Làng Á Lữ và tục thờ Kinh Dương Vương

Huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh được xem là đất thiêng, xưa kia là trung tâm văn minh Luy Lâu, là cái nôi của Phật giáo và Nho giáo. Làng Á Lữ tại đây là nơi thờ thủy tổ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân và Âu Cơ

Á Lữ là ngôi làng cổ nằm ở phía nam sông Đuống, là nơi duy trì tục lệ thờ Kinh Dương Vương. Sách “Đại Nam thực lục” (Đại Nam thực lục đệ tam kỷ, quyển 53, mặt khắc 25, 26) có ghi chép rằng “Miếu Kinh Dương Vương nằm ở xã Á Lữ, huyện Siêu Loại”. Ngôi miếu này hiện vẫn còn.

Truyền thuyết dân gian về Kinh Dương Vương

Theo Lĩnh Nam Chích Quái thì ông nội của Lạc Long Quân là Đế Minh (cháu 3 đời của Thần Nông) sinh ra con cả là Đế Nghi. Khi Đế Minh đi tuần thú phương nam thì gặp và cưới con gái bà Vụ Tiên sinh ra Lộc Tục.

Đế Minh ngạc nhiên trước tư chất của Lộc Tục nên muốn chọn làm người nối ngôi, nhưng Lộc Tục lại muốn anh mình là Đế Nghi lên ngôi.

Cuối cùng Đế Minh quyết định truyền ngôi cho con trưởng Đế Nghi làm vua phương bắc, và cho Lộc Tục làm vua phương nam, lấy sông Dương Tử làm giới tuyến.

Từ đấy phía bắc sông Dương Tử do Đế Nghi cai quan, phía nam sông Dương Tử do Lộc Tục cai quản. Lộc Tục khi lên ngôi Vua lấy hiệu là Kinh Dương Vương, đặt quốc hiệu là Xích Quỷ, biên giới phía bắc tới hồ Động Đình.

“Đại Việt Sử ký Toàn thư” ghi chép rằng:

“Xưa cháu ba đời của Viêm Đế họ Thần Nông là Đế Minh sinh ra Đế Nghi, sau Đế Minh nhân đi tuần phương Nam, đến Ngũ Lĩnh lấy con gái Vụ Tiên, sinh ra vua [Kinh Dương Vương]. Vua là bậc thánh trí thông minh, Đế Minh rất yêu quý, muốn cho nối ngôi. Vua cố nhường cho anh, không dám vâng mệnh. Đế Minh mới lập Đế Nghi là con nối ngôi, cai quản phương Bắc, phong cho vua làm Kinh Dương Vương, cai quản phương Nam, gọi là nước Xích Quỷ.”

Kinh Dương Vương kết hôn với nữ Thần Long, sinh ra Lạc Long Quân. Lạc Long Quân kết duyên với Âu Cơ sinh ra bọc rồng trăm trứng nở ra trăm con. 50 con theo mẹ lên núi, 50 con theo cha xuống biển, con trai cả được truyền ngôi, phong là Hùng Vương, lập ra nước Văn Lang

Tục thờ Kinh Dương Vương ở làng Á Lữ

Xưa kia làng Á Lữ có nhiều kiến trúc tín ngưỡng như miếu đình đền chùa. Đền Thượng thờ thủy tổ Kinh Dương Vương, Đền Hạ thờ Lạc Long Quân và Âu Cơ, ngoài ra còn có chùa Đông Linh Bát Nhã thờ bà Vụ Tiên, Thần Long và Âu Cơ.

Thủy tổ Kinh Dương Vương được người làng tôn là Thành Hoàng và được thờ trong đình làng, cùng với Lạc Long Quân và Âu Cơ. Đình có 2 tòa là Tiền tế 7 gian và Đại đình có 5 gian, các bộ khung gỗ được chạm khắc “tứ linh, tứ quý” khá tinh xảo. Nơi đây còn lưu giữ các thần phả cùng sắc phong của các đời Vua.

Năm 1949, quân Pháp đưa quân đến Á Lữ phá hoại đình đền chùa, dân chúng đã kịp di dời những văn vật quý giá. Quân Pháp đến đây đã cho đốn cây nhằm phục vụ chiến tranh, lăng Kinh Dương Vương cũng bị Pháp đốt sạch.

Năm 1997, người dân làng Á Lữ đóng góp tiền của khôi phục lại lăng, đến năm 2001 tỉnh Bắc Ninh mới có dự án trùng tu tôn tạo khu di tích. Năm 2013, lăng được đầu tư mở rộng như ngày nay.

Ngày nay đền thờ Kinh Dương Vương vẫn bảo lưu được các văn vật như: ngai bài vị, thần phả, 15 đạo sắc phong, văn tế, hoành phi, câu đối. Rừng cây quanh lăng khi xưa, nhưng nay chỉ còn vài chục cây xà cừ và cây sưa nằm cạnh bờ sông Đuống.

Hàng năm cứ ngày 16 đến 18 tháng giêng, làng Á Lữ lại mở hội. Lễ hội thờ thủy tổ rất lớn, làng phải huy động 500 người để phục vụ cho các lễ rước và các nghi lễ khác. Vào ngày rằm trung thu 15 tháng 8, làng lại làm 3 mâm trám đen và 3 mâm gỏi cá tế lễ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân và Âu Cơ tại Đền Thượng và Đền Hạ.

Mâm “trám đen” tượng trưng cho 50 con theo mẹ Âu Cơ lên núi sinh cơ lập nghiệp. Mâm “gỏi cá” tượng trưng cho 50 người con theo cha Lạc Long Quân xuống biển khai phá miền biển.

Những ngày lễ hội thu hút hàng vạn người từ khắp miền đất nước, là dịp để ôn lại văn hóa truyền thống, tín ngưỡng của dân tộc với rất nhiều câu truyện cổ dân gian.

Đền Thượng và Đền Hạ được công nhận là di tích lịch sử văn hóa Quốc gia. Mỗi lần mở hội đều có hàng vạn người dân trong nước cũng như kiều bào đến thắp hương tưởng nhớ tổ tiên, được nghe những câu truyện dân gian để hiểu rõ hơn về cội nguồn dân tộc, tự hào là con Lạc cháu Hồng.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Luy Lâu: Trung tâm văn hóa, cái nôi của Phật giáo tại Giao Chỉ

Mời xem video: