Hoàng Trình Thanh và 7 kế sách giúp nhà Lê Sơ

Hoàng Trình Thanh là một trong những Nho sĩ đầu tiên của nhà Lê Sơ được bổ nhiệm làm quan. Trải qua 4 đời Vua, ông đã ra các kế sách giúp ổn định và phát triển đất nước, giúp nhà Lê cường thịnh dưới thời vua Lê Thánh Tông. Ông được suy tôn là “Nho lâm kỳ thụ” tức cây cổ thụ trong rừng Nho sĩ.

Ra mắt chủ tướng Lê Lợi

Hoàng Trình Thanh sinh năm 1411 ở làng Huyền Khê, xã Trung Thanh Oai, phủ Ứng Thiên (nay là làng Đa Sĩ, phường Kiến Hưng, quận Hà Đông, Hà Nội).

Tháng 11/1426, nghĩa quân Lam Sơn thắng lớn trong trận Tốt Động – Chúc Động, toàn bộ quân Minh phải rút hết vào các thành trì cố thủ chờ thêm viện binh từ nhà Minh sang.

Nghĩa quân Lam Sơn vây chặt các thành, nhất là thành Đông Quan.

Lúc này nghĩa quân Lam Sơn đã kiểm soát được đất nước, rất cần nhân lực để xây dựng bộ máy hành chính. Lê Lợi cho dựng dinh Bồ Đề làm đại bản doanh chỉ huy của nghĩa quân.

Từ dinh Bồ Đề các văn bản, sắc lệnh được Lê Lợi ban hành. Sắc lệnh đầu tiên là tìm nhân tài: “Hạ lệnh cho các tướng hiệu, các quan cấp lộ, phải tìm kiếm những người có tài lược trí dũng, có thể làm được các chức như tư mã hoặc là thượng tướng, mỗi viên tiến cử lấy một người” (Đại Việt Sử ký Toàn thư).

Đầu năm 1427 có Nho sinh là Hoàng Trình Thanh đến dinh Bồ Đề ra mắt Lê Lợi, dâng lên các bản viết của mình. Lê Lợi rất cần người, phong cho làm “Bản phủ học sinh”, sau Hoàng Trình Thanh lại giữ chức “Nội học sinh Trung trù tống thực”.

Làm quan trải 4 đời Vua

Sau khi đánh bại quân Minh, Lê Lợi lên ngôi Vua, hiệu là Lê Thái Tổ. Lúc này đất nước chưa ổn định, Triều đình cũng chưa tổ chức được cuộc thi khoa bảng lớn, nhưng vẫn có các kỳ thi Hoành từ và Minh kinh bác học nhằm tìm người tài.

Năm 1431, Triều đình tổ chức thi Hoành từ, Hoàng Trình Thanh đã được bổ nhiệm làm quan nhưng vẫn tham gia kỳ thi. Kỳ thi này có 5 người đỗ tiến sĩ, Hoàng Trình Thanh đỗ cao thứ 3, thể hiện được sức học của ông.

Theo “Đa sĩ Hoàng tộc gia phả” năm 1434 thời vua lê Thái Tông, Hoàng Trình Thanh được phong làm “Cục trưởng Ngự tiền học sinh”, đến năm 1437 thì thăng làm “Chánh chưởng nội mật viện”.

Năm 1443 dưới thời vua Lê Nhân Tông, ông được cử đi sứ sang nhà Minh. Sau khi trở về ông được thăng lên làm “Trung nghị đại phu Hàn lâm viện thị độc Tri ngự tiền học sinh cục trưởng”.

Năm 1459, ông lại được cử làm Phó sứ sang nhà Minh. Với tài ngoại giao ông đã giải quyết được nhiều vấn đề khúc mắc, giúp quan hệ hai nước tốt đẹp hơn sau chiến thắng của nhà Lê trước đó.

Dâng 7 kế sách giúp nhà Lê Sơ

Năm 1460, vua Lê Thánh Tông lên ngôi, ban hành nhiều chính sách nhằm chống tham nhũng, thay đổi giáo dục nhằm tìm được người hiền tài.

Hoàng Trình Thanh đã dâng lên Vua kế sách nhằm chấn hưng đất nước, kế sách này gói gọn trong 7 mục chính như sau:

• Thứ nhất phải thuận âm – dương, trên – dưới, trong – ngoài thì trong nước mới có hòa khí.
• Thứ nhì phải trọng người hiền tài, có học thức, trọng kinh sách, noi theo tiền nhân thì nền chính học mới thịnh vượng.
• Thứ ba phải chăm sóc bồi dưỡng các thế hệ đời sau.
• Thứ tư phải tiết kiệm của cải tiền bạc thì mới mở mang được kinh tế.
• Thứ năm phải thận trọng tuyển chọn quan chức mới chăm lo được chúng dân chứ không phải cai trị dân.
• Thứ sáu phải thường xuyên huấn luyện quân sự thì nền võ bị mới mạnh.
• Thứ bảy phải lập đồn điền để kết hợp kinh tế với quốc phòng.

Trong đó kế sách đầu tiên “phải thuận âm – dương, trên – dưới, trong – ngoài thì trong nước mới có hòa khí” là rất quan trọng. Bởi nhà Lê trước đó Triều đình bất ổn, quan lại nghi kỵ gièm pha khiến nhiều người bị xử oan, các vua Thái Tông, Nhân Tông, Nghi Dân đều bị chết do tranh đoạt triều chính.

Bảy chính sách được Hoàng Trình Thanh phân tích lợi hại tường tận dâng lên, vua Lê Thánh Tông chấp nhận tất cả và thi hành. Điều này có thể nói là một trong những nguyên nhân giúp tạo nên thời kỳ Hồng Đức cường thịnh bậc nhất trong lịch sử.

Việc thực thi kế sách thứ 6 và 7 giúp quân đội ngày càng hùng mạnh. Sau này năm 1470, vua Lê Thánh Tông có thể điều động đến 26 vạn quân tiến đánh Chiêm Thành, năm 1478 đưa 20 quân tiến đánh Lan Xang (Lào ngày nay) mà vẫn có được đầy đủ quân lương tiếp ứng. Các cuộc tiến quân này khiến Chiêm Thành và Lan Xang quy phục, lân bang e sợ, trở thành chư hầu hàng năm cống nạp cho Đại Việt.

Năm 1463, Hoàng Trình Thanh mất đột ngột khiến vua Lê Thánh Tông vô cùng thương tiếc, phong tặng ông tước “Tham chính Thái bảo Triều liệt đại phu”. Ông được suy tôn là “Nho lâm kỳ thụ” tức cây cổ thụ trong rừng Nho sĩ.

Con cháu ông có 9 người đỗ đạt, trong đó có 1 Trạng nguyên là Hoàng Nghĩa Phú, 8 người đỗ tiến sĩ.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Cuộc nam tiến thời Lê sơ giúp mở mang bờ cõi, lân bang e sợ
• Đại Việt từng khiến các nước Đông Nam Á thần phục

Mời xem video: