Nước cờ giữa hai phe làm lung lay nền tảng quyền lực của ông Tập?

Ngay sau khi ông Tập Cận Bình vừa đi thăm một số nước Đông Nam Á, thì trong nước Trung Quốc lập tức xảy ra một số biến động nhân sự. Nhà bình luận thời sự người Hoa, ông Giang Phong, phân tích rằng làn sóng thay đổi nhân sự lần này phản ánh một cuộc đấu đá âm thầm nhưng đầy căng thẳng giữa hai thế lực trong nội bộ Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), đang từng bước làm lung lay nền tảng quyền lực của ông Tập Cận Bình.

Chiến thắng thuộc về phe Đoàn thanh niên và hệ thống của ông Lý Cường

Trong thời gian ông Tập Cận Bình đến thăm Việt Nam, Malaysia và Campuchia, chính quyền ĐCSTQ đã công bố việc bổ nhiệm ông Lý Thành Cương (Li Cheng Gang, 李成钢) làm đại diện đàm phán thương mại mới, thay thế ông Vương Thụ Văn (Wang Shuwen, 王受文), đồng thời kiêm nhiệm chức Thứ trưởng Bộ Thương mại. Ông Vương Chí Trung (Vương Zhizhong, 王志忠) được bổ nhiệm làm Cục trưởng Cục Quản lý Xuất nhập cảnh quốc gia, trong khi ông Hứa Cam Lộ (Xu Ganlu, 许甘露) bị miễn nhiệm khỏi chức vụ Thứ trưởng Bộ Công an và Cục trưởng Cục Xuất nhập cảnh.

Trong chương trình trên nền tảng tự truyền thông, nhà bình luận Giang Phong nhận định rằng bề ngoài những thay đổi này có vẻ là sự luân chuyển thông thường, nhưng nếu xem xét kỹ, sẽ thấy giống như “đao quang kiếm ảnh” (cảnh đánh nhau, tàn sát). Ông chỉ ra rằng việc ông Lý Thành Cương được thăng chức vào thời điểm này để phụ trách đàm phán thương mại Trung – Mỹ là cực kỳ nhạy cảm. Tổng thống Donald Trump vừa nâng thuế quan lên 145%, với một số sản phẩm quan trọng như thiết bị y tế bị đánh thuế tới 245%, thể hiện rõ ý “tách rời” Trung Quốc. Phía Trung Quốc cũng đáp trả với mức thuế 125%, cả hai bên đều không chịu nhượng bộ.

“Thay tướng giữa trận là dấu hiệu của sự điều chỉnh chiến thuật. Ông Vương Thụ Văn mới 59 tuổi, chưa đến tuổi nghỉ hưu nhưng đã bị cách chức mà không được bố trí chức vụ mới, do đó điều này không giống một sự thay đổi bình thường, ngược lại thì lại giống như bị ‘đóng băng’.”

Ngược lại, ông Lý Thành Cương có mối liên hệ với ông Lý Khắc Cường (李克强) và Du Chính Thanh (俞正声), xét về lý lịch thì không giống người thuộc “phe Tập”, mà có vẻ là quan chức kỹ trị xuất thân từ phe Đoàn Thanh niên hay thời kỳ Ôn Gia Bảo. Truyền thông ngoài Trung Quốc như Reuters và Deutsche Welle cũng đưa tin rằng có thể phía Trung Quốc muốn thay đổi gương mặt mới để phá thế bế tắc trong đàm phán với Mỹ.

Nhà bình luận Giang Phong cho rằng hiện nay, ông Tập Cận Bình đang bị kẹt giữa hai gọng kìm, trong nước thì kinh tế trì trệ, ngoài nước thì thương chiến khốc liệt. Chính vì vậy, giới chóp bu trung ương đang rất cần một người có khả năng trấn an tình hình để làm đại diện đàm phán. “Việc ông Vương Thụ Văn bị loại, ông Lý Thành Cương lên thay không chỉ là tín hiệu đối ngoại hay vì lý do chuyên môn, mà là biểu hiện cho một sự thay đổi chiến lược. Đây là vị trí tiên phong trong cuộc chiến Trung – Mỹ, việc ‘thay tướng’ rõ ràng là chiến thắng của phe Đoàn thanh niên và phe Lý Cường, đồng thời cho thấy ảnh hưởng của phe Tập đang suy giảm.”

