Đạo làm quan: Lo nỗi lo của thiên hạ

(Tranh minh họa: Council Auction House, Public Domain)

Người làm quan thời xưa có câu: “Lạc dĩ thiên hạ, ưu dĩ thiên hạ”, vui cái vui của thiên hạ, lo nỗi lo của thiên hạ. Lý niệm này đã tạo nên những người làm quan ôm chí lớn tế thế an dân, một lòng vì dân. Họ vừa hết lòng quan tâm đến những nỗi khổ và lợi ích của người dân, yêu thương nhân dân, vừa nỗ lực “dĩ đức phục nhân”, dùng đạo đức để cảm hóa bách tính.

(Tranh minh họa: Council Auction House, Public Domain)

Trình Hạo sống ở thời Bắc Tống, ông là một nhà Nho ôm chí lớn tế thế an dân.

Khi nhậm chức ở huyện Phù Câu, Trình Hạo đã giúp người dân giải quyết không ít những chuyện khó khăn. Khi vừa đến nhậm chức, nghe tin nguồn nước trong vùng bị nhiễm mặn, ông hỏi phụ tá: “Lẽ nào người dân từ trước tới giờ đều uống loại nước này sao?” Phụ tá đáp: “Chỉ có một giếng nước ngọt nằm trong tăng viện, nhưng mà nơi đó không cho phép phụ nữ đến lấy nước”. Trình Hạo sau khi thương thảo đã ra lệnh cho đào thêm giếng từ mạch nước ngầm đó, thế là vấn đề nước uống của người dân được giải quyết.

Quan tuần duyệt Vương Trung Chính được Hoàng đế sủng ái, bất cứ nơi nào ông đến tuần tra, các quan chức địa phương đều tiêu rất nhiều tiền để làm vừa lòng. Khi ông đến huyện Phù Câu, một ti lại đã hỏi Trình Hạo cách tiếp đãi Vương Trung Chính. Trình Hạo trả lời dứt khoát: “Huyện chúng ta nghèo khó, sao có thể bắt chước các huyện khác? Hơn nữa, số tiền này đều lấy từ người dân, không nên dùng một cách không thận trọng”. Sự chính trực của Trình Hạo đã làm Vương Trung Chính kinh sợ, trong suốt nhiệm kỳ của Trình Hạo, ông ta cũng không đến huyện Phù Câu một lần nào.

Trình Hạo đã viết thư cho một người bạn: “Đối với người dân, tôi muốn dùng nhân đức để giáo hóa”. Có một người vì ăn trộm mà bị bắt giữ, Trình Hạo nói người đó: “Nếu ngươi từ nay có thể cải chính, ta sẽ giảm nhẹ tội cho ngươi”. Sau người đó lại tái phạm. Trong lúc bị áp giải, người đó rất hổ thẹn, không còn mặt mũi nào để gặp Trình Hạo, vì thế đã tự vẫn.

Lúc Trình Hạo rời huyện Phù Câu chuyển đến nơi khác nhậm nhức, người dân địa phương khóc thương xin ông ở lại đừng rời đi.

Trình Hạo từng đảm nhiệm nhiều chức quan, nguyên tắc làm quan của ông là dùng đức hạnh để cảm hóa người dân.

Khi ông đến làm huyện lệnh Thượng Nguyên, bờ kè của hồ nước bị vỡ cần phải sửa chữa gấp, nếu không sẽ ảnh hưởng đến đồng ruộng. Nhưng việc sửa chữa đòi hỏi nhiều nhân lực, nếu chờ phê duyệt để tiến hành sửa chữa sẽ không kịp, nên ông nhanh chóng tập hợp dân chúng sửa chữa phần bờ kè bị vỡ rồi mới bẩm báo lên trên. Trợ thủ của ông khuyên rằng: “Làm như thế sẽ bị cấp trên trách tội”. Trình Hạo đáp: “Ta không còn sự lựa chọn nào khác, nếu chờ đợi thì năm sau người dân lấy gì để ăn đây?” Ông còn nói: “Ta vì dân bị phạt sẽ không do dự, cũng không tiếc mạng này”.

Dưới sự chỉ huy và giám sát của Trình Hạo, bờ kè đã nhanh chóng được tu sửa. Vụ mùa năm đó thu hoạch kết quả quả rất tốt, các nông dân đều nói rằng: “Chúng ta may mắn gặp được Trình huyện lệnh, tấm lòng rộng mở, nhân ái và đức hạnh, đồng cảm với nỗi khổ của người dân”.

Theo “Câu chuyện lịch sử: Tế thế an dân, hậu đức tải vật“
Đăng trên ChanhKien.org
Tác giả: Hoằng Nghị

Xem thêm: