Ngộ độc thực phẩm: Sơ cứu và chữa trị tại nhà với nguyên liệu có sẵn trong bếp

Việc vô tình ăn phải thực phẩm bị ô nhiễm hoặc gặp phản ứng dị ứng có thể gây khó chịu nghiêm trọng. Mặc dù việc tìm kiếm sự chăm sóc y tế là rất quan trọng, nhưng một số bài thuốc Trung y có thể giúp sơ cứu và giảm bớt triệu chứng của ngộ độc thực phẩm.

Trên toàn cầu, ước tính các vụ ngộ độc thực phẩm ảnh hưởng đến khoảng 600 triệu người, gây ra khoảng 420.000 ca tử vong mỗi năm, trong đó 1/3 là ở trẻ em dưới 5 tuổi. 

Những rủi ro về an toàn thực phẩm thường bắt nguồn từ:

• Thịt hoặc hải sản sống hoặc chưa được nấu chín kỹ bị nhiễm vi khuẩn hoặc ký sinh trùng
• Thức ăn thừa bị nhiễm vi khuẩn
• Thực phẩm bị mốc do bảo quản không đúng cách
• Phản ứng dị ứng do hải sản, các loại hạt hoặc các chất gây dị ứng khác gây ra

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ngộ độc thực phẩm phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm độ tuổi, tình trạng sức khỏe chung, nguyên nhân gây ngộ độc và lượng độc tố đã tiêu thụ. Những người có hệ miễn dịch yếu hơn có thể gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng hơn.

Các triệu chứng thường xuất hiện trong vòng từ một đến 36 giờ sau khi ăn thực phẩm bị nhiễm khuẩn, với nôn mửa và tiêu chảy là các biểu hiện phổ biến nhất. Các triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn, sốt, đau đầu, mệt mỏi, và phân có máu hoặc mủ trong các trường hợp nghiêm trọng.

Mặt khác, dị ứng thực phẩm có thể gây đỏ da, sưng tấy, nghẹt mũi, hen suyễn và khó chịu ở đường tiêu hóa. Một số người cũng có thể gặp chóng mặt, lo lắng hoặc kích thích. Trong các trường hợp nghiêm trọng, phản ứng dị ứng có thể dẫn đến khó thở, tim đập nhanh, sốc, hoặc thậm chí mất ý thức.

Sơ cứu khi bị ngộ độc thực phẩm

Nếu bạn nghi ngờ rằng mình hoặc ai đó bị ngộ độc thực phẩm, hãy cân nhắc thực hiện các bước sau:

Bảo quản mẫu thực phẩm và tìm kiếm sự chăm sóc y tế

Nếu xuất hiện các triệu chứng ngộ độc thực phẩm, hãy ngay lập tức đến các cơ sở y tế. Đồng thời, giữ lại bất kỳ phần thực phẩm còn thừa nào, niêm phong kỹ và bảo quản ở nơi mát mẻ — nhưng không được đông lạnh — vì có thể cần dùng để xét nghiệm. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh viện sẽ thông báo cho các cơ quan y tế liên quan.

Dùng giấm để giúp tỉnh lại

Nếu ai đó bị ngất, hãy nhúng một miếng gạc hoặc khăn vào giấm rồi đặt lên mũi họ. Mùi hăng của giấm có thể giúp họ tỉnh lại.

Gây nôn

Nếu thực phẩm bị ô nhiễm được ăn trong vài giờ gần đây, độc tố có thể vẫn còn trong dạ dày. Gây nôn có thể giúp tống các chất độc hại ra ngoài và giảm hấp thụ độc tố. Điều này có thể được thực hiện bằng cách kích thích phần sau của lưỡi bằng ngón tay, cán thìa hoặc đũa. Ngoài ra, uống nước muối (hòa tan khoảng 1 thìa canh muối trong 3/4 ly nước ấm, sau đó để nguội) hoặc nước gừng cũng có thể giúp kích thích nôn.

Cẩn trọng khi sử dụng thuốc chống tiêu chảy

Tiêu chảy là triệu chứng phổ biến của ngộ độc thực phẩm, giúp đào thải độc tố ra khỏi cơ thể. Việc dùng thuốc chống tiêu chảy quá sớm có thể cản trở quá trình thải độc tự nhiên của cơ thể. Thông thường, tốt nhất là nên tránh sử dụng loại thuốc này trừ khi tiêu chảy xảy ra quá nhiều lần (hơn 10 lần trong một ngày) và gây mất nước nghiêm trọng hoặc suy nhược cơ thể.

Nghỉ ngơi và bổ sung nước đầy đủ

Sau khi bị ngộ độc thực phẩm, nghỉ ngơi và cung cấp đủ nước cho cơ thể là điều cần thiết. Hãy uống nhiều chất lỏng và ăn các bữa nhỏ, nhẹ để tránh gây quá tải cho hệ tiêu hóa. Nếu bạn không cảm thấy thèm ăn, hãy cố gắng ăn một lượng nhỏ đồng thời đảm bảo uống đủ nước.

Mẹo chữa tại nhà cho các trường hợp nhẹ

Nếu bị ngộ độc thực phẩm hoặc dị ứng nhẹ, một số nguyên liệu trong bếp có thể giúp giảm triệu chứng:

Gừng

Khi vô tình ăn phải đồ ăn hỏng, ăn gừng ngay sau đó có thể giúp ngừa tiêu chảy hoặc dị ứng. Gừng tươi có thể ép lấy nước pha với nước lọc hoặc nấu thành trà để giảm ngộ độc cá và hải sản.

Các nền văn minh cổ đại từ lâu đã nhận ra đặc tính thải độc của gừng. Gừng chứa nhiều hợp chất kháng khuẩn có tác dụng ức chế phổ rộng đối với các vi sinh vật gây ngộ độc thực phẩm.

Nha đam

Nha đam giàu các hợp chất thực vật có hoạt tính sinh học, bao gồm axit amin, vitamin, polysaccharide và khoáng chất, có thể nhẹ nhàng kích thích nhu động ruột và giúp đào thải độc tố.

Trong Trung y, nha đam được xem là có tính mát và có thể giúp giảm viêm cấp tính.

Rau mùi

Hương thơm đặc biệt của rau mùi có thể làm tê liệt ký sinh trùng trong ruột, giúp cơ thể dễ dàng loại bỏ chúng hơn. Rau mùi cũng kích thích dây thần kinh dạ dày, hỗ trợ tiêu hóa và tăng cảm giác thèm ăn.

Một nghiên cứu trên động vật sống cho thấy việc bổ sung ngò rí vào thức ăn cho lợn giúp chống lại ký sinh trùng. Ngoài ra, một nghiên cứu năm 2020 chỉ ra rằng tinh dầu rau mùi có thể ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc trên bánh mì.

Đậu xanh

Đậu xanh là thực phẩm giàu dinh dưỡng. Đậu xanh chứa nhiều hợp chất thực vật, bao gồm flavonoid và axit phenolic, có đặc tính kháng khuẩn, chống oxy hóa và kháng viêm. Đậu xanh cũng có thể giúp giảm hấp thụ các chất độc hại trong cơ thể.

Đậu xanh là một chất thải độc hiệu quả và linh hoạt. Trong các trường hợp ngộ độc thực phẩm do thuốc trừ sâu gốc phosphat hữu cơ, ngộ độc chì hoặc quá liều thuốc, ăn một bát cháo đậu xanh trước khi đến bệnh viện có thể đóng vai trò như một biện pháp sơ cứu khẩn cấp. Thêm cam thảo vào cháo khi nấu có thể tăng cường tác dụng thải độc. Ngoài ra, cháo đậu xanh cũng được biết đến với công dụng giảm tình trạng say rượu.

Bạn cũng thể nấu món cháo từ đậu xanh và gạo, đặc biệt thích hợp vào mùa hè khi bị khô miệng và khát nước. Món cháo này không chỉ dễ ăn mà còn có đặc tính thải độc.

Cháo đậu xanh

Nguyên liệu

• 150 gram đậu xanh, ngâm qua đêm trong nước lạnh và bảo quản trong tủ lạnh
• 30 gram gạo Japonica, ngâm trong nước lạnh khoảng 30 phút
• Đường phèn tùy khẩu vị

Cách chế biến

1. Đun sôi một nồi nước rồi cho đậu xanh vào. Nấu trên lửa lớn và khuấy đều trong 3 phút.
2. Giảm lửa, đậy nắp và ninh trong 30 phút.
3. Thêm gạo đã ngâm và khuấy theo chiều kim đồng hồ trong 3 phút.
4. Đậy nắp lại và tiếp tục nấu trên lửa nhỏ trong 30 phút nữa cho đến khi cháo trở nên sánh mịn.

Trà xanh

Uống một tách trà đậm có thể giúp giảm triệu chứng ngộ độc thực phẩm. Một nghiên cứu năm 2022 phát hiện rằng catechin và các hợp chất khác trong trà có khả năng phá vỡ màng tế bào của vi khuẩn, từ đó ức chế các loại vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm phổ biến như E. coli, Staphylococcus aureus, và Salmonella. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng trà xanh hiệu quả hơn so với trà đen và trà ô long.

Tía tô

Tía tô đã được sử dụng rộng rãi trong Trung y để điều trị ngộ độc hải sản và các phản ứng dị ứng. Ví dụ, khi xuất hiện các triệu chứng dị ứng da giống như nổi mề đay sau khi ăn hải sản, có thể uống 30 gram lá tía tô khô đun sôi trong 1 lít (khoảng 4 ly) nước. Các triệu chứng dị ứng sẽ cải thiện đáng kể mà không cần dùng thuốc kháng histamin.

Trà tía tô

Nguyên liệu

• 30 gram lá tía tô khô

Cách pha chế:

1. Đun sôi 1 lít (khoảng 4 ly) nước trong nồi.
2. Thêm lá tía tô khô và đun nhỏ lửa không quá 10 phút.
3. Lọc bỏ xác lá trước khi dùng.

Huyệt vị giảm khó chịu tiêu hóa

Để giảm khó chịu tiêu hóa do ngộ độc thực phẩm, bạn có thể kích thích các huyệt sau:

Huyệt Túc tam lý (Zusanli)

Lợi ích: Huyệt này giúp nâng cao hệ miễn dịch và điều hòa chức năng của lá lách và dạ dày.

Huyệt Trung quản

Lợi ích: Huyệt này giúp tăng cường nhu động dạ dày, thường được sử dụng để điều trị các rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, tiêu chảy và đau bụng.

Huyệt Nội quan

Lợi ích: Huyệt này có liên quan đến tim, ngực và dạ dày, và có thể giúp giảm buồn nôn và nôn mửa.

Huyệt Dũng tuyền

Lợi ích: Huyệt này rất quan trọng đối với sức khỏe của thận và cũng có thể giúp giảm nôn mửa và tiêu chảy liên quan đến các vấn đề tiêu hóa.

Huyệt vị giúp giảm ngứa do dị ứng thực phẩm

Để giảm ngứa da do dị ứng thực phẩm, bạn có thể thử kích thích các huyệt vị sau đây:

Huyệt Huyết hải: Nằm cách mép trong của bờ trên xương bánh chè khoảng 5 cm, tại vị trí lồi lên của cơ đùi trong.

Huyệt Tam âm giao: Nằm ở mặt trong của cẳng chân, cách đỉnh mắt cá chân trong khoảng bốn ngón tay, tại chỗ lõm dọc theo bờ sau xương chày.

Huyệt Hợp cốc: Nằm ở vùng lõm giữa xương bàn tay thứ nhất và thứ hai, gần ngón trỏ.

Huyệt Khúc trì: Nằm ở chỗ lõm ở mép ngoài của nếp gấp ngang khuỷu tay, gần bờ xương.

Mẹo phòng tránh ngộ độc thực phẩm

Để tránh ăn phải thực phẩm bị nhiễm khuẩn, hãy lưu ý những điều sau khi chuẩn bị bữa ăn:

Kiểm tra kết cấu và mùi của thực phẩm

Luôn kiểm tra độ tươi của thực phẩm qua kết cấu, màu sắc và mùi trước khi ăn. Không nên ăn nếu nhận thấy thực phẩm bị đổi màu, có kết cấu nhớt hoặc dính, hay có mùi lạ.

Giữ thực phẩm sống và chín riêng biệt

Sử dụng thớt và dao riêng biệt cho thực phẩm sống và chín để tránh lây nhiễm chéo.

Nấu hải sản thật chín

Có nhiều quan niệm sai lầm về cách nấu hải sản. Ví dụ, nhiều người cho rằng khi vỏ của động vật có vỏ (như nghêu, sò) mở ra trong lúc nấu là đã có thể ăn được. Tuy nhiên, tốt nhất nên tiếp tục đun sôi thêm ít nhất 10 giây nữa để đảm bảo chúng được nấu chín hoàn toàn.

Rửa hải sản bằng nước muối không đủ để tiêu diệt vi khuẩn. Vibrio parahaemolyticus, một loại vi khuẩn phổ biến trong hải sản, phát triển mạnh trong môi trường mặn. Do đó, dùng nước muối sẽ không thể loại bỏ nó.

Tương tự, wasabi và nước cốt chanh không thể tiêu diệt ký sinh trùng trong cá sống. Nấu chín kỹ vẫn là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa ngộ độc thực phẩm.

Hiểu về vùng nguy hiểm của thực phẩm

Vi khuẩn sinh sôi nhanh chóng trong khoảng nhiệt độ từ 4 – 60°C. Nói chung, thực phẩm nên được đun nóng trên khoảng 71°C để tiêu diệt vi khuẩn.

Tuy nhiên, việc làm nóng thực phẩm không thể loại bỏ hoàn toàn độc tố. Ví dụ, Staphylococcus aureus có thể tạo ra độc tố chịu nhiệt, không bị phá hủy khi nấu. Để thực phẩm ở nhiệt độ phòng quá lâu sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Vì vậy, không nên để thực phẩm ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ, hoặc quá 1 giờ vào mùa hè.

Những loại vi rút và vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm phổ biến

5 nguyên nhân phổ biến nhất gây ngộ độc thực phẩm:

• Norovirus: Thường có trong rau lá xanh, trái cây tươi, động vật có vỏ (như nghêu, sò) và nguồn nước bị ô nhiễm.
• Staphylococcus aureus: Thường tồn tại trong thịt, các sản phẩm từ sữa, bánh pudding, bánh ngọt và sandwich.
• Bacillus cereus: Nguồn phổ biến gồm cơm thừa, xúc xích, súp đặc, nước sốt, mứt, salad, bánh pudding và sản phẩm từ sữa. Vi khuẩn này có khả năng chịu nhiệt, và việc ăn cơm hâm lại là một nguyên nhân gây nhiễm trùng phổ biến.
• Salmonella: Thường có trong thịt gà sống hoặc chưa nấu chín, trứng, sữa và nước ép chưa tiệt trùng, trái cây và rau sống.
• Vibrio parahaemolyticus: Chủ yếu có trong hải sản sống hoặc chưa nấu chín, đặc biệt là hàu.

Theo Kuo-Pin Wu và Shan Lam, The Epoch Times