Hoàng đế Khang Hy: Trị vì “lấy dân làm gốc”

Có thể nói rằng mỗi khi trong lịch sử một quốc gia xuất hiện cảnh thái bình thịnh trị thì nhân tố không thể thiếu chính là sự minh trí và đạo đức cao thượng của bậc Quân vương. Hơn thế nữa, rất nhiều Đế vương anh minh đều áp dụng đạo trị vì đất nước “lấy dân làm gốc”. Khang Hy cũng là một vị Hoàng đế đề xướng và thi hành được đạo lý này.

“Lấy dân làm gốc” hiểu theo nghĩa bề mặt là mỗi khi thi hành một chính sách thì điều đầu tiên là cần phải xem xét đền người dân. Làm được điều này quả thực không phải việc dễ dàng. Khang Hy 8 tuổi lên ngôi, trị vì đất nước suốt 61 năm, là một trong những Đế Vương tại vị lâu nhất trong lịch sử thế giới. Thời gian tại vị của ông được xem là mở đầu của thời kỳ thịnh thế “Khang Càn” kéo dài hơn 100 năm. Sách lược “lấy dân làm gốc” của ông bao gồm một số điểm chủ yếu.

Từ bé đã hiểu “Duy nhân giả vô địch”

Khi Khang Hy lên ngôi, nhà Thanh vẫn còn rất vất vả trong việc duy trì cục diện vùng đất Trung Nguyên, việc thống nhất Trung Nguyên vẫn chưa hoàn thành, dân chúng mâu thuẫn với triều đình.

Thái hoàng thái hậu Hiếu Trang hỏi Khang Hy nghĩ gì, ông đáp: “Duy nhân giả vô địch”, chỉ người nhân từ là không có kẻ thù. Ông lại nói với các vị đại thần: “Để dẹp loạn chỉ có duy trì lòng khoan dung, tấm lòng rộng rãi mới được lòng dân. Đạo lý trị vì thiên hạ lấy khoan dung làm căn bản.”

Năm 16 tuổi, với trí tuệ và dũng khí hơn người, Khang Hy đã sắp xếp kế hoạch diệt trừ được quyền thần Ngao Bái. Sau đó ông bình định loạn Tam phiên, hai lần thân chinh Chuẩn Cát Nhĩ, phía Bắc chống Sa Hoàng, xây dựng thiên hạ, hoàn thành xong việc thống nhất toàn Trung Nguyên. Trong suốt những năm đó, “Duy nhân giả vô địch” đã trở thành điều được ông thực thi triệt để.

Khoang dung với người nổi loạn

Đối với loạn Tam Phiên, Khang Hy từng nhiều lần nói rõ quyết tâm bảo vệ cương thổ, đồng thời hy vọng quân nổi loạn lấy lợi ích quốc gia làm trọng. Hoàng đế nói nếu như họ đình chỉ làm loạn thì Triều đình cũng sẽ không trách lỗi xưa. Sau khi bình định được rồi Khang Hy lại yêu cầu: “Xử lý phải khoan dung, không can thiệp ảnh hưởng quá nhiều người.”

Quan đề đốc Thiểm Tây là Vương Phụ Thần khởi binh theo Ngô Tam Quế. Lúc ấy gia đình con trai Vương Phụ Thần đều đang ở tại kinh thành. Các đại thần đều đề nghị lập tức bắt giữ họ nhưng Khang Hy vẫn bình tĩnh để cho Vương Kế Trinh đưa tin cho cha, nói rõ rằng Triều đình lượng thứ cho người lầm lạc mà biết quay lại, sẽ không truy cứu trách nhiệm.

Vương Phụ Thần vô cùng cảm động, đã lập tức dẫn binh sĩ hướng về Triều đình bái lạy, nhưng bởi vì trong lòng vẫn còn điều trăn trở, nên chưa chịu đầu hàng.

Khang Hy bổ nhiệm Đồ Hải làm Phủ viễn Đại tướng quân để đem quân dẹp loạn. Đồ Hải nói với các tướng sĩ rằng: “Noi theo tấm gương nhân nghĩa, thể theo đức lớn của Hoàng thượng, trước tiên chiêu hàng họ, nếu không được mới đánh dẹp. Không được sát hại người vô tội!”

Đạo quân của Đồ Hải đánh đâu thắng đó, Vương Phụ Thần bị ép phải đầu hàng. Khang Hy lại phong cho ông ta làm Tĩnh Khấu tướng quân, ra lệnh cho ông ta và Đồ Hải cùng nhau trấn thủ Hán Trung. Vương Phụ Thần vô cùng xấu hổ nhưng Khang Hy đã nhiều lần sai Đồ Hải an ủi ông ta.

Tương tự như vậy, khi chinh phục Cát Nhĩ Đan, Khang Hy nói với các đại thần: “Dùng lòng nhân từ để cảm hóa thiên hạ, không thể dùng quyền uy để khuất phục. Cát Nhĩ Đan hung bạo, Trẫm khoan dung với dân chúng, Cát Nhĩ Đan gian xảo, Trẫm lấy thành tín để đối đãi với dân chúng”.

Quần thần xin Hoàng đế đặt tôn hiệu, Khang Hy kiên quyết cự tuyệt: “Trải qua ngọn lửa chiến tranh, cuộc sống của dân chúng đã khốn khổ rồi nên cần phải thiết thực, đừng chạy theo hư danh”.

• Vài nét trong cách Khang Hy đế giáo dục con cháu thành Hoàng đế lỗi lạc

Giảm thuế, giảm hình phạt và kiểm soát việc xây sửa công trình

Sau khi bình định được vùng đất nào, Khang Hy chú trọng khôi phục và phát triển sản xuất, cho dân nghỉ ngơi dưỡng sức. Nhiều lần ông hạ lệnh đình chỉ việc khoanh vùng lãnh thổ, bãi bỏ thuế ruộng hơn 545 lượt.

Ông tuyên bố: “Sinh thêm nhân khẩu, vĩnh viễn không tăng thêm thuế”, khiến các loại thuế giảm xuống, đỡ gánh nặng cho người dân. Ông coi trọng quản lý sông Hoàng Hà, tự mình giám sát việc trị thủy suốt hơn 10 năm để điều hòa lũ lụt.

Lúc ấy, cửa Bắc Trường Thành bị nghiêng lún rất nhiều, công bộ và nha môn xin xây dựng tu bổ lại. Khang Hy nói với các đại học sỹ:

“Việc Đế Vương trị vì thiên hạ đều là có căn nguyên của nó, không phụ thuộc vào việc thành quách hiểm. Từ khi nhà Tần xây dựng Trường Thành tới nay, các triều Hán, Đường, Tống cũng đã thường sửa chữa, lúc ấy thật sự không gặp tai họa biên cương nào nữa sao?

Cuối đời nhà Minh, đại quân của Thái tổ tiến quân thần tốc, tỏa đi mọi hướng, đều không có ai dám đương đầu. Có thể thấy rằng đạo lý giữ nước, chỉ có tu đức an dân, hợp lòng dân mới chắc chắn giữ được đất nước, vùng biên cương tự nhiên vững chắc, đây cũng là điều mà người ta gọi là mọi người đồng tâm hiệp lực thì sức mạnh sẽ như bức tường đồng không thể phá.”

Một lần, Khang Hy đang đi thị sát ở khu vực phía Bắc Trường Thành, phát hiện thấy một người nằm bất động bên đường. Ông tự mình tiến đến hỏi thăm, biết người này tên là Vương Tứ Hải, là một người làm thuê, trên đường về nhà bị đói quỵ xuống không dậy nổi. Khang Hy lập tức sai người cho ông ta ăn chút cháo nóng. Khi Vương Tứ Hải tỉnh dậy, Hoàng đế cũng không cho như thế là xong, mà lại để người đưa Vương Tứ Hải theo về hành cung, rồi cho tiền lộ phí và phái người đưa ông ta về tận nhà.

Khang Hy thi hành rộng rãi việc loại bỏ, giảm bớt hình phạt. Năm Khang Hy thứ 22, toàn bộ số phạm nhân bị phán quyết tử hình trong lãnh thổ chỉ có chưa đến 40 người.

Tuyển chọn người tài đức phục vụ dân

Khang Hy không những quan tâm chăm sóc trăm họ, mà còn yêu cầu quan lại cũng phải yêu thương dân chúng. Mặc dù Khang Hy không hạn chế trong việc tuyển chọn nhân tài, nhưng tiêu chuẩn để lựa chọn thì yêu cầu hết sức nghiêm ngặt.

Ông dùng người trước sau đều giữ vững tiêu chuẩn:

• “Quốc gia dùng người, lấy đức làm gốc, tài nghệ là thứ yếu”.
• “Tài đức đều cao thì tốt, nếu có tài mà không có đức, thì cũng không bằng người có đức mà không có tài”.
• “Xét tài năng thì phải lấy đức làm căn bản, đức hơn tài thì là người quân tử, tài hơn đức là kẻ tiểu nhân”.

Để trấn an quan lại dân tộc Hán, Khang Hy đã nhiều lần lặp đi lặp lại: “Mãn hay Hán đều là bề tôi của trẫm”, “Mãn Hán là một thể”, “Quan lại lớn nhỏ trong triều đều là những người mà trẫm tín nhiệm, các quan đều cần phải khuyên can, dâng sớ, không được thoái thác trách nhiệm”.

Một số ít hiền nhân ẩn cư trong rừng núi đã ra làm quan, sự ngăn cách giữa dân tộc Mãn với dân tộc Hán và các dân tộc khác dần dần giảm thiểu, không còn căng thẳng.

• Hoàng đế Khang Hy: Việc học cần luôn coi mình là kẻ ngốc

Tiết kiệm, giản dị, nghiêm trị quan tham

Để “lấy dân làm gốc” thì một điều không thể thiếu là đề cao thanh liêm, nghiêm trị tham quan. Khang Hy nhiều lần hạ chiếu để cho các quan lại triều đình tiến cử quan thanh liêm. Ông cũng nhiều lần đích thân tuyên dương những vị quan thanh liêm.

Quan thanh liêm dưới triều đại Khang Hy xuất hiện rất nhiều như: Lý Quang Địa, Trương Bá Hành… Những vị quan này nhậm chức ở nơi nào thì dân chúng ở nơi ấy được hưởng ân huệ, lợi ích.

Hay như Vu Thành Long ở Sơn Tây tuy làm quan tướng nhưng không hề mưu cầu tư lợi cho bản thân. Mỗi ngày 2 bữa ông chỉ ăn cơm thô và rau xanh nên được mọi người đặt cho biệt hiệu là “Vua rau xanh”. Ông lấy mình làm gương, ra mệnh lệnh cấm quan lại đút lót và nhận hối lộ, được dân chúng rất ủng hộ và yêu mến. Khi ông qua đời, các vị tướng quân và quan lại dưới quyền ông đến phúng viếng, thấy trong cái hòm bằng trúc để ở nhà ông chỉ có một chiếc áo dài, đầu giường của ông chỉ có một ít muối ăn, ai nấy đều cảm động rơi nước mắt. Dân chúng nhà nhà đều treo bức họa chân dung của ông và tưởng nhớ về ông. Khang Hy cũng ca ngợi ông là “Đệ nhất thanh quan đương thời”.

Khang Hy vô cùng chú ý nghiêm trị tham quan. Ông nói quan tham cần phải bị trừng trị nghiêm khắc hơn những tội khác, tội của tham quan là tuyệt đối không thể tha thứ được. Từ năm 1681 kéo dài trong suốt 25 năm, chính sách này đã có tác dụng rất lớn trong việc ngăn chặn những hành vi của quan lại.

Hoàng đế Khang Hy luôn một lòng vì dân, nghĩ đến dân, lo cho lợi ích của dân, lấy dân làm gốc, không mảy may tư lợi, hưởng thụ bản thân. Bởi vậy trong việc thống nhất đất nước, trị quốc bình thiên hạ, hoàng đế Khang Hy được người đời ca ngợi là một vị minh quân hiếm có trong lịch sử Trung Hoa.

Theo Vision Times tiếng Trung
An Hòa biên tập

Xem thêm:

• Người làm được việc lớn thường biết lắng nghe

Mời xem video: