô thị dùng hệ thống nước thải chung với nước mưa gây khó thu gom.

Ông đề xuất Quốc hội sửa Luật Xử lý vi phạm hành chính tăng mức phạt bảo vệ môi trường vệ sinh môi trường, bổ sung công bố thông báo đến nơi cư trú làm việc học tập, công khai phương tiện thông tin đại chúng về xử lý vi phạm.

Ông đề xuất Chính phủ chỉ đạo sửa Nghị định 45 tăng mức phạt chế tài bổ sung răn đe phù hợp thực tiễn; hỗ trợ hướng dẫn địa phương xử lý cải tạo bãi chôn lấp chất thải ô nhiễm, xây định mức kinh tế kỹ thuật xử lý ô nhiễm cải tạo phục hồi môi trường bãi chôn lấp.