Tân Cương: Khoảng 30 người Kazakhstan bị bắt giữ kể từ tháng 4

Tại Tân Cương – Trung Quốc dường như đang có làn sóng trấn áp người Kazakhstan, được biết hơn 30 người bị buộc các tội danh như phản quốc, ly khai; vị trí xã hội của những người bị bắt giữ bao gồm quan chức, nhà báo, nhà văn…

Theo thông tin từ Tổ chức tình nguyện Atajurte (Atajurt Kazakh Human Rights) của Kazakhstan và một số người Kazakhstan nhập cư từ Tân Cương, kể từ tháng 4 năm nay tại một số nơi ở Tân Cương như Urumqi, Ili… xảy ra tình trạng hàng chục người Kazakhstan trong giới tinh hoa xã hội đã bị chính quyền giam giữ bí mật với tội danh phản quốc và kích động ly khai sắc tộc.

Trong cuộc phỏng vấn với Đài RFA hôm thứ Ba (5/11), người sáng lập Tổ chức tình nguyện Atajurt là Serikzhan nói rằng những người Kazakhstan này đã bị bắt giữ một cách âm thầm: “Chúng tôi đã xác minh qua nhiều kênh, được biết từ tháng 4 năm nay tại Tân Cương xảy ra tình trạng nhiều quan chức và trí thức người Kazakhstan đã bị bắt giữ, trong đó có Kanat Yerezhep là người từng phụ trách ban ngôn ngữ Kazakhstan của Đài Truyền hình Tân Cương, phóng viên tờ Nhật báo Tân Cương và là người phụ trách chương trình trẻ em Kazakhstan”.

Hầu hết bị cáo buộc phản quốc

Ông Serikzhan tiết lộ Kanat Yerezhep dù đã nghỉ hưu nhưng lại bị bắt vào tháng 4 năm nay. Ngoài ra còn có Kasym Okan từng là Phó Chủ nhiệm Văn phòng Đối ngoại Khu tự trị Tân Cương, nhà chức trách chưa công bố cụ thể lý do, đa số người bị bắt giam chỉ với cáo buộc tội “phản quốc”, có trường hợp nhiều năm sau khi bị bắt thì người thân gia đình mới biết họ bị bắt bỏ tù.

Ông cũng đề cập: “Anh Zhanibek Zhaudat sinh năm 1985, tốt nghiệp khoa thống kê của một trường đại học ở Trung Quốc làm việc cho Nhật báo Tân Cương, bị bắt vào năm 2022 (không rõ lý do), cho đến năm 2024 được nhà chức trách công khai là bị bắt giam. Trước đó gia đình anh không biết tại sao anh lại bị bắt. Trong 30 người Kazakhstan bị bắt giam này đa số bị bắt vào tháng 4/2024.”

Danh sách những người bị bắt mà Tổ chức tình nguyện Atajurt cung cấp cho Đài RFA cho thấy có phóng viên từ ban chương trình trẻ em Kazakhstan của đài truyền hình, cựu phóng viên của Nhật báo Tân Cương và thành viên Ban Tuyên giáo của Đảng ủy khu tự trị. Tình cảnh của họ khác nhau, nhưng hầu hết đều bị cáo buộc ly khai hoặc phản quốc, trong khi nguyên nhân cụ thể thì không thấy nêu rõ. Do người phụ trách bộ phận ngôn ngữ Kazakhstan bị bắt, khiến hoạt động của bộ phận này trong Nhật báo Tân Cương gần như rơi vào bế tắc. Chiến dịch bắt giữ quy mô lớn này cho thấy chính quyền đang hết sức cảnh giác với giới trí thức Kazakhstan. Các tổ chức nhân quyền rất quan ngại về điều này, chỉ ra rằng các vụ bắt giữ có phạm vi rộng, nhưng nhà chức trách không nêu rõ lý do.

Ông Serikzhan cũng chỉ ra cho đến nay gia đình của nhiều người bị bắt vẫn chưa nhận được bất kỳ thông báo chính thức nào: “Gia đình của họ cho đến nay vẫn chưa nhận được bất kỳ thông báo bắt giữ hoặc tài liệu pháp lý nào, và họ thậm chí còn không biết có thể được nộp đơn xin trợ giúp pháp lý hay không”.

Phóng viên của RFA đã cố gắng liên lạc với Đài truyền hình Tân Cương, Nhật báo Tân Cương và văn phòng Sở Công an Khu tự trị Tân Cương, nhưng không có ai trả lời.

Tăng cường kiểm duyệt ngôn luận của người Kazakhstan

Người đứng đầu Tổ chức tình nguyện Atajult là Bekzati chỉ ra rằng tổ chức đã dành nhiều thời gian để xác minh danh tính của những người bị bắt, theo đó phát hiện nhà chức trách đang truy cứu hành vi từ hơn 10 năm trước của một số người Kazakhstan. Ông nói: “Kể từ năm ngoái, chúng tôi liên tục được biết nhiều người Kazakhstan có học thức đã bị bắt, hầu hết là cán bộ đã nghỉ hưu, một số trường hợp bị truy cứu việc làm của họ hơn 10 năm trước, những việc làm đó của họ vào thời điểm pháp luật khi đó thì không sao, nhưng xét theo bây giờ thì bị truy cứu gây chia rẽ đất nước”.

Bekzati cho rằng chính quyền Tân Cương đang cố gắng quy vấn đề này như một cái cớ để đàn áp giới tinh hoa văn hóa Kazakhstan.

Truyền thông Kazakhstan chú ý

Vấn đề này đã thu hút sự chú ý trên các phương tiện truyền thông Kazakhstan, nhiều kênh đã đưa tin về vụ bắt giữ nhiều người Kazakhstan ở Tân Cương, đã được phổ biến rộng rãi trên các nền tảng xã hội như YouTube.

Một người được phỏng vấn đã chuyển đến Kazakhstan hơn 20 năm chia sẻ, “Tôi đã nghe vấn đề này qua truyền thông Kazakhstan, Đài VOA, Đài phát thanh Azattyq (RFE), một số kênh YouTube tiếng Kazakhstan….”.

Serikzhan cũng cho hay một số ít người bị bắt giam trong thời gian từ đầu năm 2019 – 2023, nhưng gia đình họ chỉ được nhà chức trách thông báo miệng vào tháng Tư năm nay. Ngành nghề hoạt động của những người bị bắt là làm quan chức, nhà văn, hoạt động văn hóa.