Quản lý thời 4.0, nỗi thống khổ của lao động Trung Quốc

Camera và cảm biến giám sát khắp công ty, chịu sự điều động của máy tính, trừ lương khi đi vệ sinh quá 3 giây…và cảm giác ngột ngạt là các vấn đề lao động tại Trung Quốc đang phải đối mặt.

Thượng Hải đang vào những ngày đông lạnh giá. Những cơn gió mùa Tây Bắc len qua các con phố cùng tuyết rơi dày khiến mọi người hạn chế ra ngoài, các con phố vắng lặng lác đác vài người rảo bước. 11 giờ 30 phút tối, trước cửa một công ty xây dựng tư nhân lớn trên đường Caobao, quận Xuhui, hơn chục bóng người vội vã dùng thẻ nhân viên để mở cửa an ninh.

Hai người đi lên lầu trong thang máy. Một nam thanh niên cố gắng tiếp tục câu chuyện dở dang, nhưng đã bị đồng nghiệp ngăn lại bằng một ánh nhìn nghiêm khắc.

“Camera của thang máy được kết nối với hệ thống OA (Office Automation, hệ thống tự động hóa văn phòng) , ngoài ra còn có thiết bị ghi âm“, kỹ sư cấp cao Fu Cheng thì thào với người đồng nghiệp đi kế bên sau khi bước ra khỏi thang máy, “chuyện này đã được giữ bí mật, nhưng một người đồng nghiệp mới nghỉ việc đã bí mật nói với tôi.”

Nhóm người này đến công ty vào ban đêm để làm thêm giờ, nhưng đây không phải theo chỉ thị của lãnh đạo, cũng không phải tự nguyện mà là một quyết định bởi hệ thống máy tính.

Fu Cheng cho biết: “Hệ thống quản lý đột ngột đưa ra một chỉ thị vào ngày 09/1, yêu cầu phải hoàn thành trước ngày 11/1, vì vậy chúng tôi phải chạy đua với thời gian. Nếu không thể hoàn thành đúng thời hạn, hiệu suất của nhân viên đó trong tháng bị trừ hơn 30%”.

Hệ thống văn phòng này có tên nội bộ là “Hệ thống phân phối nhiệm vụ thông minh“, được ủy quyền phát triển bởi một công ty công nghệ thông tin ở Thượng Hải. Nhà phát triển tuyên bố rằng hệ thống này được phát triển để đáp ứng các đặc điểm làm dự án của các công ty kỹ thuật xây dựng. Nó có một chương trình máy học mạnh mẽ có thể tự động phân công nhiệm vụ cho các nhóm theo từng thời điểm của dự án, nó kết nối các camera trong toàn công ty, hệ thống nhận diện khuôn mặt, thẻ từ, loa ghi âm để tối ưu hiệu quả làm việc của nhân viên.

Tuy nhiên, cảm giác của nhân viên khi được quản lý bởi hệ thống không tốt lắm, phản ứng chung là hệ thống “không xem xét cảm xúc của mọi người.“

“Vốn dĩ không cần làm thêm giờ. Thậm chí rõ ràng không có chuyện gì. Cuối tuần tôi buộc phải đến công ty, nếu không hiệu suất sẽ bị trừ.” Fu Cheng rất bức xúc với thuật toán anh cho là ngớ ngẩn này.

Trải nghiệm của Fu Chengs không phải là duy nhất. Theo dữ liệu từ “Sách trắng về quản lý kỹ thuật số đối với hoạt động mua sắm doanh nghiệp Trung Quốc năm 2020“, quy mô của thị trường mua sắm kỹ thuật số doanh nghiệp Trung Quốc đã tăng từ 7,08 tỷ nhân dân tệ năm 2017 lên 11,24 tỷ nhân dân tệ vào năm 2019 và tốc độ tăng trưởng thị trường cũng duy trì trên 20%. Dự kiến ​​là năm 2022 Quy mô thị trường hàng năm sẽ vượt quá 20 tỷ nhân dân tệ.

Ở cấp độ thực tế, ngày càng có nhiều phương pháp quản lý kỹ thuật số đi vào doanh nghiệp. Tình huống phổ biến nhất là sử dụng hệ thống OA để hoàn thành việc giám sát tổng thể về sự tham gia của nhân viên và khối lượng công việc. Các nhà phân tích dữ liệu thậm chí có thể viết các thuật toán theo nhu cầu của doanh nghiệp, nắm quyền ra quyết định của người quản lý và thậm chí là sự chủ động chủ quan của nhân viên.

Đối với các công ty, việc thực hiện các quy trình quản lý thông qua các thuật toán chắc chắn là hiệu quả và chính xác hơn, đồng thời cũng có thể giảm chi phí quản lý; nhưng đối với những nhân viên bình thường điều này không thực sự hiệu quả và khiến họ luôn trong trạng thái căng thẳng.

Theo phương pháp quản lý doanh nghiệp truyền thống, khi giao một nhiệm vụ mới cho một bộ phận nào đó, trưởng bộ phận sẽ phân chia nhiệm vụ đó thành các hạng mục cần hoàn thành, truyền thông và bố trí nhân viên thực hiện. Ngoài ra, trưởng bộ phận cũng cần đưa ra quyết định cuối cùng về việc tuyển dụng , thiết lập lịch trình và đánh giá hiệu quả công việc.

Trong vòng lặp khép kín của quy trình này, trưởng bộ phận với tư cách là xương sống của ban lãnh đạo, có “quyền sinh tử” đối với nhân viên ở một mức độ nào đó và có quyền kiểm soát tuyệt đối.

Khi các phương pháp quản lý kỹ thuật số bắt đầu can thiệp, các giám đốc điều hành nhận thấy rằng “quyền hạn” của họ đang bị thách thức.

Kể từ năm 2020, Wu Hao nhận thấy rằng sự nghiệp của anh đã bước vào thời kỳ thoái trào khi cảm giác về sự hiện diện của anh trong các nhân viên ngày càng giảm.

Bộ phận kỹ thuật của phân xưởng anh đang làm đã tìm thấy một công ty công nghệ thông tin ở Tô Châu, phát triển hệ thống quản lý trong nửa năm, và lắp đặt nó trong nhà máy.

Thiết bị đầu cuối của hệ thống mới bao gồm hơn 20 camera giám sát, một hệ thống OA ghi lại tất cả thông tin của công nhân, và một hệ thống chấm công điện tử ở lối vào của phân xưởng. Chúng có các chức năng khác nhau:

Camera ghi lại tình trạng làm việc của tất cả công nhân trong xưởng và theo dõi hiệu quả công việc của họ. Ví dụ: mỗi thành phần có thời gian xử lý theo quy định và hệ thống sẽ ghi nhận các thao tác của công nhân qua màn hình camera. Nếu quá lâu, nó sẽ được phản ánh trong phần đánh giá của công nhân này vào cuối tháng, và hiệu suất tương ứng sẽ bị trừ.

Hệ thống chấm công điện tử sẽ tinh chỉnh các thủ tục ra vào đã đặt trước đó tại cổng công ty. Công nhân phải quẹt thẻ nếu ra khỏi xưởng, nếu nghỉ quá 15 phút, thông tin sẽ được gửi lên hệ thống OA cùng với video camera, và cuối tháng sẽ bị trừ lương.

Hệ thống OA ghi lại khối lượng công việc và sự vắng mặt của công nhân trong tháng hiện tại, đồng thời lưu trữ video camera và hồ sơ liên quan. Ai vượt chỉ tiêu sẽ được thưởng thêm, ai vắng mặt hoặc làm việc kém hiệu quả sẽ bị trừ lương.

Mặc dù công ty quy định “giám sát phân xưởng có quyết định cuối cùng về việc đánh giá hiệu suất”, Wu Hao tin rằng anh đã hoàn toàn mất quyền kiểm soát đối với nhân viên. Theo ý kiến ​​của anh, mối quan hệ thân thiết giữa anh và công nhân đã trở nên hờ hững, nhiều tình huống éo le đã xảy ra.

Một sự kiện xảy ra vào mùa hè năm 2019 khiến Wu Hao không khỏi áy náy: một công nhân đã đi vệ sinh quá giờ quy định 3 giây và hệ thống trừ 50 nhân dân tệ vào lương của người này vào cuối tháng. Công nhân khiếu nại, Wu Hao gọi điện cho bộ phận nhân sự để báo cáo thì nhận được câu trả lời lạnh lùng: Như thế là quá lâu, phải tuân theo các quy định và nội quy.

Vì lợi ích vài giây mà phá hỏng mối quan hệ phối hợp giữa cấp trên và cấp dưới trong phân xưởng, với ông điều đó “mất nhiều hơn được”.

Fang Jingyun, phó giám đốc bộ phận marketing của một công ty tiêu dùng nhanh nổi tiếng ở Quảng Châu, cũng có chung cảm nhận với Wu Hao.

Trước đây, Fang Jingyun cần phê duyệt mọi biểu đồ và kế hoạch dự án do nhân viên đệ trình, chỉnh sửa và lập kế hoạch đào tạo công việc cho nhân viên của bộ phận, chỉ cho họ biết cách đối phó với các tình huống khác nhau.

Ba năm trước, công ty đã giới thiệu một “hệ thống ra quyết định tự động” từ Ý để giảm bớt gánh nặng quy trình hàng ngày của các nhà quản lý tuyến đầu.

Cô nhớ rằng để có được giá mua nhà cung cấp tốt nhất, một trong những nhân viên của cô đã đơn giản hóa một cách sáng tạo quy trình kết nối với khách hàng và hoàn thành nhiệm vụ sớm hơn nửa tháng so với kế hoạch ban đầu. Tuy nhiên, kế hoạch dự án trọng điểm và chữ ký điện tử của khách hàng đã không được nhập vào hệ thống đúng hạn khiến hệ thống trừ vài trăm tệ tiền lương của cô.

Fang Jingyun tìm cấp trên báo cáo chuyện này, bên kia nói muốn sửa đổi thuật toán cần liên hệ với lãnh đạo bộ phận kỹ thuật số để phối hợp, phải thông qua lãnh đạo cấp cao nhất mới có thể liên hệ với công ty phát triển hệ thống để sửa đổi, các thủ tục sẽ mất nửa tháng.

“Có vài trăm đô la, nó không đáng để làm thế,” vị lãnh đạo kết luận.

“Nhưng cô ấy đã tiết kiệm ít nhất 80.000 nhân dân tệ cho công ty,” Fang Jingyun vặn lại.

“Nếu nó so sánh với hàng trăm nghìn đã bỏ ra để sửa thuật toán thì sao?”, người lãnh đạo trả lời.

Cuối cùng, lãnh đạo đồng ý thưởng cho nhân viên một khoản tiền thưởng hàng quý để bù vào số tiền phạt.

Gần đây, một cư dân mạng đã đăng tải thông tin trên Weibo rằng một công ty khởi nghiệp về công nghệ ở Hàng Châu đã phát hành một lô đệm ghế công nghệ cao có thể cảm nhận dữ liệu cơ thể cho nhân viên của mình và yêu cầu tất cả nhân viên sử dụng nó. Bất ngờ, nhân viên phát hiện ra chiếc đệm dùng để theo dõi nhịp tim, nhịp thở, tư thế ngồi, mức độ mệt mỏi của nhân viên và các dữ liệu khác để điều tra xem nhân viên có đang “chơi” tại nơi làm việc, khiến nhiều người phàn nàn.

Giám đốc kinh doanh của một công ty công nghệ ở Hàng Châu cho biết, đối tượng mua sản phẩm tương tự là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, khi có yêu cầu, doanh nghiệp sẽ đưa dữ liệu giám sát lên thiết bị đầu cuối thống nhất theo thời gian thực để tiện theo dõi tình hình làm việc của nhân viên. Ông nhấn mạnh rằng hầu hết các công ty đến tham vấn đều quan tâm nhiều hơn đến mục tiêu kiểm soát và tăng năng suất, tác động tiêu cực theo họ là không đáng bàn.

Hoài Anh

Xem thêm: