The Washington Post: Ảnh vệ tinh tiết lộ tình hình dịch bệnh ở Trung Quốc

Hôm 9/1 The Washington Post đưa tin độc quyền, dựa trên hình ảnh vệ tinh của 6 thành phố Trung Quốc cùng video trực tiếp đăng trên mạng xã hội và lời kể của nhân chứng cho thấy, số người chết vì COVID-19 ở Trung Quốc cao hơn nhiều so với con số do nhà chức trách Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) công bố. Điều này làm sâu sắc thêm nghi ngờ về độ tin cậy của Bắc Kinh trong việc công khai thông tin dịch bệnh.

Trong một tháng qua, nhà tang lễ Đông Lâm ở Thành Đô đã ngừng tổ chức các lễ truy điệu, theo đó mỗi gia đình chỉ có 2 phút để vĩnh biệt thi hài thân nhân là người quá cố. Một nhà tang lễ ở ngoại ô Bắc Kinh đã nhanh chóng xây dựng một bãi đậu xe mới. Vị trí xếp hàng vào một nhà tang lễ ở Thượng Hải đã bị giới cò dịch vụ tang lễ tận thu tới 300 nhân dân tệ.

Dù vậy, Chính phủ Trung Quốc khẳng định chưa đến 40 người chết vì COVID-19 kể từ ngày 7/12.

Washington Post đưa tin rằng các hình ảnh vệ tinh của 6 thành phố gồm Bắc Kinh, Đường Sơn, Côn Minh, Trình Độ, Nam Kinh và Hồ Châu đã cung cấp bằng chứng rõ ràng về hoạt động tang lễ tăng đột biến so với vài tháng trước và cùng kỳ năm ngoái cũng như so với các nhà tang lễ trên cả nước, bao gồm như số lượng xe tang, hàng dài người dân xếp hàng chờ hỏa táng người thân… Thế nhưng số liệu người tử vong do nhà chức trách của các thành phố này công bố đều ở dạng một con số.

Các hình ảnh khớp với nguồn tin của Washington Post và các bài đăng trên mạng xã hội đã được xác minh.

“Tôi đã làm việc ở đây 6 năm và chưa bao giờ bận rộn như thế này”, một nhân viên lễ tân tại nhà tang lễ Giang Nam ở Trùng Khánh vùng tây nam Trung Quốc mô tả hàng dài xe tang chờ vào nhà trong những ngày gần Giáng sinh. Cô cho hay, “Thùng đông lạnh đã chật kín và toàn bộ 8 lò hỏa táng đều hoạt động 24/24. Điện thoại tôi nhìn chung liên tục đổ chuông”.

Lượng giao thông nhìn từ hình ảnh vệ tinh cũng như các video và ảnh đám đông lớn đang chờ đợi bên trong và bên ngoài nhà tang lễ, cho thấy hoạt động giao thông vượt quá mức được thấy trong các khoảng thời gian tương đương trong năm qua.

Chiếc xe tải đặc biệt thường được sử dụng làm xe tang là một trong những phương tiện dễ nhận ra trong cảnh quay vệ tinh và video được Washington Post xác nhận. Đoạn phim về hàng dài người xếp hàng bên ngoài nhà tang lễ vào ban đêm cho thấy nhiều thành viên trong gia đình đã chờ đợi suốt đêm để sắp xếp cho người quá cố.

Ít nhất 4 nhà tang lễ mà Washington Post liên hệ đã ngừng cung cấp dịch vụ tưởng niệm vì quá tải, họ chỉ cung cấp dịch vụ hỏa táng và lưu trữ hài cốt.

Kể từ khi bắt đầu bùng phát đại dịch đến nay, cách chính quyền Trung Quốc tính số người chết vì COVID-19 luôn là vấn đề gây tranh cãi. Kể từ tháng 12 năm ngoái, chỉ những người chết vì suy hô hấp mới được đưa vào thống kê chính thức, bất kể họ có xét nghiệm dương tính với virus hay không. Các quan chức y tế Trung Quốc đã cố gắng trấn an công chúng bằng cách trích dẫn tỷ lệ tử vong thấp (0,1%) của biến thể Omicron. Theo thống kê chính thức của nhà chức trách Trung Quốc, kể từ khi đại dịch bắt đầu đến nay tại Trung Quốc mới có hơn 5.200 người đã chết vì COVID-19.

Tuy nhiên, giới chuyên gia quốc tế dự đoán rằng thực tế hàng ngày số người Trung Quốc Đại Lục chết vì COVID-19 là gần 5.000, đồng thời nhiều mô hình dự đoán rằng vào năm 2023 hơn 1 triệu người ở Trung Quốc sẽ chết vì COVID-19, trong đó người già bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Trong 3 năm đại dịch COVID-19 vừa qua, nhà cầm quyền ĐCSTQ thường tự hào về ưu thế thể chế chính trị độc đảng của họ trong cuộc chiến chống lại đại dịch này, nhưng bằng chứng về số người chết theo cấp số nhân được cung cấp bởi hình ảnh vệ tinh nêu trên vạch trần vấn đề tuyên bố của họ.

“Thời kỳ cho đến trước mùa xuân năm 2021 thì ĐCSTQ luôn rất tự hào về các biện pháp kiểm soát COVID-19 của họ, nhưng giờ đây có vẻ như mọi thứ đang sụp đổ, mô hình ứng phó với đại dịch của Trung Quốc đã trở thành trò cười. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các nhà lãnh đạo ĐCSTQ mà còn ảnh hưởng đến tính hợp pháp của chính chế độ”, Yanzhong Huang, thành viên cấp cao về sức khỏe toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ cho biết.

Bắc Kinh

Ông Tằng Quang (Zeng Guang), cựu nhà dịch tễ trưởng tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Trung Quốc, ước tính Bắc Kinh là một trong những thành phố bị thảm họa sớm nhất của làn sóng lây lan COVID-19 này tại Trung Quốc. Theo đó đến cuối tháng 12 Bắc Kinh đã có tới 80% dân số trở lên bị nhiễm virus. Nhiều video cho thấy các bệnh viện ở thủ đô Trung Quốc tràn ngập bệnh nhân, trong đó đa số là người già.

Theo những hình ảnh do Maxar chụp được ngày 24/12 cho thấy, nhà tang lễ ở Thông Châu ngoại ô Bắc Kinh dường như đã xây dựng một bãi đậu xe mới vào khoảng thời gian đó. Kiểm tra các hình ảnh khác do Planet Labs chụp, Washington Post xác định rằng quá trình mở rộng xây dựng này xảy ra vào hoặc sau ngày 22/12. Hai ngày sau, khu vực này của nhà tang lễ đậu hơn 100 xe.

Theo một nguồn tin (hiện đã bị xóa) mà Nhật báo Thanh niên Bắc Kinh của Trung Quốc công bố, các nhân viên nhà tang lễ đã phải làm việc tăng ca, số trường hợp hỏa táng hàng ngày tăng từ 40 lên 150. Theo ghi nhận của Reuters, trong ngày 21/12, người ta thấy cảnh sát liên tục đến nhà tang lễ để giám sát.

Thượng Hải

Video được quay từ cuối tháng 12 cho thấy cảnh rất đông người bên ngoài hai nhà tang lễ lớn ở trung tâm Thượng Hải.

Một video ban đêm được đăng trên Douyin (phiên bản TikTok tiếng Trung Quốc) vào rạng sáng ngày 28/12 cho thấy, một hàng dài người xếp hàng dài bên ngoài Nhà tang lễ Bảo Hưng. Người đăng tải video lên cho hay người thân và những người làm dịch vụ môi giới tang lễ xếp hàng thay đã xếp hàng chờ hơn 5 tiếng đồng hồ.

Liu nói: “Tôi chưa bao giờ thấy hàng người xếp hàng dài như vậy bên ngoài Bảo Hưng. Các nhà tang lễ lớn của Thượng Hải đã trải qua 18 tháng vắng vẻ, việc xếp hàng dài như vậy chắc chắn là bất thường”.

Đối với anh Shi (27 tuổi) là cư dân Thượng Hải, quá trình tổ chức tang lễ cho người cha (60 tuổi) qua đời vì COVID-19 của anh tại nhà tang lễ Bảo Hưng đặc biệt khó khăn. Cha của anh qua đời tại nhà ngày 21/12, nhưng nhà tang lễ nói rằng sẽ mất 5 ngày để sắp xếp hỏa táng, cho nên trước mắt gia đình phải để thi thể ở nhà.

Để mong sớm hoàn thành tang lễ cho cha, anh Shi bắt đầu xếp hàng từ 9:00 tối hôm trước, nhưng khi anh đến đã có 50 người xếp hàng, anh đợi cả đêm và cuối cùng nhận được số cho cha anh vào lúc 8:00 sáng hôm sau; vài giờ sau, lễ hỏa táng diễn ra ở một địa điểm khác trong cảnh không thành viên gia đình nào được phép tham dự, sau đó anh Shi được thông báo sẽ được nhận tro cốt của cha trong vòng 1-2 tháng.

“Đó chắc chắn là một cú sốc lớn đối với một gia đình bình thường như chúng tôi”, anh nói. Mặc dù khi còn sống cha của anh đã có kết quả dương tính với COVID-19 nhưng nguyên nhân cái chết được liệt kê là “bệnh nền”.

“Đó chẳng phải là trắng trợn dối trá sao?”, anh hỏi.

Côn Minh

So với những hình ảnh được chụp một năm trước, ngày 5/1 bãi đậu xe bên ngoài nhà tang lễ Côn Minh tỉnh Vân Nam đông đúc bất thường với cảnh xe cộ đậu trên đường gần lối vào.

Ngày 28-29/12 có tài khoản trên Douyin đăng ảnh và video ghi lại tình cảnh đông đúc tại nhà tang lễ này, cảnh quay video được ghi cả vào ban ngày và ban đêm.

Một video khác được đăng ngày 2/1 cho thấy những hàng người nối đuôi nhau đi qua một tòa nhà, người đăng tải miêu tả “Đại dịch COVID-19 năm nay. Rất nhiều người đã xếp hàng cả đêm”.

Huwy-min Lucia Liu, giáo sư nhân chủng học tại Đại học George Mason, cho biết: “Những người chờ đợi bên ngoài nhà tang lễ vào ban đêm không đến dự đám tang với tư cách khách mời. Họ có thể là thành viên gia đình của người quá cố hoặc những người môi giới tang lễ đại diện cho gia đình của người quá cố. Họ đang chờ đợi lễ tưởng niệm và hỏa táng được sắp xếp đầu tiên vào buổi sáng. Bình thường không cần xếp hàng, huống chi là vào ban đêm”.

Hàng loạt cáo phó trên cả nước

Trong tháng qua, nhiều cáo phó đã cho thấy số lượng lớn nhân vật nổi tiếng qua đời, nhiều người trong số họ là chuyên gia, học giả và đảng viên ĐCSTQ, nhưng lý do họ qua đời không được phản ánh trong số liệu thống kê của nhà chức trách. Đáng kể trong đó như cựu quan chức ngoại giao từng giúp đàm phán để Hồng Kông trở lại Trung Quốc, người vợ quan chức này nói rằng ông ta đã bị COVID-19; hay như nhà thiết kế linh vật cho Thế vận hội Mùa hè Bắc Kinh 2008 được thông báo qua đời vì “cảm nặng”.

Một số người Trung Quốc dũng cảm đã lên tiếng phê phán chính quyền không nêu sự thật cho truyền thông nước ngoài, bởi vì bản thân họ chứng kiến xung quanh họ rất nhiều người nhiễm COVID-19 và tử vong cho thấy vượt xa con số chính thức mà nhà chức trách tuyên bố.

Trong một cuộc họp báo vào cuối tháng trước, cố vấn cấp cao Liang Wannian nhóm ứng phó COVID-19 của ĐCSTQ cho biết, nhà chức trách chỉ có thể điều tra những trường hợp tử vong sau khi dịch bệnh hiện tại đã qua. Nhà dịch tễ trưởng Wu Zunyou tại CDC Trung Quốc cho biết, trung tâm phân tích tỷ lệ tử vong vượt mức và sẽ công bố kết quả sau. Tuy nhiên người dân Trung Quốc có thể không bao giờ có được câu trả lời thực sự.