Đột quỵ gia tăng ở người trẻ – Đâu là nguyên nhân hàng đầu?

Theo Bộ Y tế, trong vài năm gần đây, tỷ lệ người trẻ từ 45 tuổi trở xuống đột quỵ có xu hướng gia tăng, chiếm khoảng 15% trên tổng số ca mà Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận. Có tới 70% bệnh nhân sau đột quỵ bị ảnh hưởng sức lao động. Đột quỵ ở độ tuổi trẻ (thậm chí là 15-16 tuổi) đã gây ra những thách thức đáng kể trong cuộc sống hàng ngày. Nhận biết sớm các dấu hiệu và yếu tố nguy cơ của đột quỵ có thể giúp ngăn ngừa tình trạng nghiêm trọng này.

Các loại đột quỵ

Có hai loại đột quỵ:

• Đột quỵ do thiếu máu cục bộ: Xảy ra khi mạch máu bị tắc nghẽn (chiếm khoảng 87% các trường hợp đột quỵ)
• Đột quỵ do xuất huyết: Xảy ra khi mạch máu bị vỡ

Trong Trung y, các triệu chứng của huyết khối não hoặc xuất huyết não được gọi chung là “đột quỵ”, được cho là có liên quan đến yếu tố gây bệnh được gọi là “gió”. Trung y xem bệnh tật thông qua lăng kính năng lượng, trong đó “gió” đại diện cho một dạng năng lượng đặc trưng bởi chuyển động nhanh và thay đổi thường xuyên – phản ánh bản chất đột ngột và đa dạng của các triệu chứng đột quỵ.

Đột quỵ, một trường hợp khẩn cấp về y tế xảy ra khi nguồn cung cấp máu lên não bị gián đoạn, thường liên quan đến sự gián đoạn trong hệ thống thần kinh và tinh thần, biểu hiện dưới dạng các đặc điểm thể chất như liệt mặt, liệt nửa người (liệt một bên cơ thể) hoặc co giật, thường ảnh hưởng đến chức năng vận động và cảm giác.

Não kiểm soát mọi khía cạnh của cơ thể, bao gồm suy nghĩ, cảm xúc, vận động, ngôn ngữ, nhận thức và thậm chí cả hoạt động của các cơ quan nội tạng. Khi các triệu chứng đột ngột xuất hiện, điều quan trọng là phải xem xét khả năng có bị đột quỵ hay không.

Các dấu hiệu sớm của đột quỵ

Nhiều người trẻ tuổi không biết hoặc ít để ý đến các triệu chứng của đột quỵ. Trong khi tỷ lệ đột quỵ nói chung đã giảm trong những thập kỷ gần đây, tỷ lệ đột quỵ và tỷ lệ nhập viện ở người trẻ tuổi lại ngày càng gia tăng.

Đột quỵ thường biểu hiện bằng một số dấu hiệu cảnh báo sớm, bao gồm:

• Đau đầu đột ngột và dữ dội.
• Nhìn mờ đột ngột, nhìn đôi, chớp sáng, đốm đen hoặc mất một vùng trong trường nhìn.
• Liệt mặt
• Tê và yếu ở các chi.
• Khó nói, khó tìm từ hoặc khó hiểu lời nói.
• Chóng mặt hoặc mất thăng bằng.

Các yếu tố góp phần gây đột quỵ ở người trẻ

Nguy cơ đột quỵ tăng ở người trẻ tuổi phần lớn là do:

• Căng thẳng liên quan đến công việc
• Thói quen lối sống không lành mạnh (hút thuốc, uống rượu, chế độ ăn uống kém)
• Thiếu ngủ

Thức khuya đặc biệt có hại vì có thể:

• Gây tăng huyết áp
• Làm suy yếu hệ thống miễn dịch
• Góp phần gây viêm mãn tính

Viêm mãn tính có thể làm hỏng lớp nội mô của mạch máu, dẫn đến tích tụ các yếu tố đông máu, fibrin, cholesterol và các tế bào trên thành mạch, cuối cùng có thể gây tắc nghẽn.

Tình trạng viêm do thiếu ngủ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch – bắt đầu bằng các tổn thương xơ vữa động mạch (chất béo tích tụ trong động mạch) và tiến triển thành huyết khối, đây là nguyên nhân cơ bản gây ra các cơn đau tim và đột quỵ. 

Mặc dù cơ chế chính xác mà tình trạng thiếu ngủ gây hại cho sức khỏe tim mạch vẫn chưa được hiểu đầy đủ, nhưng nghiên cứu đã xác định được mối liên hệ giữa tình trạng thiếu ngủ và các tình trạng như tiểu đường loại 2, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, rối loạn chức năng nội mô và vôi hóa động mạch vành.

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Yale phát hiện ra rằng ngủ ít hơn bảy giờ hoặc nhiều hơn chín giờ mỗi ngày có liên quan đến sức khỏe não bộ kém hơn ở người lớn tuổi trung niên. Những người ngủ quá ít có nhiều khả năng bị tổn thương chất trắng trong não, liên quan đến lão hóa não và bệnh mạch máu nhỏ, do đó làm tăng nguy cơ đột quỵ hoặc chứng mất trí.

Thiếu ngủ có liên quan đến gia tăng tình trạng đông máu. Trong những trường hợp bình thường, các yếu tố đông máu được kích hoạt khi cơ thể bị thương và chảy máu để ngăn ngừa mất máu. Tuy nhiên, khi ngủ không đủ giấc, máu có xu hướng đông dễ hơn, làm tăng nguy cơ huyết khối.

Cân bằng công việc và sức khỏe

Cân bằng công việc và sức khỏe là điều cần thiết. Đối với những người trẻ tuổi có công việc đòi hỏi phải thức khuya, điều quan trọng là hiệu quả và kết quả công việc liên quan trực tiếp đến các công cụ được sử dụng. Trong trường hợp này, “công cụ” không phải là máy tính hay phần mềm, mà là cơ thể và tâm trí đặc biệt là bộ não của bạn, nơi cần được chăm sóc nhiều nhất.

Việc tự chăm sóc bản thân luôn phải là ưu tiên hàng đầu.

Điều này bao gồm:

• Tránh tiêu thụ quá nhiều caffeine, thực phẩm chế biến, đường và hút thuốc
• Hạn chế uống rượu
• Áp dụng các chiến lược đối phó với căng thẳng lành mạnh

Giải tỏa căng thẳng bằng cách uống rượu với bạn bè sau giờ làm việc chỉ gây hại thêm cho cơ thể bạn, đặc biệt là sau khi thức khuya. Thói quen này có thể dẫn đến béo phì, huyết áp cao, cholesterol cao và đường máu cao, cuối cùng làm tăng nguy cơ đột quỵ ở độ tuổi trẻ.

Huyết áp cao và béo phì ngày càng phổ biến ở những người trẻ tuổi. Tại Việt Nam, cứ 4 người thì có 1 người bị tăng huyết áp và 25% người lớn ở Việt Nam bị thừa cân hoặc béo phì.

Khi đối phó với căng thẳng, nên áp dụng các chiến lược đối phó lành mạnh, chẳng hạn như duy trì chế độ ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc, tăng lượng chất dinh dưỡng hấp thụ và dành thời gian để tập thể dục. Các hoạt động như thiền cũng có thể giúp thư giãn tâm trí và kiểm soát cảm xúc.

Nhiều người trẻ hiện nay đã lựa chọn các bộ môn thiền định để tu dưỡng tâm tính và cải thiện sức khỏe tinh thần trước nhịp sống hiện đại đòi hỏi yêu cầu khắt khe. Một trong những phương pháp được lựa chọn phổ biến là Pháp Luân Công. Với nguyên lý Chân – Thiện – Nhẫn và 5 bài tập đơn giản, nhẹ nhàng, Pháp Luân Công giúp người học có được nội tâm an hòa và thể chất khỏe mạnh. Bạn có thể đăng ký học tại đây.

Thói quen lành mạnh để phòng ngừa đột quỵ

Một lối sống lành mạnh không chỉ giúp phòng ngừa đột quỵ mà còn kéo dài tuổi thọ.

Một nghiên cứu kéo dài 30 năm của Harvard đã phát hiện ra rằng mọi người càng có nhiều thói quen lành mạnh thì họ càng có xu hướng sống lâu hơn. Trong số những người 50 tuổi, những phụ nữ áp dụng năm thói quen lành mạnh chính có thể sống lâu hơn 14 năm và nam giới sống lâu hơn 12 năm, so với những người không áp dụng những thói quen này. Nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch đã giảm 82%.

Năm thói quen này bao gồm:

• Không hút thuốc
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh, với chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 18,5 đến 24,9
• Tập thể dục thường xuyên, với ít nhất 30 phút hoạt động thể chất vừa phải đến mạnh mẽ mỗi ngày
• Uống rượu ở mức vừa phải
• Ăn chế độ lành mạnh nhiều rau, trái cây, các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt và chất béo không bão hòa, đồng thời hạn chế thịt đỏ, thịt chế biến, đồ uống có đường, chất béo chuyển hóa và natri

Mức độ cồn vừa phải: Đối với phụ nữ là 5-15mg alcohol mỗi ngày và đối với nam giới, 5-30mg mỗi ngày. Theo Viện Quốc gia về Lạm dụng Rượu và Nghiện rượu, một ly tiêu chuẩn thường chứa khoảng 14 gam cồn nguyên chất, tương đương với 360ml bia thông thường, 150ml rượu vang hoặc 45ml rượu mạnh chưng cất.

Bằng cách áp dụng những thói quen này, mọi người không chỉ có thể ngăn ngừa đột quỵ mà còn có khả năng kéo dài tuổi thọ thêm 12-14 năm.