Dùng AI làm suy giảm kỹ năng phát hiện khối u của các bác sĩ

Trong nhiều năm qua, các bác sĩ, công ty và nhiều bên liên quan đã ca ngợi tiềm năng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong y học, từ việc cải thiện hình ảnh y khoa đến khả năng chẩn đoán vượt trội. Thế nhưng, một nghiên cứu mới đã phát hiện rằng, chỉ sau vài tháng sử dụng AI thường xuyên, kỹ năng của các bác sĩ đã bị suy giảm. 

• Tích luỹ “khoản nợ” nhận thức sau mỗi lợi ích tức thì khi dùng AI

Nghiên cứu, được công bố hôm thứ Tư trên tạp chí The Lancet Gastroenterology and Hepatology, cho thấy trong vòng sáu tháng, các bác sĩ lâm sàng trở nên quá phụ thuộc vào khuyến nghị của AI và dần “ít động lực, kém tập trung, và giảm trách nhiệm khi đưa ra quyết định mà không có sự hỗ trợ của AI”.

Đây là nghiên cứu mới nhất chứng minh những hệ quả bất lợi tiềm ẩn với người dùng AI. Một nghiên cứu trước đó của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) từng cho thấy ChatGPT làm suy giảm kỹ năng tư duy phản biện.

Chi tiết nghiên cứu

Một nhóm nhà khoa học châu Âu đã tiến hành nghiên cứu tại bốn trung tâm nội soi ở Ba Lan. Đây là một phần của thử nghiệm quốc tế về việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong tầm soát ung thư đại tràng, được tài trợ bởi Liên minh châu Âu và Nhật Bản.

Trong thử nghiệm này, các trung tâm đã dùng công cụ AI để hỗ trợ việc phát hiện polyp đại trực tràng. Tổng số ca nội soi là 2.177, trong đó có 1.443 ca nội soi không có sự hỗ trợ của AI. Tất cả các ca nội soi được thực hiện bởi 19 bác sĩ giàu kinh nghiệm.

Nghiên cứu so sánh chất lượng nội soi ba tháng trước và ba tháng sau khi áp dụng AI.

Kết quả nghiên cứu

Ba tháng trước khi có AI, tỷ lệ phát hiện u tuyến (ADR) vào khoảng 28%. Ba tháng sau khi AI được triển khai, tỷ lệ này giảm xuống còn 22% ở những ca mà bác sĩ không được AI hỗ trợ.

Nghiên cứu cho thấy AI thực sự hỗ trợ bác sĩ phát hiện tốt hơn khi được sử dụng, nhưng một khi AI bị loại bỏ, khả năng phát hiện của bác sĩ lại kém hơn.

Các nhà nghiên cứu cho rằng nguyên nhân là do “xu hướng tự nhiên của con người trong việc quá dựa dẫm” vào hệ thống hỗ trợ quyết định như AI.

Bác sĩ Marcin Romańczyk, đồng tác giả nghiên cứu và giảng viên Trường Đại học Y Silesia chia sẻ rằng, điều này giống như hiệu ứng Google Maps. Nghĩa là bạn muốn đi đâu đó khi không có Google Maps nhưng không biết dùng bản đồ giấy.

Ý nghĩa của nghiên cứu

Bác sĩ Omer Ahmad, chuyên khoa tiêu hóa tại Bệnh viện Đại học London, cho biết trên TIME rằng việc tiếp xúc với AI có khả năng đã làm suy yếu thói quen quan sát trực quan và các mô thức quét ánh mắt – những yếu tố then chốt để phát hiện polyp.

Bác sĩ Ahmad nói: “Thực chất, sự phụ thuộc vào AI có thể làm suy mòn khả năng nhận dạng mẫu của con người”. Việc sử dụng AI thường xuyên còn có thể làm “giảm sự tự tin trong chẩn đoán” khi AI không còn hỗ trợ, hoặc khiến kỹ năng điều khiển ống nội soi của bác sĩ bị giảm sút.

Một số chuyên gia khác thận trọng hơn với việc rút ra kết luận từ một nghiên cứu đơn lẻ.

Ông Venet Osmani, giáo sư về AI lâm sàng và học máy tại Đại học Queen Mary London, lưu ý rằng tổng số ca nội soi, bao gồm cả có và không có AI, đều tăng trong suốt nghiên cứu. Ông cho rằng khối lượng công việc tăng thêm có thể đã dẫn đến tình trạng mệt mỏi của bác sĩ và làm giảm tỷ lệ phát hiện.

Ông Allan Tucker, giáo sư trí tuệ nhân tạo tại Đại học Brunel London, cũng nhận xét rằng với sự hỗ trợ của AI, hiệu suất của bác sĩ nhìn chung được cải thiện. Ông nói thêm rằng lo ngại về mất kỹ năng do thiên vị tự động hóa “không chỉ riêng hệ thống AI mà có thể xảy ra với bất kỳ công nghệ mới nào”.

Giáo sư Tucker phát biểu: “Vấn đề đạo đức ở đây là liệu chúng ta có tin tưởng AI hơn con người hay không. Thường thì chúng ta kỳ vọng rằng con người sẽ giám sát mọi quyết định của AI, nhưng nếu các chuyên gia lại phụ thuộc vào AI nhiều hơn việc tự đưa ra quyết định của mình, thì đó có thể trở thành vấn đề”.

Ông nhấn mạnh việc thiết lập cơ chế bảo vệ là rất quan trọng, đồng thời cho rằng ngoài nghiên cứu này, xã hội cần tập trung vào việc “bảo tồn các kỹ năng thiết yếu trong một thế giới nơi AI trở nên phổ biến”.