Một tạp chí học thuật quốc tế rút lại 18 bài báo của các tác giả Trung Quốc

Một tạp chí di truyền quốc tế đã rút lại 18 bài báo từ các nhà nghiên cứu Trung Quốc do những lo ngại về vấn đề nhân quyền liên quan quá trình thực hiện. Đây là lần thu hồi trên quy mô lớn đầu tiên vào năm 2024 liên quan công bố nghiên cứu từ Trung Quốc.

Tờ Guardian đưa tin hôm thứ Tư (15/2) rằng, 18 bài báo học thuật được công bố trên tạp chí Molecular Genetics & Genomic Medicine (MGGM) thuộc công ty xuất bản học thuật Wiley của Mỹ xuất bản đã bị rút lại.

Các bài báo đã được rút lại trong tuần này sau khi tổng biên tập tạp chí Suzanne Hart đạt được thỏa thuận với công ty xuất bản. Sau khi tạp chí xem xét kéo dài hơn hai năm, các nhà điều tra nhận thấy rằng nghiên cứu của các nhà nghiên cứu “không nhất quán” với bản đồng ý nghiên cứu mà họ đưa ra, có những lo ngại về phương diện nhân quyền.

Các nghiên cứu công bố của các tác giả khác nhau, nhưng đều dựa trên nghiên cứu về các mẫu DNA được thu thập từ Trung Quốc. Một số bài báo đã sử dụng mẫu từ các nhóm được coi là bị ảnh hưởng bởi sự đàn áp và áp bức của chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ), và có lo ngại rằng họ có thể không tự nguyện ký vào bản đồng ý nghiên cứu.

Một trong những bài báo bị rút lại đã nghiên cứu DNA của cư dân Tây Tạng ở Lhasa – thủ phủ của Khu tự trị Tây Tạng, sử dụng các mẫu máu thu thập được từ 120 người Tây Tạng trả lời. Bài báo nêu rõ rằng “các cá nhân đã đồng ý bằng văn bản” và đã được Ủy ban Đạo đức của Đại học Phúc Đán chấp thuận.

Nhưng thông báo rút lại được công bố hôm thứ Hai (13/2) cho biết, quá trình xem xét đạo đức của tạp chí “tìm thấy mâu thuẫn giữa mẫu văn bản đồng ý và nghiên cứu của bài báo; mẫu văn bản đồng ý không đủ chi tiết để phù hợp trả lời các câu hỏi được đặt ra từ bên nghiên cứu”.

Tác giả tương ứng của bài báo là Xie Jianhui từ Khoa Pháp y tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải. Nhà nghiên cứu này đã không trả lời yêu cầu bình luận, nhưng thông báo rút lại lưu ý rằng cả Xie và các đồng tác giả của ông đều không đồng ý rút lại bài báo.

Một số đồng tác giả của Xie có liên kết với các cơ quan an ninh công cộng của ĐCSTQ, bao gồm cả Cục Công an Tây Tạng. Tây Tạng được coi là một trong những khu vực dân tộc thiểu số chịu sự giám sát và kiểm soát nghiêm ngặt nhất của ĐCSTQ.

Một bài báo khác đã bị rút lại đã sử dụng mẫu máu của 340 người Duy Ngô Nhĩ ở thành phố Kashgar của Tân Cương để nghiên cứu mối liên hệ di truyền của họ với người Duy Ngô Nhĩ từ các vùng khác. Bản thân các nhà nghiên cứu mô tả dữ liệu này như một nguồn tài nguyên cho “DNA pháp y và di truyền dân số” của Trung Quốc.

18 bài báo bị rút lại này đều được xuất bản từ năm 2019 đến năm 2021.

Học giả hợp tác với cơ quan an ninh gây lo ngại vấn đề nhân quyền

Yves Moreau, giáo sư kỹ thuật tại Đại học Leuven ở Bỉ, lần đầu tiên liên hệ với tạp chí MGGM vào tháng 3/2021 để bày tỏ lo ngại về tính đạo đức của một số bài báo nghiên cứu đã công bố.

Ông nói rằng ông phát hiện ra một số nhà nghiên cứu Trung Quốc có quan hệ với cơ quan công an của ĐCSTQ, điều này đủ để chứng minh bản chấp thuận một cách tự nguyện từ đối tượng nghiên cứu là không hợp lệ.

Công việc của giáo sư Moreau tập trung vào phân tích DNA.

Được biết, 8 trong số 25 biên tập viên của tạp chí di truyền MGGM đã từ chức sau khi Moreau bày tỏ lo ngại về mặt đạo đức đối với các bài báo của Trung Quốc trên tạp chí di truyền.

Phạm vi công bố nghiên cứu của Tạp chí MGGM chủ yếu xuất bản các nghiên cứu về ứng dụng y tế của di truyền học.

Giáo sư Morrow cho biết, vì các tạp chí di truyền pháp y khác bắt đầu xem xét các bài báo của Trung Quốc, chủ yếu nhắm vào thẩm tra hoạt động nghiên cứu trên mẫu DNA của các nhóm dân tộc thiểu số, nên nhiều bài báo từ Trung Quốc đã chuyển sang MGGM.

Sau đó vào năm 2023, MGGM đã thêm một ghi chú nói rằng tạp chí “không xem xét nghiên cứu liên quan đến phân tích di truyền pháp y”.

Giáo sư David Curtis về di truyền học tại Đại học College London cho biết, việc xuất bản tương đối dễ dàng trên MGGM đã thu hút các nhà nghiên cứu Trung Quốc muốn công bố trên các tạp chí tiếng Anh.

MGGM là một tạp chí di truyền cấp trung trong giới học thuật, có hệ số tác động (Impact factor) là 2,473, gần như xếp vào top 40% các tạp chí cùng loại.

Giáo sư David Curtis từng là tổng biên tập Annals of Human Genetics, đã từ chức vì nhà xuất bản Wiley không sẵn lòng xem xét việc tẩy chay các bài báo học thuật của Trung Quốc vì vấn đề đạo đức trong việc thu thập DNA. Tạp chí Annals of Human Genetics cũng được xuất bản bởi Wiley.

Năm 2023, nhà xuất bản học thuật Elsevier (Hà Lan) cũng rút lại một bài báo nghiên cứu của Trung Quốc, nghiên cứu này sử dụng mẫu máu và nước bọt của người Duy Ngô Nhĩ và người Kazakhstan ở Tân Cương.