Ibuprofen và Paracetamol – 2 loại thuốc phổ biến có liên quan đến kháng kháng sinh

Ibuprofen và acetaminophen (paracetamol) từ lâu là những loại thuốc được sử dụng rộng rãi tại Việt Nam và nhiều nước trên thế giới. Tuy nhiên, nghiên cứu mới công bố ngày 25/8/2025 cho thấy ngay cả những loại thuốc không kê đơn này cũng có thể góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng kháng kháng sinh.

• Kháng sinh và dậy thì sớm ở trẻ gái

Ibuprofen là thuốc thuộc nhóm NSAIDs, có tác dụng giảm đau, hạ sốt, chống viêm, thường được dùng trong các bệnh lý cơ-xương-khớp, đau đầu, đau răng, đau cơ. Trong khi acetaminophen (paracetamol) được dùng để hạ sốt, giảm đau.

Trên Nature (Tập san Tự nhiên), nhóm nghiên cứu của Đại học Nam Úc đã công bố kết quả khảo sát về khả năng gây kháng kháng sinh ở người từ một số loại thuốc không thuộc nhóm kháng sinh nhưng được sử dụng phổ biến, gồm ibuprofen, diclofenac, acetaminophen, furosemide, metformin, atorvastatin, tramadol, temazepam và pseudoephedrine.

Nghiên cứu tập trung đánh giá phản ứng của vi khuẩn khi tiếp xúc với các loại thuốc trên kết hợp cùng ciprofloxacin – một loại kháng sinh mạnh thường được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn.

Kết quả cho thấy trong số 9 loại thuốc được nghiên cứu, “ibuprofen và acetaminophen làm gia tăng đáng kể tần suất đột biến và thúc đẩy tình trạng kháng ciprofloxacin ở mức cao”.

Đặc biệt, tình trạng kháng kháng sinh trở nên nghiêm trọng hơn ở những bệnh nhân dùng đồng thời ibuprofen và acetaminophen.

Theo công bố của trường đại học, vi khuẩn E. coli xuất hiện nhiều đột biến kháng thuốc nhanh hơn khi tiếp xúc đồng thời với ciprofloxacin, ibuprofen và acetaminophen, so với khi chỉ dùng ciprofloxacin đơn độc.

Phó Giáo sư Rietie Venter, chủ nhiệm nghiên cứu nhận định:

“Kháng sinh từ lâu đã đóng vai trò trụ cột trong điều trị bệnh truyền nhiễm, nhưng tình trạng lạm dụng và sử dụng sai cách đã dẫn đến sự bùng phát toàn cầu của vi khuẩn kháng kháng sinh. Điều này đặc biệt đáng lo ngại tại các cơ sở chăm sóc người cao tuổi, nơi bệnh nhân thường được kê nhiều loại thuốc cùng lúc – từ kháng sinh đến thuốc giảm đau, an thần hay thuốc hạ huyết áp – tạo môi trường thuận lợi để vi khuẩn đường ruột phát triển khả năng kháng thuốc”.

Phó Giáo sư Venter cũng nhấn mạnh rằng vi khuẩn “không chỉ kháng thuốc kháng sinh ciprofloxacin mà còn cho thấy sự đề kháng chéo với nhiều nhóm kháng sinh khác”.

Ông cho biết, kết quả nghiên cứu này đặt ra cảnh báo cho các nhân viên ý tế về việc cần cân nhắc những rủi ro khi sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc, đặc biệt là ở người cao tuổi đang điều trị dài hạn.

Các nhà nghiên cứu cũng kêu gọi tiến hành thêm nhiều nghiên cứu về mối quan hệ giữa tình trạng kháng kháng sinh và việc sử dụng các loại thuốc không phải kháng sinh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2019, tình trạng kháng kháng sinh là nguyên nhân trực tiếp gây ra 1,27 triệu ca tử vong và góp phần gây ra 4,95 triệu ca tử vong trên toàn cầu.

WHO cảnh báo tình trạng lạm dụng kháng sinh ở người và  động vật đã thúc đẩy sự xuất hiện của nhiều chủng vi khuẩn và nấm kháng thuốc.

Tại Hoa kỳ, theo số liệu của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), trung bình mỗi năm có hơn 2,8 triệu ca nhiễm vi khuẩn kháng thuốc, trong đó trên 35.000 ca tử vong.

CDC thông báo trên trang web của mình rằng: “Các ca nhiễm kháng kháng sinh buộc phải điều trị bằng kháng sinh bậc hai hoặc bậc ba có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng như suy tạng, đồng thời có thể kéo dài thời gian điều trị và hồi phục, có khi lên đến nhiều tháng”. Cơ quan này khuyến cáo người dân chỉ sử dụng kháng sinh khi thật sự cần thiết nhằm hạn chế sự lan rộng của các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh.