Quân vương và quần thần nhân nghĩa là phúc của muôn dân

Người có lòng nhân nghĩa một khi làm việc gì đều sẽ suy xét đến lợi ích của người khác trước lợi ích của bản thân mình, luôn hành thiện và rời xa ác. Cho nên, nếu ở trong phạm vi nhỏ là một tập thể hay phạm vi lớn là một quốc gia, người đứng đầu có lòng nhân nghĩa thì những người bên dưới cũng sẽ được hưởng phúc. Từ xưa đến nay, bậc Quân vương, bậc thanh quan nhân nghĩa luôn là điều mà người dân mong mỏi.

Tề Cảnh Công là một trong những vị Quân vương nổi danh của thời Xuân Thu. Yến Tử là một vị Tể tướng tài giỏi lưu danh sử sách. Sự kết hợp của cả hai đã tạo nên một nước Tề hùng mạnh. Tề Cảnh Công mặc dù lúc đầu bị cuốn vào những thói hư tật xấu, nhưng nhờ biết tiếp thu lời can gián thẳng thắn mà khéo léo của Yến Tử, cuối cùng ngày càng quan tâm đến dân chúng hơn, biết tạo phúc cho dân, cũng được tính là một vị quân vương nhân nghĩa.

Yến Tử nhân nghĩa, khiến Quân vương tỉnh ngộ

Có một lần, một trận mưa kéo dài 17 ngày đã khiến nhiều ngôi nhà ở nước Tề bị ngập, có nơi thiếu lương thực và rất lạnh. Nhiều người đã phải di dời và nạn đói diễn ra. Tuy nhiên, thay vì đưa người và lương thực đi tiếp tế, Tề Cảnh Công lại thưởng thức những bữa ăn xa hoa và uống rượu suốt ngày đêm.

Yến Tử rất lo lắng cho những người dân phải di dời. Ông liên tục thỉnh cầu Cảnh Công chuyển kê dự trữ đến cho dân. Cảnh Công đã từ chối. Yến Tử bèn cho chở lúa của mình tới người dân bị lũ lụt, đồng thời hỗ trợ cho họ những vật dụng cần thiết và cố hết sức giúp đỡ họ.

Sau đó, Yến Tử đến cung điện và thưa với Cảnh Công:

Trời mưa đã 17 ngày. Mỗi thành phố có hàng chục ngôi nhà bị sập. Mỗi làng có nhiều gia đình bị đói. Người già, người tàn tật, phụ nữ và trẻ em ở trong tình trạng nguy hiểm, không có đủ thức ăn và không đủ quần áo ấm. Thậm chí giờ đây họ không có một mái nhà trên đầu. Họ đang tuyệt vọng và cần sự giúp đỡ ngay lập tức.

Nhưng Chúa công, Ngài đã không cảm thông, từ chối giúp họ và lại tiếp tục uống rượu và lãng phí lương thực.

Trong cung điện của Ngài, ngựa ăn lương thực mà người ăn, chó ăn thịt cừu và thịt bò. Vợ và thê thiếp của Ngài tận hưởng mọi thứ xa xỉ nhất. Chúa công, Ngài không nghĩ rằng mình quá hào phóng đối với ngựa, chó và thê thiếp nhưng rất khắc nghiệt với dân chúng sao?

Hãy tự hỏi bản thân, khi vương quốc của Ngài đầy những nạn nhân chịu đói và lạnh, và họ rất tuyệt vọng khi không có sự giúp đỡ, làm sao một vị vua vẫn có tâm trạng say sưa và vui chơi? Chúng thần quan chức phục vụ Ngài. Công việc của chúng thần là thảo luận về các vấn đề quốc gia với Ngài, giúp Ngài đưa ra quyết định đúng đắn có lợi cho đất nước và dân tộc.

Người dân đang trong cảnh nghèo khổ, họ đang đói và lạnh, và họ không có ai để nương tựa! Nhưng vua của họ thì đã nhắm mắt làm ngơ trước trạng tuyệt vọng của họ. Thần đã không làm tốt chức trách của mình! Thần đã phạm tội rồi!

Sau đó Yến Tử xin Cảnh Công cho ông được từ quan rồi rời đi.

Tề Cảnh Công rất xấu hổ sau khi nghe những lời thật lòng của Yến Tử. Ông đã đuổi theo Yến Tử và đề nghị Yến Tử không từ quan. Vì trời vẫn còn mưa và đường rất trơn nên Cảnh Công không thể đuổi kịp Yến Tử. Sau đó ông bảo tùy tùng chuẩn bị xe ngựa và chạy đến nhà Yến Tử. Cảnh Công thấy Yến Tử đang đi đưa ngũ cốc và gạo cho người dân. Những vật dụng giúp đỡ dân vẫn đang nằm trên nền đất, và Yến Tử đã rời nhà.

Cảnh Công chạy ra ngoài và cuối cùng đuổi kịp Yến Tử:

Ta sai rồi. Khanh đã quyết định không phụng sự ta nữa. Có thể ta không xứng đáng với sự phục vụ của khanh, nhưng hãy nghĩ cho nhân dân. Hãy ở lại bên ta. Ta sẵn lòng đưa lương thực và các vật dụng khác trong cung điện cho người dân. Khanh có thể quyết định lấy bao nhiêu tùy ý.

Ngay khi trở về vị trí của mình, Yến Tử lập tức sai người phân phát lương thực cho người dân. Cảnh Công cũng thúc giục các quan lại giúp đỡ cứu trợ thiên tai. Nhà vua đã giảm lượng thức ăn vào mỗi bữa ăn và ngừng uống rượu. Ông ra lệnh không cho ngựa ăn kê và chó ăn cháo thịt nữa. Ông cũng giảm các món quà tặng cho vợ và quý phi của mình.

Cuối cùng, cơn mưa cũng chấm dứt. Toàn bộ nước Tề, từ vua đến quan lại và dân chúng, đã cùng nhau vượt qua thiên tai.

Khuyến thiện Quân vương

Một ngày nọ, Tề Cảnh Công cùng nhiều quan viên du ngoạn tại Thọ Cung, vô tình thấy một ông lão lớn tuổi ốm yếu, nhợt nhạt với một bó củi lớn trên lưng. Dường như ông lão đã không ăn gì trong một thời gian dài, và trông ông kiệt sức. Tề Cảnh Công cảm thấy rất buồn và thấy tội nghiệp ông lão, bèn ra lệnh cho người chăm sóc ông lão để ông lão không phải làm việc cực nhọc và chịu đói nữa.

Yến Tử đã ca ngợi việc làm của Cảnh Công:

Thần nghe nói bản chất của một quân vương là giữ người tài đức bên cạnh và xót thương cho những ai bất hạnh. Như hôm nay Ngài thương xót ông lão kia, điều đó cho thấy Ngài sẵn lòng đối đãi tốt bách tính. Đó chính là gốc rễ của việc trị quốc!

Một bậc quân vương thánh minh sẽ đánh giá cao năng lực và đạo đức, gặp kẻ bất hạnh đem lòng xót thương. Khi thấy người khác đang chịu khổ, cũng sẽ nghĩ đến những người khác đang gặp cảnh tương tự. Thần thỉnh cầu Ngài hãy lệnh cho các quan lại địa phương tìm hiểu về những người cần giúp đỡ – người già, trẻ em, góa phụ, người vô gia cư – và chăm sóc họ một cách thích đáng. Bằng cách này sẽ có thể truyền rộng ân huệ của Ngài khắp nơi.

Tề Cảnh Công lập tức đồng ý làm theo đề nghị của Yến Tử. Người dân nước Tề sau đó sống ngày càng an định và hài hòa hơn.

• Xem thêm: Đạo trị quốc: Đánh mất lòng tin là đánh mất thiên hạ

Tề Cảnh Công cầu mưa

Lại có một năm nước Tề gặp phải đại hạn, dân chúng sắp bị lỡ mất vụ mùa, có thể sẽ gây ra nạn đói. Tề Cảnh Công vô cùng lo lắng, triệu tập quần thần lại hỏi:

Đã lâu như vậy rồi mà Trời không mưa, làm chậm trễ mất mùa vụ. Nếu cứ như thế này, dân chúng sẽ rơi vào cảnh đói khát, lầm than. Trẫm cho người đi xem quẻ, thấy nói là do Sơn Thần và Hà Bá tác quái. Trẫm muốn trưng cầu ý kiến của các khanh, để mua vật phẩm tế lễ. Các khanh thấy thế nào?

Bề tôi nghe xong, đều là người này nhìn người kia mà không nói một lời nào.

Một lát sau, Tể tướng Yến Tử bước lên trước nói:

Thần cho là không được. Việc cúng tế Sơn Thần là không được. Bởi vì, Sơn Thần vốn chính là dùng đá làm thân thể, dùng cỏ cây làm lông. Ông Trời lâu không cho mưa xuống, bộ lông của Sơn Thần sẽ vì khô hạn mà héo úa, thân thể sẽ vì phơi nắng mà nóng bỏng. Chẳng lẽ Sơn Thần lại không muốn mưa sao? Hẳn là Sơn Thần tự bản thân cũng không có biện pháp, cho nên cúng tế Sơn Thần thì có tác dụng gì đây?

Tề Cảnh Công nói: “Nếu không cúng tế Sơn Thần thì ta chuẩn bị cúng tế Hà Bá có được không?”

Yến Tử lại nói:

Không được! Cúng tế Hà Bá cũng là không được. Nước là quốc thổ của Hà Bá. Tôm, cua, cá là thần dân của Hà Bá. Ông Trời lâu không cho mưa xuống, nước suối sẽ khô cạn, nước sông sẽ khô kiệt. Khi ấy, quốc thổ của Hà Bá sẽ mất, thần dân cũng bị chết khát. Chẳng lẽ Hà Bá không mong mưa xuống sao? Hẳn là Hà Bá tự bản thân cũng không có biện pháp, cho nên cúng tế Hà Bá cũng là vô ích.

Tề Cảnh Công lo lắng hỏi: “Vậy thì ta phải làm gì bây giờ?”

Yến Tử nói:

Quân vương, nếu ngài có thể đi ra ngoài cung điện, ngày đêm chịu đựng nắng gió, cùng với Sơn Thần và Hà Bá lo lắng cho muôn dân của mình mà cầu nguyện Trời xanh. Làm như vậy, ông Trời có thể sẽ cho mưa rơi xuống giúp dân, ban phúc cho dân.

Tề Cảnh Công sau đó thực sự đã ra khỏi cung, đến vùng nông thôn sống cùng dân chúng, ngày phơi nắng, đêm để trần. Ông thành tâm thành ý cầu nguyện Trời xanh. Ba ngày sau, Trời quả nhiên đã cho mưa rơi xuống, đúng vào lúc dân chúng bắt đầu mùa vụ gieo cấy, trồng trọt.

Bậc Quân vương nhân nghĩa, nếu có thể thấy dân vui mà vui, thấy dân buồn mà buồn, nhân ái, yêu thương dân như con, đồng tâm đồng đức với dân chúng thì Trời xanh cũng sẽ ban phúc.

Có thể nói rằng Quân vương và quần thần nhân nghĩa là cái phúc của muôn dân. Tề Cảnh Công rất may mắn khi có Yến Tử bên cạnh, bởi Yến Tử đã giúp ông nhận ra lỗi lầm của mình, phản ánh những sai lầm và cải thiện bản thân. Yến Tử cũng không uổng khi có một vị Quân vương như Tề Cảnh Công, biết tỉnh ngộ kịp thời, thẳng thắn nhìn vào sai lầm của bản thân. Đôi khi, Tề Cảnh Công cảm thấy xấu hổ bởi lời khuyên của Yến Tử và cảm thấy mất mặt, nhưng ông đồng ý với mọi điều mà Yến Tử nói và ngưỡng mộ dũng khí của Yến Tử vì luôn lên tiếng vì lợi ích của người dân.

Khi Yến Tử qua đời, Cảnh Công rất buồn và khóc:

Khanh luôn khuyên răn ta ngày đêm và chỉ ra những sai lầm dù là nhỏ nhất. Nhưng ta lại làm ngơ và không cải biến. Giờ khanh đi rồi, nếu Tề quốc gặp nạn, nhân dân sẽ hỏi xin ai giúp đỡ đây!

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Đạo trị quốc thời xưa: Nhìn mặt nước tự soi mình

Mời xem video: