Việt Nam công bố 3 ca hoại tử xương hàm do nhiễm nấm đen Mucormycosis

Trong 3 ca hoại tử xương hàm điều trị tại các bệnh viện tại Hà Nội, 2 ca người Nam Định và Hà Tĩnh diễn biến nặng, tử vong nhanh, còn một ca duy nhất sống sót là một phụ nữ 72 tuổi ở Hà Nội. Cả 3 ca bệnh có chung đặc điểm nhiễm nấm đen Mucormycosis.

• Ấn Độ: Cảnh báo về tình trạng nhiễm ‘nấm đen’ chết người ở bệnh nhân mắc COVID-19
• ‘Dịch trong Đại dịch’: Bệnh nhân COVID-19 Ấn Độ đối mặt cơn ác mộng “nấm đen”

Tại hội nghị Ký sinh trùng toàn quốc lần thứ 48 tổ chức tại TP.HCM, PGS.TS.BS Đỗ Duy Cường, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) đã báo cáo về chùm ca bệnh nhiễm nấm đen Mucormycosis, gây tổn thương hàm mặt được ghi nhận tại các bệnh viện tại Hà Nội trong thời gian gần đây.

Hoại tử hàm, mũi rất nhanh; ca duy nhất sống sót không ghi nhận mắc COVID-19

Trường hợp đầu tiên là một người đàn ông 64 tuổi, sống ở Nam Định, có tiền sử đái tháo đường nhiều năm. 24 ngày trước khi nhập viện, ông phát hiện nhiễm COVID-19 (viêm phổi Vũ Hán) và tự theo dõi tại nhà, khỏi bệnh.

Khoảng 3 tuần sau, ông cảm thấy đau răng hàm trái nên đi khám và uống thuốc ở phòng khám tư. Tuy nhiên, mặt ông bị sưng nề nhanh, mắt phải gần như mất thị lực và được chuyển vào Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội). Tại đây, các bác sĩ chẩn đoán ông bị viêm xoang hàm cấp, nghi ngờ áp-xe. Chỉ trong 20 ngày, bệnh nhân hoại tử mũi, khoét sâu và phải mổ cấp cứu.

Sau khi chẩn đoán viêm xoang hàm cấp, các bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật cấp cứu. Khi mở ra, các bác sĩ thấy niêm mạc xoang hàm, cánh mũi và phần mềm che phủ trước gò má đã hoại tử đen. Ê-kíp phẫu thuật cắt lọc toàn bộ phần hoại tử, tạo vạt che phủ cánh mũi, lấy tổ chức xương và niêm mạc xoang hàm làm giải phẫu bệnh, cấy nấm. Kết quả sinh thiết cho thấy người đàn ông nhiễm nấm đen Mucormycosis.

Sau 6 tuần điều trị liên tục, bệnh nhân tử vong vì suy kiệt kéo dài và sốc nhiễm khuẩn sau tạo hình hàm mặt.

Trường hợp thứ hai là một người đàn ông 59 tuổi, người Hà Tĩnh. Bệnh nhân có tiền sử phát hiện đái tháo đường nhưng không điều trị, đồng thời có biểu hiện bị sưng đau vùng mặt, kèm sốt, đau đầu.

Hai tuần trước khi nhập viện, bệnh nhân bị sưng đau vùng hàm mặt bên trái, có nhổ răng và đau nhức. Một ngày sau, bệnh nhân test nhanh dương tính COVID-19 và tự điều trị ở nhà.

Tuy nhiên, bệnh nhân tiếp tục sưng đau mặt kèm sốt, đau đầu, khó thở tăng dần. Bệnh nhân được chuyển đến một bệnh viện tại Nghệ An trong tình trạng ý thức lơ mơ, CT-Scan sọ có hình ảnh tụ khí nội sọ, tổn thương thùy thái dương. Khi vào đến Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân đã sưng nề toàn bộ mặt lan đến vùng cổ, mắt trái sưng lồi, không có phản xạ ánh sáng.

Bệnh viện Bạch Mai đã hội chẩn toàn viện, chẩn đoán bệnh nhân bị tổn thương thâm nhiễm xương hàm do nhiễm Mucormycosis.

Trong quá trình mổ, bệnh nhân được cắt lọc hoại tử từ răng đến xoang hàm, lấy bỏ áp-xe răng và sàn dưới hốc mắt, mở sọ giảm áp. Hậu phẫu, bệnh nhân hôn mê sâu, phù não nhiều, thoát vị não phải thở máy.

Bệnh nhân được gia đình xin về, sau đó tử vong.

Ca bệnh duy nhất sống sót đến hiện tại là một phụ nữ 72 tuổi, sống tại Hà Nội. Bà nhập viện ngày 15/6 trong tình trạng đau răng hàm mặt, đau hốc mắt, tiền sử viêm xoang, đái tháo đường không kiểm soát tốt, có biểu hiện nhiễm trùng. Đáng lưu ý, người này chưa ghi nhận nhiễm COVID-19.

Bệnh nhân được mổ cấp cứu, lấy phần hoại tử, áp-xe và cấy ra nấm sợi. Giải phẫu bệnh cũng cho kết quả tổn thương do nhiễm nấm Mucormycosis. Sau phẫu thuật, bệnh nhân được điều trị bằng kháng sinh, kháng nấm liên tục 3 tuần và đã có cải thiện.

Hiện nay, bệnh nhân vẫn điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai, tình trạng có cải thiện nhưng chưa rõ thời gian điều trị kéo dài bao lâu.

Cơn đại dịch nấm đen Mucormycosis từng xảy ra tại Ấn Độ

Bác sĩ Đỗ Duy Cường nhận định sau 3 ca bệnh có thể thấy nấm Mucormycosis chủ yếu gây tổn thương hàm mặt trên người có bệnh lý đái tháo đường, có thể sau khi mắc COVID-19. Tất cả bệnh nhân đều đến khám đầu tiên ở chuyên khoa tai mũi họng và răng hàm mặt.

“Bệnh nấm đen Mucormycosis là một bệnh nhiễm trùng nấm nghiêm trọng, hiếm gặp do nấm mốc Mucormycetes gây ra. Nấm dễ xâm nhập trên người suy giảm miễn dịch, đặc biệt là người bệnh đái tháo đường trong giai đoạn toan ceton, hay người sử dụng nhiều corticoid”, bác sĩ Cường chia sẻ.

Theo bác sĩ, loại nấm này sống ở môi trường như đất, nước, nhất là chất hữu cơ đang thối rữa (lá, phân trộn, gỗ mục nát…). Có 2 đường để nấm vào cơ thể là hít phải bào tử nấm trong môi trường (nhiễm trùng phổi, xoang) và qua da (vết cắt, trầy xước, vết bỏng…).

Nhiễm trùng Mucormycosis thường xảy ra ở người suy giảm miễn dịch, đái tháo đường (đặc biệt là nhiễm toan ceton) hoặc dùng thuốc có corticoid. Ngoài ra, người bệnh ung thư, cấy ghép tạng, ghép tế bào gốc, quá tải sắt, tiêm chích ma túy, sinh non và nhẹ cân (đối với trẻ nhiễm trùng đường tiêu hóa)… cũng là yếu tố nguy cơ gây nhiễm Mucormycosis.

Trên thế giới, tỷ lệ nhiễm Mucormycosis dao động từ 0,005 đến 17/1.000.000 dân. Đặc điểm các ca nhiễm nấm Mucormycosis được thống kê: Sau khi nhiễm COVID-19 chiếm 76%, bệnh tiểu đường không kiểm soát là 80%, nam giới chiếm 78%, tổn thương ở xoang, mũi họng, mắt, não… Tỷ lệ tử vong chiếm 31%.

Đáng chú ý, Ấn Độ là nước có tỷ lệ nhiễm Mucormycosis cao gấp hơn 80 lần so với các quốc gia khác, liên quan chặt chẽ đến yếu tố nguy cơ là đái tháo đường và dùng corticoid. Sau đại dịch COVID-19, nước này từng báo cáo hàng loạt ca nhiễm nấm đen ở bệnh nhân từng nhiễm SARS-CoV-2. Các ca nhiễm nấm thường xảy ra từ 12-18 ngày sau khi khỏi COVID-19. Tỷ lệ tử vong lên hơn 90% nếu xâm lấn vào não.