Hai phe đấu đá, quyền lực của ông Tập Cận Bình đang lung lay

Việc ông Hứa Cam Lộ bị loại khỏi Bộ Công an, theo nhà bình luận Giang Phong, là một “quả bom lớn” trong biến động nhân sự lần này, bởi ông Hứa là thân tín của ông Tập Cận Bình từ thời ở Phúc Kiến, từng cùng Vương Tiểu Hồng (Bộ trưởng Bộ Công an ĐCSTQ) làm vệ sĩ cho ông Tập. Ông Giang Phong cho rằng việc ông Hứa Cam Lộ bị cách chức rất có thể là do ông Vương Tiểu Hồng đang “dọn sạch sân chơi”. Từ năm 2022, sau khi nhậm chức Bộ trưởng Công an, ông Vương Tiểu Hồng đã thay gần như toàn bộ 31 giám đốc công an tỉnh thành trên cả nước, tạo ra một lực lượng “quân nhà họ Vương” trung thành với mình.

Tuy ông Hứa Cam Lộ là người trong phe Tập, nhưng lại có mối quan hệ cạnh tranh với ông Vương Tiểu Hồng. Nay Hứa Cam Lộ bị đá khỏi vị trí quyền lực, điều đó đồng nghĩa với việc ảnh hưởng của ông Vương Tiểu Hồng tiếp tục gia tăng.

Sau Hội nghị Trung ương 3 năm ngoái, ông Vương Tiểu Hồng gần như là người đầu tiên trong phe Tập thể hiện rõ lập trường chuyển hướng. Trái ngược với ông Trần Nhất Tân – người đứng đầu Bộ An ninh Quốc gia – luôn nhấn mạnh vai trò của ông Tập Cận Bình trong mọi phát biểu, thì Bộ Công an do ông Vương Tiểu Hồng nắm giữ lại hoàn toàn không nhắc đến ông Tập hay “tư tưởng Tập”. Nhà bình luận Giang Phong nhận định, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy ông Vương Tiểu Hồng “nhảy thuyền”, và hành động này cũng đồng điệu với loạt động thái phản đối ông Tập từ phía ông Trương Hựu Hiệp.

Thêm vào đó, người được điều vào thay thế là ông Vương Chí Trung lại có mối quan hệ thân thiết với ông Lưu Ngạn Bình (刘彦平), thành viên chủ chốt trong “nhóm Tôn Lực Quân”. Việc điều chuyển Vương Chí Trung sang Cục Quản lý Xuất nhập cảnh thoạt nhìn có vẻ là sự điều chuyển ngang chức, nhưng thực chất cơ quan này có thực quyền kém xa so với Cục Đặc Cần (cơ quan đặc vụ), nơi phụ trách an ninh cho ông Tập Cận Bình và các lãnh đạo cấp cao khác. “Vì vậy, việc bổ nhiệm mới của Vương Chí Trung là một hành động cướp quyền chứ không phải trọng dụng, bởi lẽ Cục Đặc cần không chỉ liên quan đến an toàn của ông Tập Cận Bình, mà còn liên quan đến an ninh của tầng lớp lãnh đạo cao nhất của Trung ương ĐCSTQ”.

Vậy đây là sự phản công của Đoàn phái, hay là sự trỗi dậy của phe Thủ tướng Lý Cường? Nhà bình luận Giang Phong nhận định, đằng sau cuộc đấu đá nội bộ hiện nay là sự giằng co giữa hai thế lực: phe Đoàn Thanh niên (nhóm quan chức từng thuộc Đoàn Thanh niên, thân Lý Khắc Cường và Ôn Gia Bảo) và hệ thống quyền lực của Thủ tướng Lý Cường. Hai phe này đang âm thầm tranh giành ảnh hưởng và cán cân quyền lực, và chính cuộc đấu đá ấy đang từng bước làm lung lay nền tảng quyền lực của ông Tập Cận Bình.

Truyền thông của ĐCSTQ không nhắc đến “Tập hạt nhân”

Gần đây, một hiện tượng bất thường đã xuất hiện trong cách đưa tin của truyền thông nhà nước ĐCSTQ trong các bản tin về Tổng Bí thư Tập Cận Bình, cụm từ quen thuộc “Tập hạt nhân” không được nhắc đến. 

Vào ngày 31/3/2025, Bộ Chính trị Trung ương ĐCSTQ tổ chức một cuộc họp định kỳ. Tuy nhiên, trong bản tin đăng ngày 1/4 trên trang nhất của Nhân Dân Nhật Báo, cơ quan ngôn luận hàng đầu của ĐCSTQ, mặc dù cụm từ “Trung ương Đảng” được nhắc tới đến 5 lần, thì cách nói “Trung ương Đảng với đồng chí Tập Cận Bình là hạt nhân/nòng cốt” hoàn toàn biến mất. Đây là điều hiếm thấy, vì cụm từ này đã trở thành một công thức tuyên truyền gần như bắt buộc trong những năm gần đây.

Vào ngày 14/4, nhà bình luận người Nhật gốc Hoa – Thạch Bình, đã viết một bài báo trên tờ “Tài chính Hiện đại” và chỉ ra rằng vào ngày 31/3, sau cuộc họp chính trị thường kỳ hàng tháng của ĐCSTQ, có thể thấy điều gì đó kỳ lạ từ nội dung cuộc họp được đăng trên trang nhất của tờ báo “Nhân dân Nhật báo” vào ngày 1/4, bởi vì thuật ngữ “Ủy ban Trung ương Đảng” xuất hiện tổng cộng 5 lần, nhưng cụm từ quen dùng “Ban Chấp hành Trung ương Đảng với/lấy Đồng chí Tập Cận Bình là hạt nhân” đột nhiên biến mất.

Tìm kiếm và so sánh các tài liệu chính thức trước đây của ĐCSTQ, chẳng hạn như 3 đợt báo cáo thanh tra trước đó của ĐCSTQ vào ngày 28/9/2023, ngày 30/3/2024 và ngày 29/10/2024. Phần đầu báo cáo có dòng chữ “dưới sự lãnh đạo mạnh mẽ của Ban Chấp hành Trung ương Đảng với Đồng chí Tập Cận Bình làm nòng cốt (hạt nhân)”.

Nhưng trong bài viết đăng trên trang nhất của Nhân Dân Nhật Báo ngày 1/4 năm nay, với tiêu đề “Báo cáo tổng hợp về tình hình đợt thanh tra thứ tư của Trung ương khóa 20”, phần mở đầu lại hoàn toàn không có cụm từ quen thuộc nói trên. Mặc dù trong báo cáo này có đề cập đến “Trung ương Đảng” tổng cộng 5 lần, nhưng lại hoàn toàn tránh né cách nói “với đồng chí Tập Cận Bình là hạt nhân”, xét theo thông lệ đưa tin trước đây của truyền thông ĐCSTQ, điều này thực sự là bất thường.

Ngày 3/4, trên trang nhất của Nhân Dân Nhật Báo, cả hai nội dung gồm “Ý kiến của Văn phòng Quốc vụ viện về việc hoàn thiện cơ chế quản lý giá cả” và bản tin về cuộc họp do Chủ tịch Chính hiệp Trung Quốc Vương Hỗ Ninh chủ trì đều không xuất hiện các cụm từ mang tính biểu tượng như “với đồng chí Tập Cận Bình làm hạt nhân” hay “hai xác lập” (chỉ “Xác lập địa vị hạt nhân của đồng chí Tập Cận Bình trong Trung ương Đảng và toàn Đảng” và “Xác lập vai trò dẫn dắt của tư tưởng Tập Cận Bình về chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc thời đại mới”).

Nhà bình luận Thạch Bình cho rằng cho rằng đây dường như là dấu hiệu cho thấy ĐCSTQ đã bắt đầu “loại bỏ hạt nhân” từ cấp độ ngôn ngữ, cố gắng hạ thấp ông Tập Cận Bình từ “cốt lõi của Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ” xuống thành thành viên của hệ thống lãnh đạo tập thể.

Lý Tinh Dao, Vision Times