Hội chứng phổ biến làm tăng nguy cơ tim mạch và suy thận nhưng ít người biết tới

Trên thế giới, rất nhiều người trưởng thành đang mang một yếu tố nguy cơ có thể dẫn tới suy tim, nhưng hầu hết đều chưa từng nghe đến vấn đề này. Hiện nay, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) đang đang phát đi cảnh báo về hội chứng tim mạch – thận – chuyển hóa (CKM), một nhóm rối loạn liên quan mật thiết mà giới y khoa đã điều trị tách rời trong nhiều thập kỷ.

Hội chứng CKM là gì?

Hội chứng CKM được hiểu là tình trạng cơ thể bị ảnh hưởng cùng lúc bởi rối loạn chuyển hóa, bệnh thận mạn và các vấn đề tim mạch. Đây là một rối loạn mang tính hệ thống, khiến nhiều cơ quan suy yếu và làm tăng đáng kể nguy cơ xảy ra các biến cố tim mạch nghiêm trọng.

Những người có rối loạn chuyển hóa, bệnh thận mạn hoặc đã mắc bệnh tim mạch đều có thể rơi vào nhóm nguy cơ CKM. Nguy cơ này càng tăng khi lối sống kém lành mạnh hoặc điều kiện kinh tế – môi trường không thuận lợi khiến việc tự chăm sóc sức khỏe bị hạn chế.

Về cơ chế, hội chứng CKM thường bắt đầu từ tình trạng dư thừa mỡ, đặc biệt là mỡ nội tạng. Khi mô mỡ rối loạn chức năng, cơ thể sẽ sản sinh nhiều chất gây viêm và oxy hóa, tác động trực tiếp lên mạch máu, tim và thận. Tình trạng viêm kéo dài làm giảm độ nhạy insulin, mở đường cho kháng insulin và tăng đường huyết.

Bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa cũng góp phần làm tình trạng viêm và kháng insulin nặng hơn, đồng thời trở thành nguyên nhân hàng đầu gây suy gan phải ghép. Khi gan giải phóng các chất trung gian gây viêm, chúng tiếp tục thúc đẩy xơ vữa động mạch, tổn thương cơ tim, hư hại cầu thận và làm rối loạn chuyển hóa trầm trọng hơn.

Ngoài ra, mỡ lắng đọng sai vị trí quanh tim hoặc thận có thể gây chèn ép cơ quan, dẫn đến loạn nhịp, giảm chức năng tim, xơ vữa mạch vành và làm huyết áp tăng thất thường.

Điều đáng nói là những tác động này có thể tiến triển âm thầm, thường không có triệu chứng rõ rệt cho đến khi xảy ra tổn thương đáng kể.

Các giai đoạn của hội chứng CKM

Hiện nay, các Hướng dẫn lâm sàng nhấn mạnh tầm soát tim mạch (giai đoạn 3) từ 40 tuổi. Tuy nhiên những thay đổi ở giai đoạn 2 thường bắt đầu từ rất sớm, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi có lối sống ít vận động. 

Theo ông Akshaya Bhagavathula, Phó Giáo sư Dịch tễ học tại Đại học Bang North Dakota, dù hội chứng chuyển hóa đã được chú ý như một giai đoạn cảnh báo, bệnh thận mạn tính vẫn thường bị bỏ sót.

“Gần 9/10 người trưởng thành bị suy giảm chức năng thận không hề biết minh mắc bệnh cho đến khi tổn thương đã tiến triển”, Phó Giáo sư Bhagavathula cho biết.

Mô hình CKM khuyến khích tích hợp công tác phòng ngừa, tầm soát và điều trị cho cả ba hệ chuyển hóa, thận và tim mạch thay vì chờ bệnh biểu hiện rõ mới can thiệp.

Những dầu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua

Ông Bhagavathula cho biết, nhiều người vẫn nghĩ rằng bệnh tim chỉ khởi phát với cơn đau ngực dữ dội, nhưng các dấu hiệu cảnh báo sớm lại khó phát hiện hơn nhiều, bao gồm: 

• Mệt mỏi hoặc suy nhược bất thường, không tương xứng với mức độ hoạt động.
• Thay đổi tâm trạng hoặc nhận thức, như trầm cảm, giảm minh mẫn.
• Phù nề ở những vị trí ít gặp, như bụng hoặc phía sau mắt cá chân.
• Nước tiểu có bọt (mất protein), sẫm màu hoặc giảm lượng nước tiểu.
• Vị kim loại trong miệng hoặc hơi thở hôi do tích tụ độc tố khi thận suy giảm chức năng.
• Khó ngủ, có thể do ứ dịch hoặc khó thở kéo dài.

Ở phụ nữ, có thể xuất hiện các triệu chứng đặc thù như đau hàm, buồn nôn, hoặc kiệt sức nghiêm trọng, thay vì đau thắt ngực điển hình.

Tăng nhẹ nhịp tim lúc nghỉ, tăng đường huyết sau ăn, hoặc tăng chỉ dấu viêm cũng có thể dự báo biến cố tim mạch trong nhiều năm.

Cách cải thiện sức khỏe tim mạch và thận

Một điểm then chốt trong khung CKM là sàng lọc chủ động cả trong cộng đồng và tại các cơ sở y tế. Mục tiêu điều trị sẽ phụ thuộc vào giai đoạn của bệnh.

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân CKM thường mắc cùng lúc nhiều vấn đề sức khỏe, khiến việc chăm sóc bị phân mảnh giữa các chuyên khoa tim mạch, thận, nội tiết và chuyển hóa. Chính sự rời rạc này dễ làm gián đoạn điều trị và tăng nguy cơ biến chứng. Vì vậy, các mô hình chăm sóc liên ngành đang được đánh giá cao, nhờ khả năng phối hợp nhiều chuyên gia để tạo ra kế hoạch điều trị đồng bộ, toàn diện và giúp bệnh nhân tuân thủ tốt hơn.

Điều đáng mừng là, theo các chuyên gia, phần lớn người mắc hội chứng CKM vẫn có cơ hội đảo ngược hoặc làm chậm tiến triển bệnh nếu được can thiệp bằng lối sống lành mạnh kết hợp với thuốc phù hợp.

Những thay đổi lối sống quan trọng bao gồm:

• Áp dụng chế độ ăn uống tốt cho tim mạch: Ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh, đồng thời giảm muối để kiểm soát huyết áp.
• Duy trì hoạt động thể chất: Đặt mục tiêu tập thể dục vừa phải ít nhất 150 phút/tuần với cường độ trung bình giúp cải thiện đáng kể sức khỏe tổng thể.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Tự theo dõi hoặc kiểm tra thường xuyên các chỉ số như: huyết áp, đường huyết, cholesterol, cân nặng và chức năng thận thông qua các cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bất thường.
• Tránh thuốc lá và hạn chế rượu bia: Cả hai thói quen này đều làm tăng đáng kể nguy cơ tổn thương ở cả ba hệ tim mạch – thận – chuyển hóa.
• Quản lý căng thẳng hiệu quả: Áp dụng các kỹ thuật chánh niệm hoặc thư giãn và đảm bảo ngủ đủ giấc.
• Tuân thủ Hướng dẫn điều trị: Uống thuốc theo đơn và tái khám định kỳ theo khuyến nghị của bác sĩ.

Ngoài ra, mọi người cần thận trọng với các loại thuốc không kê đơn, đặc biệt nhóm thuốc kháng viêm không steroid, vì chúng có thể gây hại cho sức khỏe thận nếu sử dụng quá mức.

Dự kiến đầu năm 2026, AHA sẽ ban hành Bộ Hướng dẫn Lâm sàng Đầu tiên về hội chứng này nhằm giúp các bác sĩ nhận diện và điều trị hiệu quả hơn một tình trạng đang ngày càng phổ biến.

Theo The Epoch Times