Chuyên gia: Trung Quốc “đang vũ khí hóa” các con sông ở Tây Tạng

Bà Maura Moynihan, một nhà phân tích về Trung Quốc và là nhà hoạt động Tây Tạng, cho biết cao nguyên Tây Tạng là nơi khởi nguồn của 10 con sông lớn ở châu Á, cung cấp nước cho hàng trăm triệu người trên khắp châu lục này. Tuy nhiên chính phủ Trung Quốc đã và đang vũ khí hóa các con sông này để đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa của mình, chặn nguồn cấp nước cho các quốc gia châu Á ở hạ nguồn.

Lời cảnh báo của bà Moynihan được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc vừa trải qua trận lũ lụt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ và vấn đề quản lý nguồn nước trở nên cấp thiết. Trong vài tháng qua, hàng chục triệu người tại miền trung và vùng tây nam Trung Quốc đã phải di dời tránh lũ và nền kinh tế Trung Quốc đã tổn thất hàng tỷ đô la.

Lũ lụt cũng làm dấy lên trở lại những lo ngại về độ an toàn cấu trúc và ảnh hưởng môi trường của công trình thủy điện lớn nhất thế giới – Đập Tam Hiệp trên dòng sông Dương Tử. Vào tháng 8, nước chảy vào hồ chứa của đập đã đạt mức cao kỷ lục và gần đạt đến mức công suất tối đa của hồ. Các nhà phê bình cho rằng con đập này chỉ có thể kiểm soát lũ lụt một cách hạn chế và có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng về lâu dài. Nếu con đập bị vỡ, hàng triệu sinh mạng sẽ gặp nguy hiểm.

Theo bà Moynihan, các vấn đề xung quanh Đập Tam Hiệp chỉ là phần nổi của tảng băng. Chính phủ Trung Quốc đã xây dựng hàng trăm, hàng nghìn con đê, hồ chứa, và đập dọc theo hệ thống sông chính của họ.

“Một khi đã xây dựng các đập này, thật sự rất khó để phá bỏ chúng và phục hồi lại những tổn thất môi trường do chúng gây ra,” bà Moynihan cho biết trong cuộc phỏng vấn trong chương trình “American Thought Leaders” của Epoch Times.

Nhà hoạt động cho biết một cuộc khủng hoảng nước sẽ sớm xảy ra, tuy nhiên “không có ai ở phương Tây muốn nghe về điều này.”

Bà Moynihan nói: “Việc Trung Quốc giữ và ngăn chặn dòng nước, vũ khí hóa các con sông dẫn nước từ Tây Tạng sẽ gây ra những hậu quả khủng khiếp bởi vì châu Á là lục địa đông dân nhất thế giới.”

Bà nói thêm: “Chúng ta đang ở trong một cuộc khủng hoảng và tôi không nghĩ rằng có một tổ chức tư vấn chính phủ nào ở Mỹ đang thảo luận đến vấn đề này.”

Trong nhiều thập kỷ, bà Moynihan đã đi khắp những khu vực liên quan để nghiên cứu và báo cáo các vấn đề mà Tây Tạng đang phải đối mặt. Bà cho biết các chuyên mục của bà trước đây thường được đăng trên các tờ báo như The Washington Post, nhưng nhiệt huyết báo cáo của bà đã cạn kiệt “dường như chỉ qua một đêm” kể từ những năm 2000. Bà nói thêm rằng truyền thông hiện nay “về cơ bản đang làm theo lệnh của ĐCSTQ bằng cách loại bỏ bất kỳ và tất cả bài thảo luận nào về Tây Tạng.”

Bà Moynihan nói: “dường như toàn bộ tin tức về Tây Tạng đều bị ngăn chặn không cho công chúng biết trong thập kỷ qua.”

Chặn nguồn cấp nước

Theo bà Moynihan, những dự án xây dựng đập ngang ngược của chính phủ Trung Quốc đã cho phép họ vũ khí hóa nguồn nước bằng cách chặn đứng việc cung cấp nước xuống các quốc gia ở hạ lưu.

Theo hai bản báo cáo trong năm nay, mực nước sông Mekong – bắt nguồn từ Tây Tạng và chảy qua năm quốc gia Đông Nam Á, đã xuống đến mức thấp kỷ lục trong hai năm qua. Điều này không chỉ do lượng mưa ít hơn, mà còn do các đập thủy điện ở thượng nguồn của Trung Quốc đã giữ lại một lượng nước khổng lồ.

Một báo cáo vào tháng 4 cho thấy trong sáu tháng năm 2019, mặc dù Trung Quốc đã có mưa lớn, nhưng các đập trên thượng nguồn sông Mekong của nước này vẫn giữ lại một lượng nước chưa từng có, ngay cả khi các quốc gia ở hạ lưu đang gặp hạn hán nghiêm trọng. Báo này do công ty tư vấn khí hậu có trụ sở ở Hoa Kỳ Eyes on Earth thực hiện và do Tổ chức Sáng kiến Hạ lưu Sông Mekong (LMI) của chính phủ Mỹ và Tổ chức Quan hệ đối tác Cơ sở hạ tầng Bền vững do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn đồng ủy quyền thực hiện.

Trong một báo cáo tháng 8, Ủy ban Sông Mekong, một tổ chức liên chính phủ bao gồm Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam, cũng cho rằng hạn hán ở lưu vực sông Mekong có liên hệ với các đập của Trung Quốc.

Vào ngày 14/9, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã chỉ trích hoạt động của Bắc Kinh trên Sông Mekong. Ông nói rằng “những quyết định đơn phương của ĐCSTQ nhằm giữ nước trên thượng nguồn đã làm trầm trọng thêm đợt hạn hán lịch sử.”

Ông chỉ trích chính phủ Trung Quốc đã không chia sẻ đầy đủ các dữ liệu về dòng nước với Ủy ban Sông Mekong. Theo Ủy ban này, Bắc Kinh chỉ cung cấp dữ liệu mực nước và lượng mưa trong mùa lũ của hai trong số nhiều trạm quan trắc của họ trên thượng nguồn Sông Mekong, và điều này “không đủ” cho mục đích quản lý nguồn nước. Vào cuối tháng 8, thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã cam kết chia sẻ thông tin thủy văn hàng năm với các nước hạ nguồn Sông Mekong, nhưng không nói thêm chi tiết.

Ông Pompeo khuyến khích các quốc gia hạ nguồn sông Mekong “yêu cầu ĐCSTQ chịu trách nhiệm về cam kết chia sẻ dữ liệu nước của mình”

Ông nói: “Dữ liệu nên công khai và được thông báo quanh năm” và nên được chia sẻ thông qua Ủy ban Sông Mekong.

Tuần trước, Mỹ đã khởi động Quan hệ đối tác Mekong-Hoa Kỳ, cam kết tài trợ hơn 150 triệu USD cho các sáng kiến khu vực, một phần nhằm tăng cường an ninh nguồn nước dọc Sông Mekong.

Bà Moynihan cho biết các quốc gia ở hạ nguồn đã không lên tiếng về vấn đề này bởi mối liên hệ kinh tế sâu sắc với Bắc Kinh. Bà lưu ý rằng nhiều quốc gia Đông Nam Á đã ký kết tham gia vào dự án Sáng kiến Vành đai và Con đường – dự án đầu tư cơ sở hạ tầng của chính phủ Trung Quốc nhằm tăng cường sức ảnh hưởng của họ trên toàn thế giới.

Bà nói: “Họ thực sự không thể lên tiếng và chỉ trích ĐCSTQ … vì ĐCSTQ có thể chặn nguồn cung cấp cho họ. Điều này rất, rất nghiêm trọng.”

Bà Moynihan cho biết hiện Ấn Độ cũng đang đối mặt với viễn cảnh nguồn cấp nước của họ bị cạn kiệt. Trung Quốc đang xây dựng một số đập thủy điện dọc theo sông Brahmaputra chảy từ Tây Tạng sang Ấn Độ và Bangladesh, làm dấy lên lo ngại rằng chính phủ Trung Quốc sẽ tận dụng điều này để chiếm lấy lợi thế về kinh tế và chính trị. 

Bà Moynihan nhớ lại cuộc trò chuyện với một vị tướng Ấn Độ đã nghỉ hưu mà bà đã gặp tại một buổi tiệc cocktail ở New Delhi.

Bà Moynihan nói: “Chúng tôi nói về Tây Tạng. Ông ấy nói, ‘chà, chúng ta sẽ làm gì? Họ ở đó. Và chúng ta ở đây nhìn lên, và súng của họ đang chĩa xuống chúng ta. Và họ cũng đang nắm giữ nguồn nước của chúng ta. Chúng ta sẽ làm gì?’”

Cathy He và Jan Jekielek/ The Epoch Times

Xem thêm: