TQ hạn chế xuất khẩu đất hiếm, sản xuất robot của Tesla bị ảnh hưởng

Khi cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung gia tăng căng thẳng, chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã áp đặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm. Ngày 22/4, Giám đốc điều hành hãng xe điện lớn của Mỹ – Tesla, ông Elon Musk, cho biết các biện pháp hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm của Trung Quốc đã ảnh hưởng đến quá trình sản xuất robot hình người Optimus của Tesla. Truyền thông Hàn Quốc đưa tin, Chính phủ ĐCSTQ đã đưa ra chỉ thị rõ ràng cho các doanh nghiệp Hàn Quốc, cấm bán các sản phẩm có chứa khoáng sản đất hiếm của Trung Quốc cho các nhà sản xuất vũ khí và quốc phòng của Mỹ.

Musk: Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm, ảnh hưởng đến sản xuất robot Optimus của Tesla

Theo hãng tin Reuters, vào tháng Tư Trung Quốc bắt đầu áp dụng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm như một phần trong phản ứng đối với các hành động áp thuế quy mô lớn từ phía Mỹ, nhằm hạn chế nguồn cung khoáng sản dùng trong sản xuất vũ khí, thiết bị điện tử và nhiều loại hàng tiêu dùng.

Trong cuộc họp công bố kết quả tài chính hôm thứ Ba (22/4), ông Musk nói: “Trung Quốc muốn được đảm bảo rằng những đất hiếm này sẽ không được sử dụng cho mục đích quân sự. Rõ ràng là không phải, chúng chỉ được dùng cho robot hình người mà thôi.” Ông còn nhấn mạnh rằng: “Đây không phải là vũ khí.”

Ông Musk cho biết Tesla đang hợp tác với chính quyền Bắc Kinh để xin giấy phép xuất khẩu cho các loại nam châm đất hiếm.

Các nhà phân tích cho biết, đợt kiểm soát xuất khẩu này không chỉ giới hạn ở khoáng sản đất hiếm, mà còn bao gồm cả nam châm và các thành phẩm khó có thể thay thế.

Hiện nay, các nhà xuất khẩu phải nộp đơn xin giấy phép với Bộ Thương mại ĐCSTQ, quá trình này tương đối không minh bạch, có thể mất từ 6, 7 tuần đến vài tháng.

Trước đó, ông Musk dự tính rằng Tesla sẽ sản xuất hàng ngàn robot Optimus trong năm nay.

Theo tờ Thời báo Chứng khoán (Securities Times) của Trung Quốc, vật liệu nam châm vĩnh cửu NdFeB (neodymium-sắt-bo) hiệu suất cao là thành phần cốt lõi trong động cơ servo của robot. Theo thông tin công khai, một robot hình người thường cần hơn 40 động cơ servo, mỗi động cơ tiêu thụ khoảng 50–100g vật liệu NdFeB, tổng lượng sử dụng có thể lên tới 2–4kg. Đối với mẫu Optimus của Tesla, mỗi robot cần khoảng 3,5kg nam châm NdFeB hiệu suất cao.

Vào đầu tháng Tư, Bộ Thương mại và Tổng cục Hải quan ĐCSTQ đã cùng ban hành một thông báo, tuyên bố áp dụng kiểm soát xuất khẩu đối với một số loại đất hiếm trung và nặng. Theo nội dung thông báo, lần kiểm soát này bao gồm các vật liệu liên quan đến 7 loại đất hiếm trung và nặng: samarium, gadolinium, terbium, dysprosium, lutetium, scandium, và yttrium. Ngoài ra, vật liệu nam châm vĩnh cửu NdFeB chứa terbium và dysprosium cũng bị liệt kê vào danh sách kiểm soát.

Trung Quốc ra lệnh cấm các nhà sản xuất Hàn Quốc bán sản phẩm chứa đất hiếm Trung Quốc cho các công ty vũ khí Mỹ

Theo hãng tin Reuters dẫn nguồn từ tờ Korea Economic Daily hôm thứ Ba (ngày 22/4), Bộ Thương mại ĐCSTQ đã gửi thư chính thức đến nhiều công ty Hàn Quốc. Các công ty này chủ yếu sản xuất máy biến áp, pin, màn hình, xe điện, thiết bị hàng không vũ trụ và thiết bị y tế — tất cả các sản phẩm này đều sử dụng các vật liệu đất hiếm thiết yếu do Trung Quốc cung cấp trong quá trình sản xuất.

Trong các bức thư, phía Trung Quốc cảnh báo rõ ràng rằng nếu các công ty Hàn Quốc vi phạm yêu cầu hạn chế xuất khẩu này, họ có thể đối mặt với các biện pháp trừng phạt kinh tế từ phía Trung Quốc.

Các nhà phân tích nhận định rằng biện pháp này không chỉ nhắm vào các công ty Hàn Quốc, mà là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của ĐCSTQ nhằm tận dụng ưu thế trong chuỗi cung ứng đất hiếm để gây áp lực với Mỹ.

Trung Quốc là quốc gia có trữ lượng và năng lực chế biến đất hiếm lớn nhất thế giới, kiểm soát khoảng 70% sản lượng khai thác và 90% năng lực chế biến đất hiếm toàn cầu, điều này mang lại cho Bắc Kinh lợi thế lớn trong các cuộc xung đột thương mại quốc tế.

Đầu tháng này, ĐCSTQ tuyên bố sẽ áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm nghiêm ngặt hơn — động thái này được nhiều người coi là phản ứng trực tiếp đối với việc chính quyền Trump tăng thuế. Sau khi ông Trump quay trở lại Nhà Trắng vào tháng 1/2025, ông đã từng bước khôi phục và mở rộng các biện pháp áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc.

Tuần trước, Bộ Thương mại ĐCSTQ cho biết: “Phía Trung Quốc sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của quốc gia, bao gồm cả việc áp dụng các biện pháp kiểm soát phù hợp đối với tài nguyên chiến lược.” Mặc dù tuyên bố này không trực tiếp đề cập đến các doanh nghiệp Hàn Quốc, nhưng nó được xem như một sự xác nhận gián tiếp cho chính sách mới nói trên.

Tác động đối với các doanh nghiệp Hàn Quốc

Là một cường quốc trong lĩnh vực sản xuất điện tử và bán dẫn, Hàn Quốc phụ thuộc nặng vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc. Theo số liệu từ Hiệp hội Thương mại Hàn Quốc, trong quý I năm 2024, giá trị đất hiếm mà Hàn Quốc nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 170 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm trước.

Một giám đốc cấp cao của một công ty điện tử Hàn Quốc, không muốn tiết lộ danh tính, chia sẻ với truyền thông: “Lệnh hạn chế này khiến chúng tôi rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan. Một mặt, chúng tôi không thể đánh mất Trung Quốc — nhà cung cấp chủ chốt; mặt khác, thị trường Mỹ cũng vô cùng quan trọng với chúng tôi, đặc biệt là các khách hàng cao cấp trong lĩnh vực quốc phòng.”

Bộ Thương mại, Công nghiệp và Năng lượng Hàn Quốc hiện đang đánh giá tác động tiềm tàng của lệnh cấm này đối với các doanh nghiệp trong nước, đồng thời cân nhắc khởi động các cuộc tham vấn ngoại giao với cả Trung Quốc và Mỹ.

Ngay sau khi thông tin này được công bố, giá đất hiếm toàn cầu đã tăng vọt. Theo dữ liệu từ Mạng lưới Kim loại màu Thượng Hải (Shanghai Metals Market), giá các loại ôxít đất hiếm đã tăng khoảng 8% chỉ trong vòng một tuần. Các nhà đầu tư quốc tế cũng phản ứng mạnh mẽ; cổ phiếu của nhiều công ty công nghệ phụ thuộc vào đất hiếm đã biến động đáng kể.

Một người phát ngôn của Bộ Quốc phòng Mỹ phản hồi rằng Mỹ đang “theo dõi sát sao” diễn biến này, đồng thời cho biết Mỹ đã xây dựng chiến lược giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm bên ngoài, bao gồm việc tái khởi động các mỏ đất hiếm trong nước và tăng cường hợp tác với các đồng minh như Úc.

Chuyên gia về an ninh tài nguyên Li Ming nhận định: “Đất hiếm đã trở thành tài nguyên chiến lược then chốt trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc. Chúng ta có thể đang chứng kiến sự khởi đầu của một kỷ nguyên ‘Chiến tranh Lạnh về tài nguyên’, nơi mà ai kiểm soát được nguyên liệu chủ chốt thì người đó nắm quyền chủ động.”

Trí Đạt (t/h)