Mặn xâm sâu bất thường tại miền Tây

Tại một số tỉnh miền Tây, mặn đang về sớm hơn và xâm sâu hơn so với năm trước. Theo dự báo của các trung tâm, viện nghiên cứu, ĐBSCL sắp đối mặt với đợt hạn, mặn rất nghiêm trọng vào đầu năm 2020, hạn mặn có thể tiến sâu vào nội đồng 35-110 km, cao hơn năm kỷ lục 2016 từ 3-7 km.

Theo báo cáo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, từ tháng 6 đến tháng 10/2019, lượng mưa ở vùng thượng nguồn sông Mekong ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm khoảng 35-40%; ở vùng trung và hạ lưu, lượng mưa ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm, cao hơn năm 2015 khoảng 10-15%. Điều này khiến mực nước đầu nguồn sông Cửu Long hiện đang ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm khoảng 0,4-0,7m, chỉ ở mức tương đương cùng kỳ năm 2015.

Ngoài ra, dòng chảy sông Mekong về ĐBSCL từ tháng 12/2019 đến tháng 2/2020 dự báo thiếu hụt khoảng 30-45%.

Chính vì vậy, dự báo tình hình khô hạn và xâm nhập mặn vùng ĐBSCL sẽ xuất hiện sớm và sâu hơn, đặc biệt đối với ở các địa phương ven biển của vùng như Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Hậu Giang, Long An, Kiên Giang.

Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam nhận định từ giữa tháng 12/2019, mặn có khả năng xâm nhập sâu vào nội đồng khoảng 35-45 km tính từ cửa sông, cao hơn năm 2016 từ 3-5 km; tháng 1 và 2/2020, ranh mặn 4 gram/lít (g/l) sẽ xâm nhập sâu vào nội đồng đến 55-110 km, cao hơn đợt hạn mặn năm 2016 từ 3-7 km.

Trước đó, tháng 9/2019, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-PTNT) cũng dự báo tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn năm 2020 ở miền Tây sẽ đến sớm, ảnh hưởng đến 100.000 ha lúa vụ đông xuân, 50.000 hộ dân có nguy cơ bị thiếu nước. Long An, Tiền Giang, Bến Tre là các tỉnh chịu ảnh hưởng nặng.

Ths Kỷ Quang Vinh, nguyên Chánh Văn phòng Công tác Biến đổi khí hậu TP Cần Thơ cho biết mực nước sông Mekong đang ở mức thấp nhất lịch sử. Biển Hồ – nơi đóng vai trò trữ nước – đang bị bồi lắng, lượng nước ít hơn trước. ĐBSCL bị sụt lún sẽ khiến nước từ Biển Hồ khi vào Việt Nam sẽ chảy thoát ra biển nhanh hơn, không giữ lâu được.

“Từ những yếu tố trên, nếu sang năm 2020 không có mưa trái mùa thì ĐBSCL sẽ đối mặt với một đợt hạn hán, xâm nhập mặn khá gay gắt. Có thể tương đương hoặc nặng nề hơn năm 2016” – ông Vinh nói.

• ĐBSCL có thể sụt lún 2-3m nếu tiếp tục bị khai thác, xâm hại

Thực tế, tại nhiều tỉnh miền Tây, mặn đã xuất hiện bất thường từ tháng 11, diễn biến nghiêm trọng hơn khi sang tháng 12.

Tại Long An, hiện độ mặn đã xuất hiện trên các tuyến sông của tỉnh. Do ảnh hưởng của kỳ triều cường kém nên độ mặn chỉ dao động ở mức từ 0,8-8,5 g/l. So với cùng kỳ tháng 11/2018 âm lịch, độ mặn trên các tuyến Sông Rạch Cát cao hơn từ 5,2-8,5 g/l; sông Vàm Cỏ cao hơn từ 2,5 g/l; sông Vàm Cỏ Đông cao hơn 0,8 g/l; sông Tra cao hơn 0,8 g/l.

Các cống trên sông Rạch Cát (cống Ông Hiếu, Trị Yên, Xóm Lũy, Nha Ràm), sông Vàm Cỏ (cống Bến Trễ), sông Vàm Cỏ Đông (cống Xóm Bồ) đều đã được đóng để ngăn mặn.

Tại Tiền Giang, Sở NN-PTNT tỉnh Tiền Giang cho biết độ mặn trên sông Tiền đang tăng đột biến, xâm nhập sâu vào nội đồng nhanh. Độ mặn đo ngày 8/11 tại cống Vàm Giồng ở mức 3,4 g/l, sớm hơn năm 2015 là 42 ngày; tại cống Hòa Định độ mặn cao hơn 1,5 g/l, xuất hiện vào ngày 9/11, sớm hơn năm 2015 là 42 ngày. Đến ngày 6/12, độ mặn cao nhất tại cống Vàm Giồng đo được 3 g/l, cống này đã được đóng để ngăn mặn.

UBND tỉnh đã đồng ý với đề xuất của Sở NN-PTNT về việc mua cừ larsen và 12 thuyền bơm để thi công công trình ngăn mặn và bơm chuyền nước vào các kinh nội đồng; tiếp tục thi công cống Sáu Ầu – Xoài Hột; sẽ khoan 8 giếng nước để dự phòng khi Nhà máy nước BOO Đồng Tâm không còn lấy được nước mặt, đồng thời, thi công đường ống dẫn nước từ kinh Sáu Ầu – Xoài Hột về.

Tại Bến Tre, theo thông tin từ Đài khí tượng thủy văn tỉnh, từ cuối tháng 11, theo kết quả đo mặn tại 13 điểm trên các sông chính của tỉnh, mặn đã xâm nhập sớm, cách các cửa sông chính khoảng 25-30 km, trong đó sâu nhất là trên sông Hàm Luông, độ mặn 4‰.

Hiện tại, 35 nhà máy nước nông thôn trên địa bàn đã nhiễm mặn, độ mặn dao động 0,3-5‰, theo Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Bến Tre.

Vào sáng 14/12, số liệu đo độ mặn tại các trạm trên các sông chính tiếp tục tăng cao, trong đó trạm An Thuận (trên sông Cử Đại) 22,3‰, trạm An Thuận (trên sông Hàm Luông) 22,3‰_, trạm Bến Trai (trên sông Cổ Chiên) 20,4‰_. 

Do mặn xâm nhập sâu vào nội đồng và sớm hơn 3 tháng, 600 ha hoa kiểng Tết tại làng hoa Chợ Lách tại tỉnh này bị đối mặt nguy cơ thiếu nước tưới. Nước tại các mương, rạch nội đồng dùng tưới tiêu nước của người dân có độ mặn bình quân 2‰, cao gấp 4 lần độ mặn có thể tưới cây (mai, sầu riêng, măng cụt, chôm chôm chịu mặn kém, chỉ chịu được nước có độ mặn dưới 0,5‰). Gia đình anh Lê Minh Hiếu (40 tuổi, Hưng Khánh Trung B, Chợ Lách) có 3.000 m2 sầu riêng giống và mai bán Tết đã đào sẵn hai ao dự trữ nước ngọt (sức chứa 100 m3), lắp một máy lọc nước mặn (80 triệu đồng) với công suất 4 giờ lọc được 1 m3 nước, dù chạy hết công suất cũng chỉ đủ nửa lượng nước tưới cần dùng.

Hiện xã Phú Sơn (UBND huyện Chợ Lách) đang triển khai thí điểm mô hình túi trữ nước ngọt. Phòng NN-PTNT huyện cho biết túi trữ nước ngọt được làm từ vật liệu nhựa, có độ bền khoảng 10 năm, vốn được dùng trữ nhiên liệu trên các tàu container đi biển. Mỗi túi chứa được 25m³ nước. Giá thành khoảng trên dưới 2 triệu đồng/túi.

Trong khi đó, Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai – tìm kiếm cứu nạn tỉnh Cà Mau vừa phát thông báo khẩn cảnh báo triều cường cuối năm, gây nguy cơ ngập tràn do triều cường và tăng xâm mặn.

Hiện dự báo mực nước cao nhất đo tại trạm Năm Căn (sông Cửa Lớn) từ 1,5 m, tại trạm Sông Đốc (sông Ông Đốc) khoảng 0,95 m. Dự báo mực nước dâng từ 0,1-0,2 m.

Theo Đài Khí tượng – Thuỷ văn tỉnh Cà Mau, độ mặn trên sông Gành Hào tại TP Cà Mau hiện ở mức 17-18‰, 10 ngày tới khả năng không có mưa nhiều, gió mùa Đông Bắc đẩy mực nước triều cường từ cửa biển, cửa sông vào kết hợp với nắng sẽ làm cho độ mặn tương đối cao.

Nguyễn Sơn (T/h)

Xem thêm: