Giáo dục trái tim: Văn học là công cụ hữu hiệu giúp trẻ tìm được đức hạnh

Hãy bắt đầu với ý tưởng cơ bản rằng đức hạnh có thể được truyền đạt tốt nhất thông qua tấm gương. Từ “Anne tóc đỏ dưới chái nhà xanh” đến “Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên”, văn học là công cụ hữu hiệu giúp trẻ em thấy được cuộc sống đức hạnh là như thế nào.

Chúng ta có thể nêu ra những giá trị về lòng dũng cảm, lòng tốt và trách nhiệm đối với trẻ, nhưng nếu chúng không thấy những định nghĩa đó trong hành động, thì những từ ngữ đó sẽ chẳng có ý nghĩa gì. 

Cựu Bộ trưởng Giáo dục Hoa Kỳ William Bennett đã mô tả sự chênh lệch này là “sự vô ích của lời răn dạy khi không có tấm gương”. Sau đó, ông kể lại sự việc trớ trêu đáng buồn này: “Tôi đã từng đến những ngôi trường nơi họ dạy về ‘đức tính của tuần’. Ở một ngôi trường như vậy, đức tính của tuần là sự trung thực. Đã có một bài kiểm tra về tính trung thực, và giáo viên nói với tôi rằng cô ấy phải chuẩn bị một bài kiểm tra thứ hai vì cô ấy đã phát hiện ra rất nhiều học sinh gian lận trong bài kiểm tra đầu tiên”.

Theo trật tự tự nhiên của mọi thứ, cha mẹ là những người đầu tiên liên kết lời răn của Bennett với tấm gương. Hành vi của cha mẹ sẽ củng cố hoặc phủ nhận lời dạy về đạo đức. Giáo viên, huấn luyện viên, người lãnh đạo nhóm thanh thiếu niên, người thân khác và bạn bè—tất cả đều có thể trở thành tấm gương về nhân cách tốt cho trẻ em.

Cùng với những người cố vấn này là hàng trăm, thậm chí hàng ngàn người khác, đang âm thầm chờ đợi sự động viên của một đứa trẻ để truyền đạt những bài học về đức hạnh. Đây là những cuốn sách, những tác phẩm văn học giàu trí tưởng tượng, cũng có thể tiếp sức và hơi thở cho những lời răn dạy.

Sự phong phú của sự giàu có

Gần đây, tại thư viện trường đại học gần nhà tôi, tôi tình cờ tìm thấy cuốn sách có tên “Norton Anthology of Children’s Literature: The Traditions in English”. Chỉ hơn 3.000 trang giấy mỏng, cuốn sách này, nói một cách nhẹ nhàng thì khá nặng. Ở đây, du khách sẽ tìm thấy những câu chuyện cổ tích và ngụ ngôn, sách nhập môn và sách giáo khoa, thơ, truyện ngắn và một số tác phẩm hoàn chỉnh, bao gồm “Roll of Thunder, Hear My Cry – Tiếng Sấm Rền và Lời Than Khóc” của Mildred Taylor và “A Child’s Garden of Verses – Vườn Thơ Của Một Đứa Trẻ” của Robert Louis Stevenson. Phần giới thiệu cho từng phần có cung cấp nội dung lịch sử và phân tích phê bình.

Một trong những trích đoạn này được trích từ truyện ngắn năm 1749 của Sarah Fielding, “The Governess – Cô Gia Sư”, “Little Female Academy – Học viện Nữ sinh nhỏ”, là “truyện dài đầu tiên được viết riêng để giải trí cho các bé gái”. Biên tập viên của Norton cho biết tác giả Fielding “làm rõ rằng mục đích của bà khi viết một cuốn sách dành cho các bé gái là khuyến khích các em tìm thấy hạnh phúc thông qua các đức tính”. Nhà bình luận cho biết thêm rằng câu chuyện được viết “dành cho các bé gái về tình bạn giữa những người phụ nữ, cộng đồng, sự phát triển đạo đức và lòng tự trọng”.

Tuyển tập Norton này làm sáng tỏ hai khía cạnh của văn học thiếu nhi. Thứ nhất, quy mô đồ sộ của tác phẩm này nhắc nhở chúng ta về kho sách hay khổng lồ dành cho trẻ em và thanh thiếu niên. Thứ hai, lời mở đầu của nhà văn Fielding cho “The Governess – Cô Gia Sư” nêu bật quan điểm rằng những cuốn sách hay này cung cấp những bài học sống hàng đầu về đạo đức và luân lý cho trẻ em và, trong vấn đề đó, cho độc giả ở mọi lứa tuổi.

Cách thức hoạt động

Những bài đồng dao, dù vô nghĩa đến đâu, cũng tạo nên mối liên kết tin tưởng và gần gũi giữa người đọc và trẻ mới biết đi. Từ đó, trẻ chuyển sang truyện ngụ ngôn, truyện cổ tích và sách tranh, tất cả đều có thể truyền tải trực tiếp những đức tính trong suốt cuộc đời. Một ví dụ điển hình là một cô gái nghèo ở Tennessee, người rất trân trọng tác phẩm “The Little Engine That Could – Đầu Máy Nhỏ Bé Đầy Nghị Lực” của Watty Piper. Trong suốt quãng đời còn lại, bất cứ khi nào Dolly Parton cảm thấy lo lắng về việc xuất hiện trên sân khấu, cô sẽ đứng ở cánh gà và đọc thuộc lòng câu thần chú trong cuốn sách đó: “Tôi nghĩ mình có thể. Tôi nghĩ mình có thể.”

Từ đó, chỉ cần nhảy một bước là đến những tác phẩm kinh điển dành cho lứa tuổi thanh thiếu niên và thiếu niên như “The Railway Children – Lũ Trẻ Đường Tàu” của Edith Nesbit, “Hatchet – Cái rìu nhỏ” của Gary Paulsen, loạt truyện “Redwall – Tường đỏ” của Brian Jacques và “Little Women – Những Cô Gái Nhỏ” của Louisa May Alcott. Trong những năm giảng dạy các buổi hội thảo về văn học cho những người học tại nhà, tôi đã không còn nhớ nổi có bao nhiêu nữ sinh trung học, trong lớp học hoặc khi đi ngang qua, đã chia sẻ tình yêu của mình dành cho tiểu thuyết của Jane Austen hoặc bộ truyện “Anne tóc đỏ dưới chái nhà xanh” và về cách những cuốn sách đó đã ảnh hưởng đến nhận thức của các em về thế giới như thế nào.

Dấu ấn trên trái tim và tính cách

Wilson coi văn học là cách để các giá trị đạo đức có thể được “củng cố trong nhận thức của trẻ em”. Đôi khi, một câu chuyện hoặc một loạt truyện có thể thể hiện sức mạnh này theo những cách phi thường.

Vào mùa xuân năm 2024, Magdalen Fitzpatrick tốt nghiệp một trường Công giáo tư thục, sau đó nghỉ một năm để giúp dạy trẻ em tiểu học tại trường trước khi vào đại học vào mùa thu năm nay. Chúng tôi gặp nhau khi cô ấy đang làm tình nguyện viên để lập một thư viện đăng ký riêng cho những người học tại nhà và những người khác. Cô ấy đã ở đó, như cô ấy nói, “Bởi vì tôi thích thư viện”.

Trong cuộc trò chuyện, Magdalen giải thích rằng vì có các em nhỏ, bố cô đã đọc to bộ sách “Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên” cho cả nhà nghe 6 lần và hiện đang đọc đến lần thứ 7 – những buổi đọc mà cô tình cờ mô tả là “hấp dẫn và thú vị”.

Bất chấp tất cả những cuốn sách khác mà cô đọc, những cuốn sách về cuộc sống thảo nguyên này vẫn là cuốn sách cô yêu thích nhất. Giải nhì thuộc về bộ ba tập “Chúa tể những chiếc nhẫn” của Tolkien, mà cha cô đã đọc cho gia đình nghe nhiều lần.

Mặc dù không thể đo lường định lượng ảnh hưởng của những cuốn sách cụ thể này đối với trái tim và tính cách của Magdalen, nhưng có thể khẳng định rằng dấu ấn mà chúng để lại là đáng kể và không thể phai mờ. Kết hợp những cuộc phiêu lưu của gia đình Ingalls với những cuộc phiêu lưu của Frodo Baggins, Samwise Gamgee, Galadriel, Eowyn và những người khác, bạn không chỉ nhận được sự giải trí tuyệt vời mà còn được giáo dục về tính cách suốt đời.

Thực hành vào thực tế cuộc sống

Vào ngày 29 tháng 6 năm 1777, và mặc dù lo lắng về cuộc chiến tranh đang diễn ra với Anh, John Adams đã dành thời gian để viết một lá thư cho vợ mình là Abigail, một phần trong đó liên quan đến việc giáo dục con trai cả của họ: “Tôi không hề lo lắng về khả năng học tập của con trai mình. Với năng lực và cơ hội của mình, con trai tôi không thể không có được kiến thức. Nhưng hãy cho con trai tôi biết rằng, Tình cảm đạo đức của Trái tim quan trọng hơn ‘Nội thất của Đầu óc’. Hãy để con trai tôi chắc chắn rằng mình sở hữu những đức tính tuyệt vời của sự tiết độ, công lý, độ lượng, danh dự và sự hào phóng, và với những đức tính này được thêm vào các bộ phận của mình, con trai tôi không thể không trở thành một người đàn ông thông thái và vĩ đại”.

Tất cả các bậc cha mẹ đều nhận ra tầm quan trọng của việc cung cấp cho trẻ em ‘Nội thất của trí óc’: học đọc và học các môn như lịch sử, khoa học và toán học. Tuy nhiên, Adams nhắc nhở Abigail, và bây giờ là phần còn lại của chúng ta, về tầm quan trọng của việc đạt được đức hạnh thông qua giáo dục.

Những tác phẩm văn học hay nhất dành cho giới trẻ cung cấp cơ hội này. Cũng giống như học thuật là một loại phòng tập thể dục cho trí óc, truyện cổ tích, truyện kể, thơ ca, v.v. có thể là một sân tập cho những tình cảm đạo đức của trái tim. Từ sự thoải mái của một chiếc ghế sofa, một người trẻ có thể nghe hoặc đọc những cuốn sách như “Biên niên sử Narnia”, “Đảo giấu vàng”, “Mạng nhện của Charlotte” và nhiều cuốn khác nữa, và thậm chí không hề biết rằng họ đang được rèn luyện để đáp ứng những bài kiểm tra đạo đức thực sự mà thế giới sẽ ném vào họ một ngày nào đó.

Lý Ngọc theo The Epoch Times