Tìm hiểu về bệnh ung thư não ác tính khiến diễn viên Quý Bình qua đời

Vào trưa hôm 6/3, nhiều khán giả và giới nghệ sĩ Việt Nam đã chia sẻ sự xót xa và đau buồn về việc diễn viên Quý Bình qua đời ở độ tuổi 42 vì căn bệnh ác tính – ung thư não. Đây không phải là loại ung thư hay gặp nhưng lại gây ra hậu quả nặng nề và có tỷ lệ tử vong cao. Hãy cùng Thạc sĩ – Bác sĩ ung bướu Nguyễn Thanh Hà tìm hiểu về căn bệnh này qua một trường hợp thực tế mà anh đã gặp trong quá trình hành nghề trong bài viết dưới đây. 

Tôi từng gặp một người bệnh u não. Là một cậu bé trong độ tuổi mới đi học. Ban đầu, cậu bé thường than phiền đau đầu sau mỗi lần đi học về, bố mẹ cậu chủ quan vì nghĩ rằng là cậu bé mới đi học nên chưa quen với áp lực công việc học tập ở trường lớp, khuyên cậu ý rằng con hãy nghỉ ngơi nhiều hơn là sẽ ổn thôi. Cho đến một ngày như bao ngày khác, cậu đang chơi trên sân trường cùng chúng bạn thì đột ngột ngã xuống. Cậu nhanh chóng được đến bệnh viện trong ánh mắt lo lắng của bạn bè và thầy cô.

Tại bệnh viện, một người bệnh đột quỵ sẽ được đưa đi chụp phim CT sọ não để loại trừ nguyên nhân xuất huyết nội sọ, với độ tuổi học sinh thì bác sĩ sẽ nghĩ đến dị dạng mạch – nguyên nhân thường gặp gây xuất huyết não ở lứa tuổi này. Kết quả các bác sĩ thấy một khối kích thước ~ 5cm và thật không may nó xuất hiện ở lều tiểu não, một vị trí khó khăn và nguy hiểm cho người bệnh và cả bác sĩ. Nhưng đó không phải là khối xuất huyết. Cậu bé sau đó được chụp phim MRI sọ não, và một kết luận phũ phàng được đưa ra “u tiểu não”.

Cậu bé được chuyển đến bệnh viện chúng tôi và kết luận cuối cùng về căn bệnh của cậu đó là U nguyên bào tủy (Medulloblastoma) – loại u ác tính nguy hiểm thường gặp ở trẻ em. Kết luận được đưa ra, cậu bé ngồi đó, ánh mắt vô tư với chiếc ô tô nhỏ cầm trong tay, thỉnh thoảng cậu ấy lên dây cót cho chiếc xe và thả ra với tiếng kêu rừ rừ cùng sự khoái chí. Cậu ngồi trong lòng người mẹ, một người phụ nữ trẻ ngoài 30, tiếng nấc bắt đầu dâng lên từ cuống họng. Bố cậu thì bình tĩnh hơn, nhanh chóng ôm lấy đứa bé để mẹ cậu đi ra ngoài. Người đàn ông hỏi tôi một câu “khả năng còn được bao lâu?”.

Nghiên cứu đều đưa ra những con số không khả quan cho căn bệnh này. Chúng tôi nhìn nhau, im lặng, chỉ có tiếng dây cót kéo dài…Như đã hiểu được điều gì, ông bố quyết định rằng dù có khó khăn hay gian khổ, người bố vẫn muốn được trông thấy đứa trẻ trong lòng mình được vui tươi và để anh lưu lại hình ảnh đó trong ký ức sau vài tháng tới đây.

Câu chuyện cậu bé chỉ là một trong vô số những gì tôi đã gặp. Nhưng có thể nhiều người còn chưa rõ ràng về căn bệnh này.

Ung thư não là một trong những căn bệnh nguy hiểm và phức tạp, không chỉ vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương mà còn vì những tác động sâu rộng đến mọi mặt trong đời sống của bệnh nhân. Khi tế bào trong não phát triển bất thường và tạo thành khối u, điều này có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng sống của người bệnh. Việc hiểu rõ về ung thư não, từ các loại ung thư não đến các phương pháp điều trị hiện đại, là yếu tố quan trọng giúp nâng cao nhận thức và cải thiện khả năng phát hiện cũng như điều trị sớm căn bệnh này.

Các loại ung thư não và nguyên nhân gây bệnh

Ung thư não có thể được phân loại thành hai nhóm chính: ung thư não nguyên phát và ung thư não thứ phát (di căn). Ung thư não nguyên phát là khi khối u phát sinh từ chính các tế bào trong não, trong khi ung thư não thứ phát xảy ra khi tế bào ung thư từ các cơ quan khác trong cơ thể di căn đến não.

1. Ung thư não nguyên phát

Ung thư não nguyên phát là khi khối u phát sinh từ chính các tế bào trong não. Các loại ung thư não nguyên phát có thể được chia thành các nhóm sau:

• Glioma: Đây là một trong những loại ung thư não nguyên phát phổ biến nhất, xuất phát từ các tế bào glial, những tế bào hỗ trợ và bảo vệ các tế bào thần kinh. Glioma có thể phân thành các loại bao gồm: Astrocytoma, Oligodendroglioma và Glioblastoma multiforme (GBM), đây là loại ung thư não ác tính nhất trong nhóm glioma, phát triển nhanh và xâm lấn mạnh mẽ vào các mô não xung quanh.
• Meningioma: Đây là loại u não phát sinh từ các tế bào của màng não, lớp màng bao phủ và bảo vệ não. Meningioma thường là u lành tính nhưng có thể trở thành ác tính trong một số trường hợp hiếm và có thể gây ra áp lực trong não nếu khối u lớn hoặc nằm ở vị trí gây chèn ép.
• Medulloblastoma: Loại u này phổ biến ở trẻ em, phát sinh từ các tế bào chưa trưởng thành trong tiểu não. Đây là loại u ác tính, có thể gây ra các triệu chứng như mất thăng bằng và khó khăn trong việc di chuyển.
• Pituitary Adenoma: Đây là loại u phát sinh từ tuyến yên, một tuyến nhỏ nằm dưới não, đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất hormone. Mặc dù phần lớn các pituitary adenomas là u lành tính, nhưng chúng có thể gây rối loạn chức năng nội tiết và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của cơ thể.
• Craniopharyngioma: Đây là loại u não phổ biến ở trẻ em, phát triển gần tuyến yên và có thể ảnh hưởng đến chức năng hormone. U này có thể gây ra các triệu chứng như rối loạn thị lực, đau đầu, và thay đổi hành vi.

2. Ung thư não thứ phát (Di căn)

Ung thư não thứ phát là tình trạng tế bào ung thư từ các cơ quan khác trong cơ thể di căn đến não. Đây là một loại ung thư não phổ biến hơn và thường gặp ở những bệnh nhân đã có tiền sử ung thư tại các cơ quan khác.

Các loại ung thư có thể di căn đến não bao gồm:

• Ung thư phổi: Là nguyên nhân phổ biến nhất gây ung thư não di căn, đặc biệt là ung thư phổi không tế bào nhỏ
• Ung thư vú: Ung thư vú có thể di căn đến não thông qua dòng máu.

3. Các loại u não khác

Ngoài những loại ung thư não đã kể trên, còn có một số loại u não khác ít phổ biến hơn, ví dụ như:

• Neurofibromatosis: Đây là một nhóm các rối loạn di truyền, trong đó có sự phát triển của các khối u trong hệ thần kinh, bao gồm cả u não.
• Schwannoma: Là loại u hình thành từ các tế bào Schwann, tế bào này có vai trò bảo vệ và cách ly các sợi thần kinh.

Triệu chứng và chẩn đoán ung thư não

Triệu chứng của ung thư não có thể rất đa dạng và thay đổi tùy theo vị trí, kích thước của khối u cũng như sự ảnh hưởng đến các vùng chức năng của não. Các triệu chứng có thể được phân loại theo nhóm sau:

1. Triệu chứng liên quan đến tăng áp lực nội sọ

Khi một khối u phát triển trong não, nó có thể làm tăng áp lực trong hộp sọ, dẫn đến các triệu chứng sau:

• Đau đầu: Đây là triệu chứng phổ biến nhất và thường xuất hiện vào buổi sáng hoặc khi thay đổi tư thế. Đau đầu có thể trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, đặc biệt khi khối u phát triển.
• Buồn nôn và nôn mửa: Tăng áp lực trong não có thể gây ra cảm giác buồn nôn và nôn mửa, đặc biệt là vào buổi sáng khi thức dậy.
• Cảm giác mệt mỏi và yếu đuối: Sự gia tăng áp lực trong não cũng có thể làm cho người bệnh cảm thấy mệt mỏi và thiếu năng lượng.

2. Triệu chứng liên quan đến thay đổi về nhận thức và hành vi

Khi khối u tác động đến các vùng não liên quan đến nhận thức, trí nhớ hoặc hành vi, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:

• Mất trí nhớ: Khối u có thể làm ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ, dẫn đến khó khăn trong việc ghi nhớ thông tin mới hoặc phục hồi thông tin đã học.
• Thay đổi hành vi: Những thay đổi trong tính cách, tính khí hoặc thói quen sinh hoạt có thể xảy ra, ví dụ như tính khí dễ cáu kỉnh hoặc sự thay đổi trong các mối quan hệ xã hội.
• Khó tập trung: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc duy trì sự chú ý hoặc hoàn thành các nhiệm vụ đơn giản.
• Sự thay đổi trong khả năng phán đoán: Khối u có thể ảnh hưởng đến khả năng đưa ra quyết định và xử lý các tình huống hàng ngày.

3. Triệu chứng liên quan đến các vấn đề thần kinh

Khi khối u ảnh hưởng đến các khu vực não điều khiển các chức năng cơ thể như vận động hoặc cảm giác, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:

• Mất thăng bằng và khó đi lại: Khi khối u phát triển ở tiểu não hoặc các vùng não liên quan đến vận động, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng và di chuyển.
• Rối loạn thị giác: Các khối u ở vùng gần thần kinh thị giác có thể dẫn đến các vấn đề về thị lực như mờ mắt, mất thị lực hoặc nhìn đôi.
• Co giật: Khối u có thể gây ra các cơn co giật, là một triệu chứng phổ biến khi tế bào ung thư ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh.

Để chẩn đoán ung thư não, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như chụp MRI (Cộng hưởng từ) hoặc CT (Cắt lớp vi tính) để xác định vị trí, kích thước và đặc điểm của khối u. Trong một số trường hợp, để xác định chính xác loại khối u, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết để lấy mẫu mô từ khối u và phân tích dưới kính hiển vi.

Các phương pháp điều trị ung thư não

Điều trị ung thư não phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loại khối u, kích thước, vị trí, giai đoạn bệnh, cũng như sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Các phương pháp điều trị ung thư não chủ yếu bao gồm phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, điều trị nhắm mục tiêu, và điều trị miễn dịch. Dưới đây là các phương pháp điều trị cụ thể, được phân loại theo cách thức và mục tiêu điều trị.

1. Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp điều trị đầu tiên và phổ biến khi khối u có thể được tiếp cận và cắt bỏ hoàn toàn. Mục tiêu chính của phẫu thuật là loại bỏ khối u một cách triệt để, giảm áp lực trong não và cải thiện triệu chứng cho bệnh nhân. Tuy nhiên, không phải tất cả các khối u đều có thể phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn, đặc biệt là những khối u nằm ở những vùng não quan trọng hoặc dễ bị tổn thương.

• Phẫu thuật cắt bỏ u não: Nếu khối u nằm ở vị trí dễ tiếp cận, bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật để loại bỏ càng nhiều mô u càng tốt. Sau phẫu thuật, bệnh nhân có thể cần phải theo dõi và điều trị bổ sung như xạ trị hoặc hóa trị để ngăn ngừa ung thư tái phát.
• Phẫu thuật giảm áp lực: Trong những trường hợp khối u gây áp lực lên não hoặc làm tăng áp lực nội sọ, phẫu thuật có thể được thực hiện để giảm áp lực này, giúp làm giảm đau đầu và các triệu chứng khác liên quan đến tăng áp lực trong não.

2. Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng tia xạ cao năng để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc thu nhỏ khối u. Xạ trị có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau, bao gồm sau phẫu thuật để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại hoặc trong những trường hợp không thể phẫu thuật.

• Xạ trị bên ngoài (External Beam Radiation Therapy): Đây là phương pháp phổ biến nhất, trong đó các tia xạ được chiếu từ ngoài cơ thể vào vùng bị ung thư. Bệnh nhân thường cần thực hiện xạ trị nhiều lần trong một khoảng thời gian nhất định. Phương pháp này phù hợp với các khối u nằm ở những khu vực mà phẫu thuật không thể tiếp cận được.
• Xạ phẫu (Stereotactic Radiosurgery): Xạ phẫu là một phương pháp xạ trị đặc biệt, trong đó các tia xạ được tập trung và chiếu vào khối u với độ chính xác cao, nhằm tiêu diệt tế bào ung thư mà không cần phải mở hộp sọ. Xạ phẫu có thể được sử dụng cho những khối u nằm ở vị trí khó tiếp cận, nơi mà phẫu thuật truyền thống có thể gặp khó khăn hoặc có nguy cơ tổn thương các mô não quan trọng. Phương pháp này có thể được sử dụng để điều trị các khối u não nhỏ, u mạch máu, các dị dạng mạch máu hoặc u di căn từ các cơ quan khác đến não.

Xạ trị có thể gây ra một số tác dụng phụ, như mệt mỏi, da bị bỏng đỏ, mất tóc tạm thời, và đôi khi là vấn đề về nhận thức, nhưng các tác dụng phụ này thường sẽ cải thiện sau khi kết thúc điều trị.

3. Hóa trị

Hóa trị sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc ngăn chúng phát triển. Hóa trị thường được áp dụng trong những trường hợp khối u không thể phẫu thuật cắt bỏ hoặc khi xạ trị không hiệu quả. Đặc biệt đối với glioblastoma multiforme (GBM), một loại ung thư não ác tính và khó điều trị, hóa trị là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị.

Hóa trị có thể gây một số tác dụng phụ như mệt mỏi, buồn nôn, rụng tóc, giảm bạch cầu, và suy giảm khả năng miễn dịch, nhưng chúng có thể được quản lý bằng các thuốc hỗ trợ.

4. Điều trị nhắm mục tiêu (Targeted Therapy)

Điều trị nhắm mục tiêu là một phương pháp điều trị sử dụng thuốc hoặc các chất khác để nhắm vào các yếu tố cụ thể trong tế bào ung thư mà không làm tổn thương các tế bào bình thường. Phương pháp này được sử dụng cho một số loại ung thư não nhất định, như glioblastoma hoặc các khối u có đột biến gene đặc biệt.

• Thuốc ức chế sự phát triển mạch máu: Một số loại thuốc nhắm vào các mạch máu cung cấp dinh dưỡng cho khối u, ngăn chặn sự phát triển của chúng. Ví dụ như bevacizumab (Avastin), một loại thuốc được sử dụng trong điều trị glioblastoma.
• Thuốc nhắm vào đột biến gene: Những thuốc này nhắm vào các đột biến di truyền trong tế bào ung thư, chẳng hạn như những thuốc ức chế hoạt động của protein cần thiết cho sự phát triển của ung thư.

Điều trị nhắm mục tiêu có thể ít tác dụng phụ hơn so với hóa trị truyền thống, nhưng vẫn có thể gây ra một số vấn đề như tăng huyết áp hoặc các vấn đề về tiêu hóa.

5. Điều trị miễn dịch (Immunotherapy)

Điều trị miễn dịch là một phương pháp điều trị mới, tập trung vào việc kích thích hệ miễn dịch của cơ thể để nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư. Phương pháp này đã đạt được một số thành công trong điều trị các bệnh ung thư khác như ung thư phổi và melanoma, và đang được nghiên cứu để áp dụng trong ung thư não.

Điều trị miễn dịch có thể giúp bệnh nhân đối phó với ung thư não trong trường hợp khối u không đáp ứng tốt với các phương pháp điều trị truyền thống. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn đang được nghiên cứu và chưa được áp dụng rộng rãi trong điều trị ung thư não.

6. Điều trị hỗ trợ và chăm sóc giảm nhẹ

Trong những trường hợp ung thư não không thể điều trị khỏi hoàn toàn, các phương pháp chăm sóc giảm nhẹ có thể được áp dụng để giảm nhẹ các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Các biện pháp này bao gồm quản lý đau, kiểm soát các triệu chứng thần kinh như co giật, và hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân và gia đình.

Kết luận

Điều trị ung thư não yêu cầu một kế hoạch điều trị toàn diện, kết hợp giữa các phương pháp phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, điều trị nhắm mục tiêu, và điều trị miễn dịch. Tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể, các bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất để nâng cao cơ hội sống và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Các phương pháp điều trị này đều có thể mang lại hiệu quả đáng kể nếu được áp dụng đúng lúc và đúng cách, và sự phát triển của y học ngày nay đã mở ra nhiều cơ hội mới trong việc điều trị ung thư não.