Bị ‘trói’ bằng văn bản, gần 20 doanh nghiệp thép không gỉ nói có thể phá sản

Sản xuất bị “trói” bằng một văn bản đã 2 lần tạm dừng hiệu lực, các doanh nghiệp thép không gỉ lo ngại thị trường thép không gỉ của Việt Nam sẽ mất toàn bộ vào tay các nhà sản xuất nước ngoài.

• Doanh nghiệp thép Việt Nam có nguy cơ bị điều tra chống lẩn tránh thuế tại Mỹ

Đầu tháng 3, 17 doanh nghiệp sản xuất thép không gỉ cùng ký đơn kiến nghị gửi Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt liên quan đến Quy chuẩn kỹ thuật 20:2019/BKHCN về thép không gỉ (thường được gọi là Quy chuẩn 20).

Trong danh sách kiến nghị có Công ty TNHH Cơ khí nhựa Thành Công, Công ty TNHH Hoàng Vũ, Công ty cổ phần TVL, Công ty cổ phần Lam Khang, Công ty TNHH Tiến Đạt, Công ty TNHH Thép không gỉ Hà Anh, Công ty TNHH Kim khí Nam Cường…

“Các doanh nghiệp có ý kiến đề nghị bãi bỏ hoặc điều chỉnh Quy chuẩn 20 để chúng tôi có thể tiếp tục sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, đến thời điểm này, Bộ Khoa học và Công nghệ vẫn chưa ban hành thông tư quyết định chính thức về việc này”, văn bản kiến nghị của nhóm các doanh nghiệp nêu.

Trong đơn kiến nghị, các doanh nghiệp cho hay Quy chuẩn 20 về thép không gỉ đã khiến doanh nghiệp phải dừng hoạt động hơn một năm qua. Máy móc đã bắt đầu hỏng hóc, xuống cấp do không được vận hành thường xuyên. Hàng chục ngàn công nhân, thợ tay nghề cao đã được đào tạo nhiều năm bị mất việc làm, phải tìm kiếm công việc khác.

Đáng lưu ý, các doanh nghiệp cho hay các đối tác, khách hàng đã mua hàng hóa nhập khẩu. “Nếu để tình trạng này kéo dài, chúng tôi sẽ không thể khôi phục được sản xuất do chi phí để sửa sang máy móc, nhà xưởng, đào tạo lại công nhân, thiết lập lại các quan hệ với khách hàng quá lớn, không thể cạnh tranh với hàng hóa nhập khẩu”, 17 doanh nghiệp cùng lên tiếng.

Đơn kiến nghị lặp lại đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ sớm ban hành thông tư bãi bỏ hoặc sửa đổi Quy chuẩn 20. “Nếu quy chuẩn 20 không được bãi bỏ hoặc sửa đổi, thị trường các sản phẩm thép không gỉ của Việt Nam sẽ mất toàn bộ và vĩnh viễn rơi vào tay nhà sản xuất nước ngoài”, nhóm doanh nghiệp khuyến cáo.

“Quy chuẩn 20 đang bảo hộ ngược hàng nhập khẩu”

Quy chuẩn 20 được quy định tại Thông tư số 15 ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Thép không gỉ” và Thông tư số 09 ban hành “Sửa đổi 1:2021 QCVN 20:2019 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thép không gỉ do Bộ Khoa học và Công nghệ soạn thảo.

Nhóm các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh inox đã kiến nghị thay đổi quy định về Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thép không gỉ (QCVN 20:2019/BKHCN) từ năm 2019 đến nay. Sau 2 lần được tạm dừng hiệu lực để nghiên cứu, xem xét theo kiến nghị của doanh nghiệp, quy chuẩn này có hiệu lực trở lại vào đầu năm 2023.

Trong năm 2023, góp ý Dự thảo Thông tư ngưng hiệu lực thi hành hai thông tư nói trên, do Bộ Khoa học và Công nghệ gửi đi lấy ý kiến, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ sớm bãi bỏ Quy chuẩn 20.

Theo VCCI, việc quản lý thép không gỉ bằng quy chuẩn kỹ thuật theo danh mục hàng hoá nhóm 2 là không phù hợp với Luật Chất lượng sản phẩm hàng hoá 2007. Quy chuẩn 20 ảnh hưởng quyền lợi của người tiêu dùng khi hạn chế quyền lựa chọn hàng hoá phù hợp với nhu cầu.

“Có thể, cơ quan nhà nước cho rằng quy chuẩn 20 giúp loại bỏ các loại thép chất lượng thấp trên thị trường, giúp người tiêu dùng được sử dụng hàng hoá chất lượng tốt hơn. Tuy nhiên, đi kèm với chất lượng thì giá thành của sản phẩm cũng tăng lên.

Nếu như trước đây người tiêu dùng được chủ động lựa chọn hàng hoá với chất lượng và giá cả phù hợp với nhu cầu thì nay quy chuẩn 20 đã loại bỏ một số loại thép có giá thành rẻ, buộc người tiêu dùng phải bỏ nhiều tiền hơn để mua sản phẩm được làm từ inox có chất lượng cao hơn so với nhu cầu của họ”, VCCI phân tích.

Ngoài ra, theo VCCI, việc đặt ra quy chuẩn 20 dường như tạo thuận lợi cho hàng hoá nhập khẩu thay vì bảo vệ và khuyến khích sử dụng hàng hoá cùng loại sản xuất trong nước.

Các quy định tại quy chuẩn 20 khiến thép không gỉ không thể nhập khẩu để làm nguyên liệu gia công hàng hoá trong nước. Tuy nhiên, hàng hoá sử dụng loại thép này lại không cần kiểm tra theo quy chuẩn 20 và được nhập khẩu bình thường.

“Như vậy, quy chuẩn 20 đang bảo hộ ngược, khiến các doanh nghiệp ưu tiên nhập hàng hoá thành phẩm thay vì nhập nguyên liệu để sản xuất. Nhiều doanh nghiệp gia công thép không gỉ trong nước phản ánh tình trạng họ mất toàn bộ thị phần trước hàng hoá nhập khẩu do không thể nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất”, VCCI nêu.

Hiện dự thảo thông tư để ngưng hiệu lực thi hành các quy định liên quan tới quy chuẩn quốc gia về thép không gỉ và sửa đổi Quy chuẩn 20 đã hết thời gian lấy ý kiến theo quy định.

Vào đầu tháng 8/2023, 28 doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thép không gỉ có đơn gửi Thủ tướng về việc Bộ Khoa học và Công nghệ báo cáo không đầy đủ nội dung cuộc đối thoại với doanh nghiệp về Quy chuẩn 20, tháng 7/2023.

Nhóm doanh nghiệp khẳng định Bộ Khoa học và Công nghệ không thông báo, không như lấy ý kiến các doanh nghiệp khi soạn thảo Thông tư 15/2019, ban hành QCVN 20:2019/BKHCN; Quy chuẩn 20 cấm nhập khẩu thép không gỉ tiêu chuẩn cơ sở làm nguyên liệu sản xuất nhưng lại cho phép nhập khẩu đồ gia dụng và hàng hóa làm từ thép không gỉ này…