Nguyễn Tất Tái: Vị danh y được xem là “ông Thánh coi mạch”

Dòng họ Nguyễn Giáp làng Hành Thiện có truyền thống về khoa bảng và hành nghề thuốc cứu người. Đặc biệt sau khi cụ Tả Ao, một thầy phong thủy nổi tiếng của nước ta, điểm mắt cá chép cho làng Hành Thiện, dòng họ này có người đỗ đạt và nhiều người hành nghề y nổi tiếng.

Cụ Tả Ao đến Làng Hành Thiện

Trước đây, thời Lê Sơ, khi cụ Tả Ao đến làng Hành Thiện đã nói rằng:

“Kìa, các ngài xem, kiểu đất làng này rất đẹp, chẳng khác gì hình con cá đang quẫy đuôi tung mình ra biển. Cụm dân cư chỗ kia là đầu và mình cá, còn cánh đồng kia là khúc đuôi. Sau này kết phát, khúc đuôi đó sẽ nở to dần, do đất phù sa ở con sông kìa bồi vào. Lại nữa, những con lạch bao bọc quanh làng là mạch nước nuôi sống con cá, quanh năm chẳng bao giờ bị cạn, nhờ đó dân trong làng được thịnh vượng, làm ăn phát đạt, ít bệnh tật, ốm yếu. Chỉ hiềm một nỗi là con cá không có mắt, nên đến giờ làng vẫn không thể phát khoa danh”.

Cụ Tả Ao liền tìm đúng vị trí mắt cá rồi nói dân làng nên đào một cái giếng để làm mắt cá, nước giếng sẽ rất thiêng, cần giữ sạch sẽ, sau này dân làng sẽ có người làm quan, giàu có.

Quả nhiên từ đó người làng ngày càng trở nên giàu có, nam thì học hành đỗ đạt, nữ thì khéo léo ươm tơ, giỏi việc nhà. Thời nào làng cũng có người đỗ cao và làm quan lớn trong Triều.

• Xem bài: Chuyện cụ Tả Ao điểm mắt cá chép cho làng Hành Thiện ở Nam Định

Cả cha con đều từ chối làm quan, chọn nghề bốc thuốc cứu người

Làng Hành Thiện có ông Nguyễn Thiện Sĩ thuộc dòng họ Nguyễn Giáp đỗ kỳ thi Hương khoa thi năm 1522, đây là người đỗ đạt đầu tiên của làng.

Thời nhà Nguyễn, đời thứ 12, dòng họ Nguyễn Giáp làng Hành Thiện có ông Nguyễn Đức Ban đỗ cử nhân năm 1886, làm Huấn đạo huyện Văn Giang, Hưng Yên trong 3 năm. Sau đó ông về quê mở lớp dạy học và nghiên cứu đông y, kế thừa nghề gia truyền của cụ lang Tài (đời thứ 10 dòng họ Nguyễn Giáp).

Nguyễn Đức Ban hành nghề và chữa khỏi bệnh cho con trai của quan Tổng đốc Vũ Quang Nha, nên quan đề nghị cho ông giữ chức Tri huyện Tiên Du (thuộc tỉnh Bắc Ninh). Nhưng Nguyễn Đức Ban từ chối mà muốn chuyên tâm hành nghề y theo sở thích của mình, ông nổi tiếng nhân đức.

Nguyễn Đức Ban có người con trai là Nguyễn Tất Tái đỗ tú tài 2 lần, sau đó thì đỗ cử nhân khoa thi năm 1903, nên dân làng thường hay gọi là “cụ cử kép”.

Dù thi đỗ nhưng cũng như cha, Nguyễn Tất Tái mê nghề thuốc nên không ra làm quan, ở nhà tiếp tục học nghề thuốc từ cha, lại nghiên cứu thêm các sách đông y. Nhờ tinh thông chữ Hán, ông tìm hiểu rất kỹ nguyên lý chữa bệnh của y học cổ truyền, hiểu cặn kẽ nguyên nhân gây bệnh, biết được gốc của bệnh nằm ở đâu, cho đến góc độ lớn hơn về nguyên lý “thiên nhân hợp nhất” của người xưa, vì thế mà ông phát hiện được bệnh từ rất sớm.

Ông nổi tiếng vì chữa được các bệnh nan y, tiếng tăm ông lan ra khắp các tỉnh miền bắc. Nhiều bệnh nhân mà các thầy thuốc không chữa được đã ký thác số mệnh cho ông, xem ông là “ông Thánh coi mạch” vì ông bắt mạch rất tinh tường. Trong dân gian lưu truyền rất nhiều câu chuyện chữa bệnh của ông.

Truyền nghề cho hậu thế

Nguyễn Tất Tái cũng truyền nghề lại cho các con của mình là Nguyễn Tư Tề và Nguyễn Tư Phấn, cả hai người con của ông cũng đi khắp nơi hành nghề thuốc cứu người.

Nguyễn Tư Phấn (hiệu là Chu Sỹ) thích giao du, nổi tiếng vì đi khắp nơi bốc thuốc chữa bệnh, thậm chí ông từng đến cả Phnompenh (Campuchia). Ông là một trong số rất ít người bắt được mạch thái tố, nên biết trước sức khỏe cũng như thời điểm mất.

Ông Nguyễn Tất Tái cũng truyền nghề cho những người trong dòng họ. Người em họ của ông là Nguyễn Như Lệ nhờ được truyền nghề mà sau này trở thành Phó Chủ tịch Trung ương Hội Đông y Việt Nam. Ộng Lệ lại truyền nghề là con trai mình là Nguyễn Nhược Kim.

Ông Kim sau này được cử làm Chủ nhiệm Khoa Y học cổ truyền Đại học Y khoa Hà Nội, rồi giữ chức Phó Chủ tịch Trung ương Hội Đông Y học Việt Nam.

Trần Hưng

Xem thêm:

• Chuyện cụ Tả Ao tìm huyệt quý cho họ Đàm Thận làng Me
• Hoàng Đôn Hòa: Truyền kỳ về một danh y của nước Việt

Mời xem video: