Câu chuyện về anh chàng “cổ phần hóa” chính mình

Điều gì đã khiến một anh chàng chấp nhận để 805 nhà đầu tư mua cổ phiếu và toàn quyền quyết định cuộc đời mình?

10 năm trước, Mike Merrill đang đứng trước ngã rẽ sự nghiệp. Phải làm gì đây? Anh chàng 30 tuổi khi ấy đã làm điều mà bất kỳ doanh nhân giàu khát vọng nào cũng làm: chia bản thân thành 100.000 cổ phiếu với trị giá 1 đô/cổ và để những người mua trên internet có một phần vốn góp vào cuộc đời mình.

Kể từ đó tới nay, anh đã bán được 11.823 cổ phiếu bản thân mình cho 805 nhà đầu tư trên khắp thế giới.

Những vị cổ đông này – phần lớn là những người hoàn toàn xa lạ – sẽ có tiếng nói trong tất cả các quyết định lớn của Merrill: anh nên ngủ bao nhiêu tiếng mỗi đêm, anh nên hẹn hò ai, hay anh có nên phẫu thuật triệt sản hay không?

Anh chỉ chào bán cổ phiếu thành các đợt nhỏ, và để thị trường tự quyết định giá trị của mình. Trong suốt 9 năm, giá một cổ phiếu Mike Merrill đã dao động từ 0,99$ đến 18$ tùy theo cung cầu. Một số nhà đầu tư từ những ngày đầu (bao gồm cả anh trai của Mike) đã chốt lời, số khác vẫn giữ lại để đầu tư dài hạn.

Đổi lại việc bán cổ phiếu của chính mình, Merrill có một “ban cố vấn cá nhân” riêng, giúp giảm thiểu sự do dự của anh.

Nhưng cuộc sống của một người “được giao dịch đại chúng” sẽ ra sao? Và trong kỷ nguyên của chủ nghĩa cá nhân thời đại số, thì tại sao lại có ai sẵn sàng rao bán quyền tự do của mình?

Câu chuyện bắt đầu, từ một nơi vô cùng hoang vu…

Chính xác thì, câu chuyện bắt đầu ở Coldfoot, Alaska với dân số chỉ là 10 người.

Merrill dành cả thời niên thiếu của mình đi lang thang quanh các đồng băng rộng lớn ở thị trấn nhỏ bé Yukon-Koyukuk, nơi các trạm dừng xe tải và những con nai sừng tấm là những thứ đáng xem nhất. Được giáo dục tại nhà bởi người cha quân nhân theo đạo Cơ đốc và người mẹ làm việc trong đội cứu hộ, nên Merrill đã sớm gia nhập quân đội. Nhưng sau 3 năm, người tự cho là “kẻ chống độc tài” này đã bị quân đội sa thải.

Giữa lúc có chút “khủng hoảng về nhận thức bản thân,” anh theo chân một người bạn xuống Portland, Oregon và chật vật làm một số công việc phi kỹ thuật trong lĩnh vực phần mềm.

Một đêm mùa đông, khi đang rầu rĩ than vãn về những quyết định sai lầm trong cuộc đời mình, Merrill nảy ra một ý tưởng xuất chúng: nếu mình để người khác kiểm soát cuộc đời mình thì thế nào?

Điều đầu tiên Merrill làm là xác định xem bản thân mình đáng giá bao nhiêu.

“Vào lúc đó tôi có 1 công việc vào ban ngày,” anh nói với tờ The Hustle. “Vậy nên tôi tính toán giá trị của mình dựa trên thời gian rảnh rỗi mà tôi có (các buổi tối và cuối tuần) rồi tính ra tổng thời gian, cho toàn bộ phần còn lại của cuộc đời mình, có lẽ đâu đó khoảng 100.000 đô la.”

Merrill quyết định chia bản thân thành 100.000 cổ phiếu, mỗi cái có giá 1 đôla. Sau đó, giống như các công ty khác anh, anh bắt phải “thu hút sự chú ý và nhu cầu” của khách hàng.

Ngày 26/1/2008, Merrill phát hành lần đầu cho công chúng cổ phiếu của mình – và trong 10 ngày đầu tiên, 12 người bạn của anh mua 929 cổ phiếu. Mặc dù vẫn còn tới 99,1% cổ phần của chính mình, anh quyết định hủy quyền ra quyết định với các cổ phiếu của mình và nhượng toàn bộ quyền ấy sang cho các nhà đầu tư mới.

Anh xây dựng trang web KmikeyM.com để mọi người có thể bầu ‘Có’ hay ‘Không’ cho các quyết định lớn của anh, và những dự án mà anh nên theo đuổi.

Đầu tiên, những thứ Merrill đưa lên để hỏi ý kiến khá tầm thường, như việc liệu anh có nên đầu tư 79,63 đôla vào một trang trại nuôi gà ở Rwanda hay không (đồng ý, rất dễ dàng), hay để râu vào mùa đông (bị từ chối). Nhưng không lâu sau đó, mọi thứ bắt đầu trở nên phức tạp hơn.

“Liệu tôi có nên đi triệt sản không?”

Tới cuối năm đầu tiên “lên sàn” của mình, Merrill lập kế hoạch cưới người bạn gái sau 5 năm quen biết. Khi các cổ đông nghe phong thanh được tin này, họ đã nổi giận.

“Tôi nhận được thư điện tử từ mọi người nói rằng, ‘Chúng ta nên bàn bạc với nhau về chuyện này – nó sẽ ảnh hưởng tới cuộc sống của anh!'” Anh nói. “Tôi nghĩ, được rồi, thế này cũng có lý. Và kể từ đó, tôi để họ quyết định thêm những chuyện trong cuộc sống cá nhân của tôi.”

“Tôi nghĩ, ‘Tuyệt thật, mình chẳng phải lo nghĩ gì nữa rồi!” Merrill nhớ lại.

Những tháng sau đó, Merrill đưa một loạt các lựa chọn quan trọng lên để mọi người quyết định: Liệu có nên áp dụng một chế độ ngủ ngắn hay không (chấp thuận), trở thành một Đảng viên Cộng hòa (chấp thuận) hay chuyển sang chế độ ăn chay (chấp thuận).

Một buổi chiều năm 2009, câu chuyện của anh xuất hiện trên Hacker News (một diễn đàn nổi tiếng do công ty ươm mầm khởi nghiệp công nghệ Y Combinator dẫn dắt), nó nhận được sư chú ý của giám đốc thiết kế phần mềm tên Gordon Shephard tại San Franciso. Người đàn ông này cảm thấy thú vị tới nỗi ông ấy đã mua số cổ phiếu trị giá 6.400 USD của Merril từ những nhà đầu tư khác, nâng giá cổ phiếu lên 11,75 đô la.

Khi nhu cầu tăng lên, anh ruột của Merill – một nhà đầu tư từ những ngày đầu với giá 1 đô một cổ – đã quyết định chốt lời, và dành số tiền để mua một máy rửa chén mới cho căn bếp của mình.

Merril nhận thấy khi anh càng để cho nhà đầu tư can dự vào những chuyện riêng tư nhất của mình, thì sự quan tâm của họ càng tăng cao. Vậy nên anh đã quyết định chơi tất tay.

“Tôi nên hẹn hò với ai?”

Khi mối quan hệ cũ của Merrill tan vỡ năm 2012, anh một lần nữa hỏi xin ý kiến của các cổ đông – lần này là trong lĩnh vực tình cảm.

“Dưới điều kiện bình thường, không ai sẽ than phiền khi người khác mua hoa hay ra ngoài ăn tối và xem phim,” anh viết trong một bức thư gửi các nhà đầu tư. “Nhưng là một cá nhân đại chúng với trách nhiệm làm việc cho các cổ đông, nên tình huống của tôi khá đặc biệt. Một mối quan hệ có thể sẽ ảnh hưởng tới cả hiệu suất và kết quả làm việc của tôi.”

Trong một nghị quyết có tên “Cổ đông kiểm soát các mối quan hệ tình ái,” Merrill hỏi các nhà đầu tư của mình liệu họ có muốn kiểm soát toàn bộ quá trình hẹn hò của anh hay không. Nó đã được nhiệt thành phê chuẩn với tỷ lệ 86%.

“Chúng ta đều từng ở trong tình cảnh người bạn của mình bắt đầu hẹn hò với ai đó và bạn cực lực muốn phản đối, nhưng không thể nói gì,” Merrill nói. “Bằng hữu không thể thực sự mang đến cho bạn những lời khuyên khách quan – nhưng các cổ đông thì sao? Họ có thể.”

Merrill tiến hành một loạt các buổi hẹn hò khác nhau, cập nhật cho các nhà đầu tư từng lần cụ thể rồi chờ đợi phản hồi của họ trên một diễn đàn riêng. Merrill nhanh chóng phải lòng cô gái 28 tuổi Marijike Dixon – và sau khi xin được sự chấp thuận của các cổ đông, anh đã đưa ra một “hợp đồng hẹn hò” kéo dài 3 tháng với cô ấy.

Trò vui này nhanh chóng gây được sự chú ý với truyền thông: Năm 2013, câu chuyện của Merrill được đăng tải trên Wired, The Atlantic và Today Show, hấp dẫn thêm một làn sóng khổng lồ những nhà đầu tư mới.

Chỉ trong vòng 1 tháng, số lượng cổ động của Merrill đã tăng gấp 4 lần, từ 120 lên hơn 500 người. Qua một đêm, giá cổ phiếu của anh phi mã lên 18 đô/cổ, nâng giá trị thị trường lên 1,2 triệu đô la.

Đột nhiên, những người hoàn toàn xa lạ thi nhau kiểm soát cuộc đời của anh.

Những điều kỳ lạ

Cơn sóng những nhà đầu tư mới đã thay đổi chóng mặt cách Merrill nghĩ về thử nghiệm của mình.

“Đầu tiên, mọi người muốn đầu tư vào Mike Merrill,” anh nói, “Sau đó, người ta trở nên hứng thú với ý tưởng và sự khác lạ hơn là cuộc sống của tôi. Đó là một cảm giác kỳ lạ, mất thiện cảm, nhưng cũng đầy phấn khích – nó bắt đầu trở nên rất khó kiểm soát.”

Vì có cả người lạ và người quen (những nhà đầu tư đầu tiên) là cổ đông, nên Merrill nhận ra anh phải tiêu trừ khả năng xảy ra “giao dịch nội gián:” Chính là bạn bè của anh, những người anh vẫn chuyện trò hàng ngày và biết nhiều về cuộc sống của anh hơn những nhà đầu tư khác. Để giải quyết chuyện này, anh bắt đầu công khai đăng nhiều thông tin và cập nhật về cuộc sống của mình hơn.

Theo Merrill, những người không quen biết là những nhà đầu tư tốt hơn so với bạn bè của anh. “Tôi thấy họ khách quan hơn,” anh nói. “Khi người ta biết anh quá rõ, họ sẽ bầu cho lựa chọn mà họ nghĩ là anh muốn, và đôi khi đó không phải là điều tốt nhất cho lợi ích của anh.”

Các cổ đông thường xuyên đồng lòng bầu cho Merrill đối mặt với những rủi ro, như việc rời công việc bàn giấy trong 10 năm, tái cơ cấu lại tình hình tài chính, và chuyển tới một căn nhà nhỏ.

Nói chung, họ thường có xu hướng nói “Có” hơn là “Không”: Trong 134 lần bầu bán cho tới thời điểm này, 93 lần đề xuất (69%) được phê chuẩn, và chỉ 41 (31%) là bị phủ quyết.

“Họ thúc tôi làm những việc mà tôi có thể không làm,” anh nói. “Và thường thì, sự tình hóa ra lại tiến triển tới hoàn cảnh tốt đẹp nhất.”

Giá trị thị trường của Merrill

Giống như các thị trường khác, giá cổ phiếu Merrill phụ thuộc vào cung cầu thị trường, vốn dao động theo biên độ lớn tùy thuộc vào mức độ nổi tiếng của anh. Trong những năm gầy đây, sự quan tâm đã bắt đầu giảm xuống, và giá cổ phiếu của Merrill – một thời từng cao tới 18 đôla – nay giảm xuống còn khoảng 6,11 đô.

Còn đối với nhà đầu tư, với rất nhiều người đã mua với giá 1 đô/cổ, đây vẫn là một món hời lớn.

Merrill, trái lại, không thu lời từ những nỗ lực của mình. Trong quãng thời gian 10 năm tiến hành cổ phần chính mình, anh giữ phần tiền bán cổ phiếu trong tài khoản ngân hàng riêng không động đến.

Tới nay, anh vẫn đang đăng các lựa chọn trong cuộc sống của mình lên cho các cổ đông quyết định, mặc dù sức nặng của những lựa chọn ấy đã dần dần không còn như trước: (gần đây, ý định mua một túi đeo hông đã bị phủ quyết).

“Tôi có một ban cố vấn hết sức mạnh mẽ, những người có thể cho tôi lời khuyên hay câu trả lời về bất kỳ thứ gì,” anh nói. “Thật sự thì, ai mà không muốn như thế chứ?”

Theo The Hustle
Quốc Hùng biên dịch