Ngân hàng – nhân vật chính bắt đầu “lộ diện” trong đường đua ứng dụng hóa đơn điện tử

Ghi nhận tại Ngày hội không dùng tiền mặt năm 2025 vừa diễn ra tại TP.HCM, nhiều ngân hàng bắt đầu tung ra các phần mềm quản lý bán hàng miễn phí cho tiểu thương kèm theo phát hành hóa đơn điện tử. Đây là phân khúc các ngân hàng hướng tới nhằm tăng CASA, mở rộng nhiều giải pháp dịch vụ tài chính phức hợp.

Nghị định 70 với chủ trương mở rộng áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính được triển khai từ ngày 1/6/2025 với các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng. Trong triển khai thực tế đang gây tâm lý e ngại trong cộng đồng hộ kinh doanh, khiến nhiều người hạn chế sử dụng tài khoản ngân hàng và quay lại thanh toán bằng tiền mặt. Điều này kéo theo sự suy giảm nhanh chóng tỷ lệ CASA, là nguồn huy động vốn giá rẻ, giữ vai trò quan trọng trong cấu trúc tài chính của các ngân hàng.

Câu chuyện thành công của thanh toán bằng mã QR là một tham chiếu tốt cho công tác triển khai hóa đơn điện tử cho các hộ kinh doanh

Mã QR được đưa vào Việt Nam lần đầu từ năm 2014 trong ứng dụng bảo hiểm y tế, nhưng thanh toán bằng mã QR chỉ trở nên phổ biến từ năm 2018 khi các ví điện tử và ngân hàng triển khai rộng rãi cùng với làn sóng sử dụng smartphone tăng cao. Đây là điểm mấu chốt giúp mục tiêu triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam cán đích trước thời hạn.

Tính đến hết năm 2024, thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam đạt trên 295 triệu tỷ đồng, gấp 25 lần GDP. Có trên 87% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng, vượt trên mục tiêu 80% vào năm 2025.

Đó là kết quả từ sự cộng hưởng nhịp nhàng của từ hai lực đẩy: Tiện ích thanh toán không tiền mặt khiến các khách hàng áp lực lên hệ thống bán lẻ, đồng thời hệ thống bán lẻ được hỗ trợ của các ngân hàng thiết lập tài khoản dễ dàng, nhiều ưu đãi.

Không mệnh lệnh hành chính, không quảng bá rầm rộ, mà phương thức thanh toán không tiền mặt trăm hoa đua nở ở mọi ngóc ngách đời sống kinh tế xã hội trên phạm vi cả nước.

Sự thành công của thanh toán bằng mã QR không chia đều cho cả hệ thống, nó là phần thưởng cho các ngân hàng, các đơn vị thanh toán trung gian nhanh nhạy, biết nắm bắt nhu cầu thị trường, kịp thời điều chỉnh những vướng mắc của hệ thống.

Đội quân bán lẻ của ngân hàng không còn ngồi ở văn phòng, mà ra đường, xuống chợ tiếp cận tới từng tiểu thương chào mời các chương trình ưu đãi mở tài khoản, kèm theo mã QR in sẵn hay chiếc loa thông báo thanh toán giúp chủ cửa hàng biết tiền chuyển về thành công mà không cần mở điện thoại.

Tiểu thương đóng cửa hàng, không nhận chuyển khoản … báo động rủi ro CASA sụt giảm

Đằng sau những tiện ích cung cấp cho người dân, chủ cửa hàng thanh toán mã QR, ngân hàng là đơn vị hưởng lợi chính. Thanh toán không dùng tiền mặt tăng mạnh đã thúc đẩy tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) tại ngân hàng tăng vọt. Đây là nguồn vốn huy động chi phí thấp, là đòn bẩy tài chính giúp ngân hàng cải thiện biên lãi thuần và chỉ số ROE. Một khi CASA suy giảm, hệ thống sẽ phải tìm đến nguồn vốn thay thế với chi phí cao hơn, kéo theo áp lực lên chi phí vốn và ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận.

Trong thời gian đầu triển khai hóa đơn điện tử, nhiều tiểu thương đã xuất hiện tâm lý e ngại chuyển khoản. Không chỉ các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng, mà nhiều tiểu thương nhỏ cũng lan truyền nhau cách từ chối chuyển khoản.

Chuyên gia tài chính Lê Hoài Ân trong bài viết “Rủi ro sụt giảm CASA” đăng trên tờ Nhịp sống Thị trường đã đưa ra các kịch bản mô phỏng mối liên hệ giữa CASA và lợi nhuận của hệ thống ngân hàng. Ông Ân ước tính, nếu CASA giảm từ 2%-4% thì toàn ngành ngân hàng có thể mất đi từ 5%-10% lợi nhuận ròng.

“Việc duy trì CASA không đơn thuần là mục tiêu tối ưu chi phí mà còn là chiến lược cạnh tranh để giữ vững sức khỏe tài chính và khả năng sinh lời của các ngân hàng” – ông Ân nói.

Ngân hàng – những bước đi đầu tiên hỗ trợ hệ thống bán lẻ xuất hóa đơn điện tử

Để bảo vệ thành quả “thanh toán không dùng tiền mặt”, cũng như là một bước đi chiếm lĩnh thị trường “hộ kinh doanh số hóa”, các ngân hàng đã có những động thái đầu tiên hỗ trợ các hộ kinh doanh – cung cấp phần mềm quản lý bán hàng miễn phí kết hợp với phát hành hóa đơn điện tử.

Đơn cử, Ngân hàng Bản Việt (BVBank) giới thiệu giải pháp Digistore cho các tiểu thương sử dụng miễn phí. Digistore hỗ trợ thanh toán không tiền mặt, quản lý doanh thu, phân tích hiệu quả kinh doanh và tích hợp chức năng xuất hóa đơn điện tử.

Ngân hàng Quân đội (MB) triển khai ứng dụng mSeller – công cụ quản lý bán hàng và phát hành hóa đơn điện tử. Ứng dụng đã có hơn 15.000 hộ kinh doanh sử dụng thành công mà không cần thuê thêm kế toán hay trang bị thiết bị đắt tiền.

Trong khi đó, nền tảng MyShop của KienlongBank tích hợp tài khoản ảo giúp giao dịch tức thì, đồng thời tự động ghi nhận hóa đơn và báo cáo doanh thu theo ngày. Chủ kinh doanh có thể sử dụng phần mềm từ xa để kiểm soát hoạt động của nhiều cửa hàng, phân loại doanh thu theo chi nhánh. Việc tích hợp hệ sinh thái tài chính giúp tiểu thương quản lý dòng tiền hiệu quả, minh bạch và tiện lợi.

Bên cạnh việc cung cấp các giải pháp phần mềm miễn phí, ngân hàng cũng đang thiết kể các gói tín dụng riêng dành cho các hộ kinh doanh ứng dụng hóa đơn điện tử.

Cụ thể, BVBank cho biết đang xây dựng mô hình tín dụng tự động, dựa trên dữ liệu kinh doanh thực tế được thu thập từ các phần mềm quản lý bán hàng. Việc tích hợp dữ liệu từ hệ thống hóa đơn điện tử và phần mềm bán hàng sẽ giúp ngân hàng đưa ra quyết định tín dụng nhanh chóng, chính xác và phù hợp với nhu cầu thực tế.

Tương tự, Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam liên kết với Misa cung cấp giải pháp tài trợ vốn dựa trên hóa đơn điện tử, cho phép tiểu thương tiếp cận khoản vay nhỏ không cần thế chấp.

Có thể nói, bất cứ công cuộc chuyển đổi nào cũng là một quá trình liên tục, cẩn trọng, tỉ mỉ khớp nối từng chi tiết, vận hành cho đến thuần thục. Cơ quan thuế không thể hành động đơn phương, mà cần phối hợp chặt chẽ, đồng bộ với các cơ quan, tổ chức liên quan để tận dụng các ưu thế của các bên, đưa ra ưu đãi cho các chủ thể tiên phong để đảm bảo sự vận hành được thông suốt, tiết kiệm, hiệu quả của cả hệ thống.