Vì sao ĐCSTQ bất mãn khi FBI mở văn phòng tại New Zealand?

Theo thông báo của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) ngày 31/7, Giám đốc FBI Kash Patel đã đến New Zealand để khai trương một văn phòng chuyên trách thực thi pháp luật tại Wellington. FBI mô tả đây là một cột mốc trong hợp tác thực thi pháp luật và tình báo giữa Mỹ và New Zealand, cho rằng mặc dù FBI đã cử nhân viên đến New Zealand trong nhiều năm, việc thiết lập một văn phòng chuyên trách chính thức tại nước này sẽ tăng cường và thúc đẩy hợp tác lâu dài với đối tác quan trọng thuộc “Liên minh Ngũ nhãn” ở khu vực Tây Nam Thái Bình Dương.

“Liên minh Ngũ nhãn” là một liên minh tình báo gồm các quốc gia nói tiếng Anh thuộc khối Anh ngữ, bao gồm Mỹ, Anh, Úc, Canada và New Zealand. Trong số 5 quốc gia này, Anh, Úc, New Zealand và Canada cũng là thành viên của Khối Thịnh vượng Chung; ngoài ra, Mỹ, Canada và Anh còn là thành viên của NATO. Liên minh này ban đầu do Anh và Mỹ dẫn đầu thông qua việc ký kết Hiệp định Anh-Mỹ, nhằm phân tích và chia sẻ thông tin thu thập được qua hoạt động nghe lén, phục vụ cho lĩnh vực bảo đảm an ninh. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, “Liên minh Ngũ nhãn” đã phát triển hệ thống giám sát ECHELON, chủ yếu để theo dõi Liên Xô và các đồng minh Đông Âu. Hiện nay, đối tượng giám sát chính của liên minh là Trung Quốc (ảng Cộng sản Trung Quốc, ĐCSTQ).

Theo báo cáo, văn phòng mới chủ yếu chịu trách nhiệm về quan hệ đối tác của FBI tại New Zealand, Nam Cực, Samoa, Niue, Quần đảo Cook và Tonga, đồng thời sẽ tập trung điều tra và đối phó với các mối đe dọa và hoạt động tội phạm khác nhau, bao gồm khủng bố, tội phạm mạng và gian lận, tội phạm có tổ chức, rửa tiền, bóc lột trẻ em và các mối đe dọa tình báo nước ngoài.

Cùng ngày, ông Patel cùng Bộ trưởng Quốc phòng New Zealand Judith Collins và Bộ trưởng Cảnh sát Mark Mitchell đã tham dự lễ khánh thành văn phòng. Trong bài phát biểu, ông Patel nêu rõ một phần mục đích của văn phòng là “nâng cao khả năng của Mỹ và New Zealand trong việc đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc tại khu vực Thái Bình Dương”, “đối phó với Trung Quốc ở khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương, chống buôn bán ma túy, hợp tác ngăn chặn các cuộc tấn công mạng và phần mềm tống tiền, và quan trọng nhất là bảo vệ công dân của mỗi nước”.

Đối với việc FBI Mỹ thiết lập văn phòng tại New Zealand để “đối phó với ảnh hưởng của ĐCSTQ”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao ĐCSTQ bày tỏ “sốc”, cho rằng động thái này “không có lợi cho hòa bình và ổn định ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương và thế giới”. Người phát ngôn Đại sứ quán ĐCSTQ tại New Zealand còn mạnh mẽ hơn, tuyên bố “phản đối việc vô cớ bôi nhọ Trung Quốc và lôi Trung Quốc ra làm cái cớ dựa trên tư duy Chiến tranh Lạnh. Cách làm như vậy không được lòng người và cũng sẽ không thành công”.

Vậy vì sao FBI Mỹ lại thiết lập văn phòng mới tại New Zealand? Vì sao lại nêu rõ một phần mục đích là đối phó với ảnh hưởng của ĐCSTQ?

Trước hết, là thành viên nhỏ nhất trong “Liên minh Ngũ nhãn”, mối quan hệ của New Zealand với Bắc Kinh rất phức tạp, bởi Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của nước này. Do đó, trong một số vấn đề lập trường, New Zealand không đồng bộ với bốn nước còn lại trong liên minh. Ví dụ, trong tuyên bố năm 2021 về vấn đề thực thi pháp luật của cảnh sát Hồng Kông hay tuyên bố chung nghi ngờ báo cáo truy xuất nguồn gốc COVID-19 của WHO, New Zealand đều chọn “vắng mặt”, khiến bốn nước kia rất bất mãn.

Tháng 4 năm 2021, một bài báo trên Australian News chỉ trích rằng do chính sách với Trung Quốc quá “mềm yếu”, New Zealand thậm chí bị coi là “điểm yếu” trong “Liên minh Ngũ nhãn”. Tờ Washington Examiner của Mỹ cho rằng New Zealand, giống như EU, theo đuổi chính sách xoa dịu chính trị với ĐCSTQ để đổi lấy lợi ích kinh tế. Tờ Financial Times của Anh trong một bài báo năm ngoái cũng nhận định rằng “New Zealand nhỏ bé có thể là mục tiêu thâm nhập của Trung Quốc (ĐCSTQ). Là một thành viên của ‘Liên minh Ngũ nhãn’, New Zealand rất hấp dẫn đối với Trung Quốc (ĐCSTQ).”

Những lo ngại trong các bài báo trên không phải là vô căn cứ. Về mặt chính trị, quan hệ Trung Quốc – New Zealand có nhiều trao đổi cấp cao. Chẳng hạn:

• Tháng 4/2019, Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern thăm Trung Quốc, gặp gỡ Chủ tịch Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Khắc Cường.
• Tháng 3/2023, Ngoại trưởng New Zealand Nanaia Mahuta thăm Trung Quốc;
• Tháng 6/2023, Thủ tướng Chris Hipkins thăm Trung Quốc, hội đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình, Thủ tướng Lý Cường và Chủ tịch Nhân đại Triệu Lạc Tế, hai bên còn ra Tuyên bố chung về Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện;
• Tháng 4/2024, Bộ trưởng Thương mại và Bộ trưởng Nông nghiệp New Zealand Todd McClay thăm Trung Quốc.

Các lãnh đạo cấp cao của New Zealand liên tục phát đi tín hiệu thân thiện với ĐCSTQ. Cựu Thủ tướng Ardern nhấn mạnh rằng quản lý quan hệ hai nước không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng không cần để những khác biệt phá hủy mối quan hệ. Cựu Ngoại trưởng Mahuta từng nói rằng New Zealand coi mối quan hệ với Trung Quốc là một trong những mối quan hệ đối ngoại quan trọng nhất, mong muốn xây dựng mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau với Trung Quốc (ĐCSTQ).

Về kinh tế, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng hóa lớn nhất, thị trường xuất khẩu và nguồn nhập khẩu lớn nhất của New Zealand. Năm 2020, kim ngạch thương mại song phương đạt 18,12 tỷ USD, trong đó Trung Quốc nhập khẩu 12,06 tỷ USD. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Trung Quốc sang New Zealand là quần áo và sản phẩm cơ điện, trong khi New Zealand chủ yếu xuất khẩu các sản phẩm sữa, gỗ và thịt sang Trung Quốc. Ngoài ra, đầu tư của New Zealand tại Trung Quốc chủ yếu liên quan đến nông lâm, công nghiệp nhẹ, dệt may, luyện kim, chế biến thực phẩm, dược phẩm và công nghệ thông tin. Đầu tư của Trung Quốc tại New Zealand tập trung vào ngành sữa, khai thác tài nguyên, bảo hiểm và xây dựng.

Bên cạnh đó, hai bên còn hợp tác chặt chẽ trong các lĩnh vực khoa học, giáo dục, văn hóa và đã thiết lập 42 cặp quan hệ tỉnh/thành phố hữu nghị. Cũng như với nhiều nước phương Tây, sự thâm nhập của ĐCSTQ vào New Zealand không phải là nhỏ.

Mối quan hệ Trung Quốc – New Zealand và sự phụ thuộc kinh tế của New Zealand vào Trung Quốc khiến bốn nước còn lại trong “Liên minh Ngũ nhãn” không khỏi lo ngại. Sau khi ông Trump tái đắc cử tổng thống và tiếp tục coi Trung Quốc là “kẻ thù số một”, sử dụng các biện pháp thương mại để tái định hình trật tự chính trị và kinh tế toàn cầu, Mỹ tất nhiên không thể bỏ qua “điểm yếu” New Zealand. Ngoài việc trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của New Zealand, Mỹ còn cần hỗ trợ New Zealand chống lại sự thâm nhập của ĐCSTQ, bao gồm cả sự thâm nhập của ĐCSTQ tại các quốc đảo Thái Bình Dương. Việc FBI Mỹ thiết lập văn phòng mới tại New Zealand, phụ trách quan hệ đối tác tại New Zealand, Nam Cực, Samoa, Niue, Quần đảo Cook và Tonga, cũng nhằm mục đích này.

Tuy nhiên, từ việc New Zealand chính thức bác bỏ tuyên bố của ông Patel, cũng như từ phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Collins rằng hợp tác tình báo Mỹ – New Zealand “sẽ không nhắm vào bất kỳ quốc gia cụ thể nào”, có thể thấy New Zealand vẫn e ngại thái độ của ĐCSTQ. Nhưng do trong chính trường New Zealand vẫn tồn tại các lực lượng “chống cộng”, cộng thêm áp lực từ Mỹ và Úc, New Zealand sẽ không tiến gần hơn với ĐCSTQ so với hiện tại. Ngược lại, từ việc đồng ý để FBI Mỹ thiết lập văn phòng, New Zealand thực tế đã tăng cường hợp tác với Mỹ, điều này chắc chắn không phải tin tốt đối với sự thâm nhập của ĐCSTQ tại New Zealand và các quốc đảo Thái Bình Dương. Vì vậy, làm sao ĐCSTQ không phản ứng mạnh mẽ được?

Chu Hiểu Huy