‘Mức đóng BHXH năm 2022 đã gấp gần 10 lần so với năm 2007’

Cho rằng tỷ lệ đóng của cả người lao động và người sử dụng lao động lên tới 32% là “rất cao”, 13 hiệp hội doanh nghiệp ngành hàng chủ lực, sử dụng nhiều lao động đã cùng kiến nghị giảm tỷ lệ đóng bảo hiểm về mức 20% (năm 2009), đồng thời giảm mức trừ cho người lao động nghỉ hưu sớm.

• 2 phương án rút BHXH một lần đang trình Quốc hội: Ưu điểm, nhược điểm ra sao?
• Bộ trưởng Đào Ngọc Dung: Số rút BHXH một lần gần bằng số tham gia và đây là nguy cơ

Cần giảm mức đóng bảo hiểm kết hợp quản lý quỹ

13 hiệp hội gồm: Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Hội Lương thực Thực phẩm TP HCM, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản (VASEP), Hiệp hội Sữa (VDA), Hiệp hội Da giày – Túi xách (LEFASO), Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát (VBA), Hiệp hội Thực phẩm Minh Bạch (AFT), Hiệp hội các Doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam (AmCham), Hiệp hội Gỗ và lâm sản VFA), Hiệp hội Chè (VITAS), Hiệp hội Nhựa (VPAS), Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), Hội Mỹ nghệ và Chế biến Gỗ TP.HCM cùng đứng tên trong bản kiến nghị nêu một loạt vấn đề trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, đồng thời đề xuất nhiều nội dung như giảm tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội, giảm tuổi nghỉ hưu, thay đổi cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu…

Các hiệp hội cho rằng dự thảo sửa đổi giữ nguyên tổng mức đóng bắt buộc vào các quỹ Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bảo hiểm y tế (BHYT) và Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) theo luật hiện hành. Cụ thể, người lao động đóng 10,5% tiền lương tháng bình quân làm căn cứ đóng bảo hiểm (8% BHXH, 1,5% BHYT và 1% BHTN), người sử dụng lao động đóng 21,5% (17,5 BHXH, 3% BHYT và 1% BHTN). Tổng cộng tỷ lệ đóng bảo hiểm là 32%.

Theo phân tích của các hiệp hội, tổng mức đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội của cả người lao động và người sử dụng lao động dựa trên tỷ lệ đóng (từ 23% năm 2007, 25% năm 2009 do đóng thêm 1% BHTN và từ năm 2017 đến nay tăng lên 32% năm) và mức lương tối thiểu vùng (tăng hàng năm từ năm 2007 đến năm 2022, trừ năm 2021 không tăng do COVID-19), mức đóng năm 2022 đã cao hơn gần 10 lần so với năm 2007.

So với khu vực và thế giới, tỷ lệ đóng BHXH của người sử dụng lao động ở Việt Nam đang cao hơn nhiều nước, như Malaysia đóng 16,5%, Ấn Độ 15,25%, Indonesia 10,26%, Campuchia 6,1%, Thái Lan 5%, Myanma 2%, Bangladesh 0%… Riêng tại Thái Lan, Chính phủ đóng góp thêm vào nguồn quỹ Bảo hiểm xã hội bên cạnh tỷ lệ đóng từ người lao động và người sử dụng lao động.

Các hiệp hội đề nghị với quỹ BHXH, nên đưa tỷ lệ đóng về mức của năm 2009, là 20%, trong đó người lao động đóng 5% và người sử dụng lao động đóng 15%, thay cho mức tổng 25,5% hiện nay (người sử dụng lao động đóng 17,5%, người lao động đóng 8%).

Với quỹ BHYT, mức đóng đề xuất giảm xuống còn 3% (người sử dụng lao động đóng 2%, người lao động đóng 1%) thay cho mức 4,5% (chủ lao động 3%, người lao động 1,5%)

Với quỹ BHTN, mức đóng đề xuất giảm xuống 1% (chủ sử dụng lao động 0,5%, người lao động 0,5%) thay cho mức 2% hiện tại (mỗi bên đóng 1%),

Các hiệp hội cho rằng quỹ kết dư khá nhiều, hơn 59.000 tỷ đồng tới cuối năm 2022. Mục đích của chính sách bảo hiểm thất nghiệp là giá đỡ cho lao động khi mất việc, đảm bảo an sinh nên khi kết dư lớn thì cần giảm mức đóng, điều chỉnh quỹ, do đó, với mức đóng vào quỹ này cần “có lộ trình giảm tiếp cho phù hợp với điều kiện thực tế”.

Theo đó, tổng mức đóng BHXH, BHYT, BHTN giảm xuống còn 24% so với 32% như hiện nay.

Các hiêp hội cho rằng tỷ lệ đóng bảo hiểm của người sử dụng lao động và người lao động tại Việt Nam là quá cao so với các nước khác, nhưng người lao động tại các nước này vẫn đảm bảo chi tiêu cuộc sống khi về hưu.

Trên thực tế, tại thời điểm đóng vào quỹ, giá trị tiền người sử dụng lao động và người lao động tại Việt Nam đóng không hề thấp. Do đó, các hiệp hội đề xuất Việt Nam cần xem xét tổng thể việc quản lý một cách hiệu quả quỹ BHXH cũng như cách tính trượt giá nói riêng và nền kinh tế vĩ mô nói chung để tuy giảm tỷ lệ đóng BHXH nhưng vẫn đảm bảo lương hưu thực tế của người lao động đáp ứng được nhu cầu chi tiêu cho cuộc sống.

Một điểm đáng lưu ý, các hiệp hội đề xuất quy định nền đóng bảo hiểm xã hội và mức hưởng các chế độ căn cứ theo lương tối thiểu vùng.

Hiện tại quy định mức hưởng các chế độ thai sản, hưu trí, tử tuất chỉ theo mức tiền cụ thể hoặc dựa trên mức lương cơ sở. Các hiệp hội cho rằng điều này là “không hợp lý”, vì nguyên tắc của bảo hiểm là có đóng có hưởng, việc hưởng phải dựa trên mức đóng. Nền đóng là lương tối thiểu vùng, tại sao chế độ hưởng lại theo mức lương cơ sở, trong khi Chính phủ tiến tới sẽ bỏ mức lương cơ sở. Với quy định hưởng bảo hiểm theo một mức tiền cụ thể, khi qua mỗi năm các chỉ số CPI lại tăng thì mức tiền hưởng sẽ không còn phù hợp thực tế.

• Cứ mỗi tháng hơn 90 nghìn lao động nộp hồ sơ nhận trợ cấp thất nghiệp

Mức trừ 2% với mỗi năm nghỉ hưu sớm là “quá cao”

Theo quy định hiện hành, từ năm 2021, tuổi nghỉ hưu của người lao động là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với lao động nam và đủ 55 tuổi 4 tháng đối với lao động nữ; sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với lao động nam cho đến khi đủ 62 tuổi vào năm 2028 và cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng đối với lao động nữ cho đến khi đủ 60 tuổi vào năm 2035.

Người lao động được nghỉ hưu sớm tối đa 5 năm, với điều kiện phải suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%. Tuy vậy, với mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi, người lao động bị trừ 2% mức hưởng.

Các hiệp hội cho hay tại Việt Nam, nhiều lao động đi làm và đóng BHXH sớm, nên đóng BHXH đủ 20-30 năm, nhưng tới 50-55 tuổi, sức khỏe giảm sút, không đủ khả năng đáp ứng công việc, khó tìm việc làm sau đó. Nếu phải đợi đến đủ tuổi nghỉ hưu, người lao động sẽ gặp khó khăn trong cuộc sống. Việc để người lao động lớn tuổi về hưu sớm cũng để trao cơ hội việc làm cho lao động trẻ.

Theo đó, sẽ là bất hợp lý khi lao động nghỉ hưu sớm lại bị trừ 2% mỗi năm kể cả khi họ đủ điều kiện, trong khi nếu đóng vượt trần thời gian hưởng lương hưu tối đa (nam trên 35 năm, nữ trên 30 năm) thì phần dư mỗi năm chỉ được tính bằng 0,5 bình quân tiền lương đóng bảo hiểm. Mức trừ 2% cũng bị cho là quá cao so với mức hưởng so với mỗi năm dư.

Ngoài ra, người lao động muốn rời quỹ BHXH và rút BHXH một lần thì mỗi năm làm việc (sau 2014) được 2 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, trong khi đó, người lao động vẫn ở lại với quỹ BHXH và đóng vượt trần thời gian (hơn 30 năm) chỉ được nhận 0,5 lần.

Vì vậy, các hiệp hội đề xuất nếu người lao động đủ tuổi nghỉ hưu sớm (tối đa 5 năm so với tuổi nghỉ hưu) và có thời gian đóng BHXH trên 20 năm thì được về hưu. Mỗi năm về hưu sớm bị trừ 1 tháng lương, cao nhất không trừ quá 1% tương ứng 1 năm như Luật Bảo hiểm xã hội 2006.

Nếu người lao động đủ tuổi nghỉ hưu sớm như trên nhưng có thời gian đóng BHXH đủ 30 năm đối với nữ và 32 năm đối với nam thì được về hưu ngay và hưởng hưu tối đa là 75%.

Các hiệp hội cũng đề xuất không nên áp mức trần 75% mà tính tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa dựa trên tổng thời gian tham gia BHXH tương ứng.

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp này, nếu được thông qua vào tháng 5/2024 sẽ có hiệu lực từ 1/1/2025.